1. Wat betekent het boeddhisme voor u?
Boeddhisme is voor mij een weg, een beoefening, die leidt naar het ontwaken uit het lijden. M.a.w. door het ontwikkelen van inzicht in de werkelijkheid zoals die is, word je stilaan wakker uit de werkelijkheid zoals je die zou willen hebben, het naar je toe trekken van dat wat je leuk vind aan de werkelijkheid en het afstoten van dat wat je niet leuk vind aan de werkelijkheid, wat uiteindelijk onmogelijk blijkt te zijn, want de werkelijkheid is altijd zoals die is, of je dit nu leuk vind of niet. Dit nastreven van iets onmogelijks is de bron van het lijden, inzicht hierin krijgen is de bron van bevrijding van dit lijden, en het nastreven uiteindelijk opgeven is de bevrijding van dit lijden.
2. Hoe is het begonnen?
Boeddhisme is begonnen bij de historische Boeddha Sakyamuni die gezocht heeft hoe het lijden kan beëindigd worden. Hij heeft dit eerst gezocht in extreme weelde van het leven als prins, met alle luxe, alles hebben wat je hartje maar kan verlangen, maar dit bood geen bescherming tegen het lijden tijdens ouderdom, het lijden van ziekte en het lijden van de dood. Dan heeft hij het gezocht in extreme onthechting en vermijding van alles, onthecht zijn aan en vermijden van huis, familie, lichaam, voedsel, kleding,..., maar ook dit beschermde hem niet tegen het lijden van ouder te worden, van ziek te worden en van te sterven. Uiteindelijk werd dit zelfs bijna zijn dood, tot dat een meisje zoals jij, Leora, zag dat de Boeddha aan het sterven was, en hem een maaltijd aanbood, de boeddha nam het aan en merkte dat het voedsel zijn lichaam aansterkte waardoor hij beter de werkelijkheid kon doorgronden. Hij begreep dat het voedsel niet het probleem was en zelfs zijn lichaam niet, die behoefte had aan voedsel, en ook zijn geest niet, die het lichaam nodig had om tot inzicht te kunnen komen, maar vooral het "willen wat er niet is en het niet willen wat er wel is". Vervolgens ging de Boeddha onder een boom zitten en beloofde hij zichzelf plechtig deze plaats niet te verlaten tot hij de werkelijkheid helemaal doorgrond had. Na allerlei verleidingen en emoties doorzien te hebben als opkomend in zijn eigen geest, maar zonder werkelijke grond in de werkelijkheid zelf, werd hij heel rustig en ontspannen en nam zijn concentratie en zijn wijsheid toe. In die toestand onderzocht hij wat de werkelijkheid nu werkelijk was en waarom er lijden was en hoe hij het eeuwigdurende geluk zou kunnen vinden. Hij zag dat alles met elkaar verweven was, en dat alles steeds verandert, en dat niets werkelijk op zich, los van de rest bestaat, ook wij, mensen, niet. Hij zag dat mensen en zelfs dieren voortdurend geluk en veiligheid nastreven, maar steeds weer pijn en lijden vinden. Hij zag dat dit lijden voortkwam uit onvrede met de werkelijkheid zoals die is, het verlangen naar wat er niet is, en het vermijden van wat er wel is. En hij zag dat dit lijden eindeloos zou doorgaan als we dit nastreven niet opgeven en hij zag dat er een weg was om dit nastreven geleidelijk aan te leren loslaten. Dat is de eerste les wat de Boeddha aan zijn leerlingen heeft doorgegeven en is dus het begin van het boeddhisme. Deze vier inzichten werden de vier edele waarheden genoemd, het fundament van het boeddhisme.
Dat voor wat betreft hoe het boeddhisme begonnen is, kort weergegeven, in mijn eigen woorden, die erg kunnen verschillen met hoe een ander het met zijn eigen woorden zal uitleggen, maar de essentie is altijd hetzelfde: dat de boeddha ontdekte dat er lijden is, dat dit lijden een oorzaak heeft, dat het lijden opgeheven kan worden en dat er een pad is dat hiervoor gevolgd kan worden.
