Beste,
Wat is de betekenis van rituelen en zijn ze tegenwoordig nog relevant, zo werd gevraagd.
In het Theravada ken ik meerdere rituelen die het beoefenen van de leer helemaal niet in de weg staan. Integendeel.
Het Boeddhabeeld zelf is er niet om aanbeden te worden. Het dient om het zich te binnen brengen van de Boeddha gemakkelijker te maken. Het beeld dient als een object voor concentratie, voor meditatie. Voor een Boeddhist is een beeld op zichzelf géén voorwerp van aanbidding. Maar het is een hulp bij het nadenken over de verheven eigenschappen van de Boeddha.
In Sri Lanka zag ik dat kleine kommetjes met eten en drank aan een Boeddhabeeld werden gegeven. Mijn vriend, de eerwaarde Dr. Sangaratana Thero, legde uit dat die gaven slechts symbolisch bedoeld zijn. De Boeddha is voor de mensen nog aanwezig in de vorm van zijn leer en zijn edele volgelingen.
Bij het aanbieden van bloemen kan men eraan denken dat de bloemen mooi van kleur zijn maar snel verwelken. Sommige bloemen hebben ook een aangename geur, maar ook die geur verdwijnt. Zowel kleur als geur zijn niet blijvend. Evenzo is het met het lichaam. Dat is niet-blijvend.
Het aanbieden van bloemen is een brug naar de contemplatie over de vergankelijkheid van het lichaam. Wanneer een bloem vers is, is ze mooi om aan te zien, maar binnen een paar dagen verwelkt ze en droogt ze op. Op gelijke wijze is het met het menselijke leven. Wanneer men jong is, is men gezond en sterk. Maar weldra wordt men oud, ziek en uiteindelijk komt de dood waaraan niemand kan ontsnappen.
“Waarlijk, deze bloemen zijn kleurig, mooi;
met een zoete geur en lieflijk van vorm.
Maar weldra zullen zij verkleuren,
zullen niet meer goed ruiken
en geen lieflijke vorm meer hebben.
Evenzo is het met alle samengestelde dingen:
zij gaan voorbij, zijn smartelijk (onvoldaan)
en alle dingen (wel of niet veroorzaakt) zijn zonder zelfstandigheid.”
“Juist zoals deze bloemen moeten verwelken,
evenzo gaat ook mijn lichaam naar een staat van verval.”
Wanneer reukwerk wordt aangeboden, kan men denken aan het vergankelijke van het bestaan. Men kan ook eraan denken dat de geur van de deugdzame en wijze mens alles doordringt.
Wanneer men drie reukstokjes aanbiedt, vertegenwoordigen zij het Drievoudige Juweel: de Boeddha, Dhamma en Ariyasangha.
'De geur van bloemen gaat niet tegen de wind in,
noch die van sandelhout, tagara of jasmijn.
Maar de geur van de deugdzame gaat tegen de wind in;
de deugdzame mens doordringt elke richting.'
Kaarsen of olielampen geven licht. Hier kan men eraan denken dat het licht van de Dhamma alleen gevonden kan worden met behulp van deugdzaam gedrag (sīla). En ook hier weer kan men denken aan de vergankelijkheid van samengestelde dingen en aan het feit dat er geen zelf is.
“De zon schijnt overdag;
de maan straalt ’s nachts.
Gewapend schittert de krijger-koning.
Al mediterende schijnt de Arahant.
Maar dag en nacht
schijnt de Boeddha in heerlijkheid.”
Olielampjes of kaarsen worden aangestoken om het licht van de Dhamma zinnebeeldig voor te stellen. Dat licht van de Dhamma moet men in zijn eigen hart vinden, waar het de duisternis van angst en van een onrustige geest verjaagt. Licht is het symbool van de Verlichting.
Al deze gaven spreken tot iemand over de vergankelijkheid (anicca) van alle samengestelde dingen, over het onvoldane en het lijden (dukkha) ervan en over het feit dat zij geen zelf, geen ziel, geen kern hebben (anattā). Ook hier is de leer zichtbaar.
Maar er zijn ook rituelen die afgekeurd moeten worden. Zo is er in Thailand een heel groot beeld van de liggende Boeddha. Dat beeld wordt zover als de handen reiken, bedekt met goudplaatjes. Bij voorkeur wordt het goudplaatje geplakt op de plek waar men pijn heeft: op schouder, knie, rug, e.d. Men hoopt op die manier van de pijn verlost te worden. En bij dat beeld worden ook wensen gedaan, bijvoorbeeld men vraagt succes in een zaak. Men belooft dan wanneer de wens uitkomt, terug te komen en drie keer een dans te maken rond het grote beeld van de liggende Boeddha. - De enigen die er voordeel van hebben, zijn de muzikanten die bij de rondedans voor de muziek zorgen.
Zo zullen er zeker nog meer Boeddhistische rituelen te vermelden zijn die van betekenis zijn voor het beoefenen van de leer, en andere rituelen die niet van betekenis zijn.
Met vriendelijke groet
Nico