Wat betreft hoe het voor mij begonnen is: door toevallig een boekje te vinden over Boeddhisme in de boekenkast van mijn moeder. Ik had een redelijk gelukkig en beschermd leven, net als de Boeddha, toen hij nog prins was, alleen was ik geen prins. Maar ook ik groeide op in een liefdevolle, veilige en beschermde omgeving en kreeg haast alles waar mijn hartje naar verlangde, maar toch was er een ondertoon van ontevredenheid. Toen ik dat boekje over Boeddhisme las, begreep ik beter waarom en begreep ik dat er een weg was om die ontevredenheid bloot te leggen en uiteindelijk op te heffen. Sindsdien ben ik altijd geboeid gebleven door alles wat met Boeddhisme te maken had, maar niet alleen dat, eigenlijk door alle religies. Ik begreep dat ze allemaal naar hetzelfde verwezen, maar Boeddhisme was nu eenmaal voor mij een duidelijkere verwijzing, dus zocht ik hier in verder.
3. Hoelang bent u al boeddhist?
Officieel, 9 jaar. 9 jaar geleden nam ik uiterlijk, in de vorm van een ritueel, toevlucht tot de Boeddha, de Dharma (de Boeddhistische leer) en de Sangha (de gemeenschap van Boeddhisme beoefenaren en gerealiseerden). Maar reeds lang daarvoor, had ik hier al innerlijk mijn vertrouwen in gesteld.
4. Bezoekt u wel eens een tempel?
Ja, ik volg een paar keer per jaar een cursus of een retraite in een boeddhistisch centrum met tempel en al, maar de tempel die je altijd bij je hebt, zit in jezelf. Boeddhisme kan je dus altijd beoefenen, in of nabij een uiterlijke tempel of niet. Alleen is het soms wel nodig om geïnspireerd te geraken door samen met andere Boeddhisten in een tempel samen te mediteren bijvoorbeeld.
5. Gelooft u in het hiernamaals?
Boeddhisten geloven dat er een bewustzijns-essentie is die niet sterft als het lichaam sterft, dat deze essentie verder gaat in het bewust kunnen (als potentieel) ervaren van de werkelijkheid na de dood, dit in de vorm van een nieuw menselijk/dierlijk lichaam, waarbij deze essentie zich opnieuw verbindt met een nieuw ontstaand lichaam in de schoot van de moeder, maar evengoed kan men herboren worden in een soort hemel, waar men de boeddhistische beoefening verder kan zetten.
In het Boeddhisme is het echter niet strikt noodzakelijk zulke zaken te gaan geloven, het is beter ze te onderzoeken en zelf tot de conclusie te komen of zoiets als verderzetting van het bewustzijn werkelijkheidswaarde heeft. Ikzelf ben tot de conclusie gekomen dat het niet anders kan dan zo te zijn, dat is iets anders dan er in te geloven.
6. Heeft u Boeddha beelden thuis?
Ja, ik heb enkele Boeddhabeelden in huis, niet om ze te vereren, maar om mij te inspireren, telkens als ik ze zie staan, herinneren ze mij aan mijn voornemen net als de Boeddha de waarheid te ontdekken.
7. Doet u elke dag iets aan het Boeddhisme?
Boeddhisme is mijn leven geworden. Ik kan wel nog eens opgaan in een gebeurtenis of mijn werk bvb, maar er treedt spontaan vroeg of laat weer enige reflectie op daarover. De reflectie over de werkelijkheid, dat wat er zich allemaal aan je voordoet en hoe je daarop reageert, dat is aan Boeddhisme doen, voor mij. Dit kan in het beste geval tegelijkertijd als iets zich voordoet, bijvoorbeeld als ik kwaad wordt op een collega, dit direct opmerken en zien wat die kwaadheid met me doet, en of het wel zinvol is, maar boeddhisten hebben ook veel mededogen en ook voor zichzelf, dus ook voor als die kwaadheid pas te laat opgemerkt wordt. Dan kan je als boeddhist nog steeds blij zijn dat je het tenminste toch nog opgemerkt hebt, hoewel wat later, waardoor je op een positieve manier je voornemen om het in het vervolg vroeger op te merken kracht bij kan zetten. Dat is erg belangrijk voor een boeddhist: niet te blijven hangen in negativiteit en zelf-veroordeling, maar alles als kans te zien om te evolueren.
8. Zijn er nog meer mensen in uw omgeving Boeddhistisch?
Weinigen, maar diegene die er zijn, die zoek je als boeddhist gewoon op, om elkaar te ondersteunen. Zo ga ik regelmatig samen mediteren met andere Boeddhisten, ook leid ik zelf meditaties en nu en dan geef ik eens een voordracht over Boeddhisme. Waardoor ik toch altijd met andere Boeddhisten of geïnteresseerden in contact blijf.
9. Kan je in het Boeddhisme ook biechten, en om vergeving vragen na een slechte daad?
Dit kan je, maar niet t.o.v. een externe entiteit, maar t.o.v. jezelf. In het boeddhisme is er niemand die voor jou iets kan doen, je moet het zelf doen, je moet zelf om gaan met het lijden, zelf inzicht er in krijgen en zelf de oorzaken van lijden loslaten, niemand kan je hier effectief in helpen. Wel is het zo dat anderen, en in de eerste plaats de Boeddha zelf en zijn leven, je kunnen inspireren, maar ook mede-Boeddhisten, Boedhistische leraren en monikken kunnen je altijd inspireren.
Biechten is dus het eerlijk opmerken dat je werd meegesleurd door één of andere emotie of dergelijke, maar meer dan dat, het is ook, ideaal gezien op het moment dat het zich voordoet, maar meer realistisch vaker achteraf, onderzoeken wat dit met je gedaan heeft en onderzoeken of het jou of de ander wel goed heeft gedaan, en vanuit dit inzicht versterk je dan je voornemen om het volgende keer beter te doen. Eigenlijk vergeef je dus jezelf, maar niet zomaar, om er vanaf te zijn, je stelt vast dat je onwetendheid nog zo groot is, dat je niet altijd op een positieve manier handelt, je stelt dit vast niet op een veroordelende manier, hetgeen zelf weer negatieve emotie is, en zelden versterkend werkt, maar op een objectieve manier en met begrip voor jezelf, jezelf ziend als iemand die op weg is, met vallen en opstaan. Zo kan je vaak veel beter je voornemen versterken om volgende keer helder te blijven als zulke negatieve emoties zich voordoen.
Dit betekent echter niet dat je je verantwoordelijkheid niet neemt. Als je een slechte daad hebt gesteld, is het eerst zaak om je hiervan bewust te worden, dit kan best door jezelf niet meteen te gaan veroordelen, want dan ga je er meestal toch weer onbewust voor. Eens je er van bewust, kan je je pas echt goed bewust worden van de consequenties voor jezelf en anderen, en kan je dan ook weer zoveel mogelijk proberen recht zetten (in de mate van het mogelijke). Als boeddhist kan je, eens iets je bewust en helder is geworden, nooit de verantwoordelijkheid van je afschuiven. Het is juist in het bewust worden van wat er onbewust was gebeurd, dat je vanaf dan, sinds je bewust ervan bent geworden, een enorme verantwoordelijkheid krijgt om er dan verder bewust en zo goed mogelijk mee om te gaan.
Dit lijkt een beetje in tegenspraak met wat ik eerder omschreef als de werkelijkheid nemen zoals die is. Maar dat lijkt alleen maar zo, want het gaat hier niet om een pasief nemen zoals die is, maar juist een actief nemen zoals die is. Wat je neemt zoals het is, is bijvoorbeeld je onwetendheid waardoor je slechte daden hebt gesteld, je gaat dit niet veroordelen (niet nemen zoals het is), maar juist wel bewust aanschouwen, in dat bewust aanschouwen kan er gerust schuld gezien worden: de werkelijkheid zoals die is, is dan bijvoorbeeld dat jij schuldig bent aan iemand te kwetsen, maar zonder deze schuld te veroordelen, eerder om ze recht te zetten (actief participeren aan de werkelijkheid die zich voorgedaan heeft zoals die zich heeft voorgedaan) en dan je voornemen te versterken om het de volgende keer beter te doen, of minder onwetend te zijn, m.a.w. om nog beter te oefenen en je te stimuleren om je inzicht te vergroten.
10. Hoe is het om al boeddhist in onze samenleving te leven?
Eigenlijk heel aangenaam! Doordat je je niet (of minder toch) verzet tegen de werkelijkheid zoals die is, wordt je niet zo snel depressief onder al het negatieve dat in die samenleving zich lijkt te ontwikkelen. Je neemt de dingen zoals ze zijn, zelfs al deze negativiteit, maar dan wel in die zin dat je het niet gaat ontkennen, er weg van wilt lopen, er onbewust voor wordt in een poging om je eigen geluk te garanderen, en het ook niet botweg gaat veoordelen, neen… je kijkt de werkelijkheid zo goed als zo slecht recht in de ogen, zoals die is, en van daaruit kan dan spontaan een respons komen op die samenleving waarin je in de mate van het mogelijke je eigen steentje bijdraagt in postivieve zin, soms door iets positiefs er tegen over te plaatsen, je te engageren, soms door anderen aan te tonen dat ook zij door de werkelijkheid op deze manier te benaderen, de kracht en moed kunnen vinden om er mee te leven en er op een goede manier op te reageren.
11. Stamt uw naam van het boeddhisme af?
De naam die ik hier op het forum gebruik is een schuilnaam, Dorje, mijn echte naam is een gewone Europese naam, heeft niets met Boeddhisme te maken. Ik gebruik hier een schuilnaam opdat ik mij hier vrij kan uitdrukken zonder dat mensen die mij kennen en dit hier toevallig zouden lezen mij gaan vastpinnen op iets wat ik hier heb geschreven. Wat geschreven is, is steeds een momentopname en erg context-afhankelijk, de ene context kan soms de andere in de weg zitten.
12. Bent u Nederlands, zo niet, hoe bent u dan in Nederland terecht gekomen?
Ik ben Belg, geboren en getogen in België, in het Nederlandse (Vlaamse) landgedeelte.
13. Hoe ziet een gewone dag van een boeddhist eruit?
Ach, elke boeddhist is anders, sommigen leggen meer nadruk op rituelen, anderen op lezen van teksten, anderen op meditatie, anderen op beschouwing van alles wat gebeurt in het moment. Ik val meer in de laatste categorie. Mijn dag verloopt dus niet anders als die van jou of iemand anders. Ik sta 's morgens op, ontbijt, ga naar mijn werk, werk, rond af, keer terug naar huis, speel met de kinderen, eet samen, leg ze te slapen, ga zelf slapen.
Het enige dat mogelijks misschien anders loopt is dat ik vaak even innerlijk stil sta bij wat er gebeurt, en om dit te ondersteunen hier en daar tussendoor wat mediteer.
14. Heeft het boeddhisme ook eetgewoontes?
Net als er vele vormen van Boeddhisme zijn, zijn er ook vele vormen van eetgewoontes bij Boeddhisten. Ikzelf ben vegetariër, iets wat vaak voorkomt bij Boeddhisten, maar niet in Tibet bijvoorbeeld, waar Boeddhisten niet kunnen overleven zonder het eten van vlees. Zij leven op zo grote hoogtes dat er, vooral in de winter, niets meer kan groeien, dus moeten zij wel vlees eten om te kunnen overleven.
Met vriendelijke groeten,
Dorje.
