Ik snap niet dat jij er niet aan wilt dat het hart oordeelt over het geziene, gehoorde, gevoelde en gekende met hartstochten zoals afkeer en voorkeur.
Ik herhaal nogmaals: Het hart oordeelt niet.
Oordelen is puur een functie van het ego.
Als je psychiater Stanislav Grof zou vragen: "Is oordelen puur een functie van het ego?", zou hij zeggen:
✅ Ja, in het gewone bewustzijn is oordelen een ego-mechanisme.
🔥 Maar nee, want het ego is maar een klein deel van wie we zijn. In hogere staten van bewustzijn kunnen we observeren zonder te oordelen – en dat is onze diepere natuur.
Voor mij is het toch wel duidelijk dat emoties zoals afkeer, eigenwaan, zintuiglijk verlangen etc. niet opkomen als initiatief van een klein mensje in ons hoofd, het ingebeelde Ego. Het Ik en mijn maken is ook niet het initiatief van een Ego maar zijn ook neigingen ingebed in de geest die worden getriggerd als een soort opwellingen, hartstochten, die vrijkomen tijdens het cognitieve proces. Een Ego regelt dit alles niet.
Al vanaf geboorte zijn allerlei neigingen, heilzame en onheilzame, verdienstelijke en onverdienstelijke, latent bij ons. We komen niet als onbeschreven bladeren ter wereld is het idee.
Bepaalde programma's, zoals lust-neigingen, gaan niet meteen lopen maar vragen wat tijd. Het brein moet ook nog rijpen immers. Dus niet alle neigingen bij ons komen meteen tot expressie. Een voorbeeld hiervan is ook Ego. Het komt niet meteen zo duidelijk tot expressie in een pasgeborene maar het is allemaal al latent aanwezig.
Ego wordt als neiging niet aangeleerd maar is al latent aanwezig. Tuurlijk kun je omstandigheden proberen te creëren dat bepaalde vervelende, voor jezelf en anderen onheilzame neigingen, niet tot expressie komen, maar dat valt nog niet mee. Het blijkt toch in de praktijk niet zo maakbaar allemaal. Men probeert het wel met speciale scholen, speciale manieren van opvoeden, maar lukt het nou eenmaal echt?
Ook Ego besef, Ego verlangens, Ego latente neigingen zijn nauwelijks tot niet te bedwingen door opvoeding, cultuur, volgens mij. Later in ons leven komt die Ego-indruk, Ego-verlangens, Ego-onderliggende neigingen steeds meer tot expressie. Ook in zogenaamde 'primitieve' culturen of volkeren gaat het om macht, en is net zo goed allerlei conflict en gedoe, oorlog, intolerantie, heb ik althans begrepen.
Maar de romantische ideeen over de Egoloze mens zijn grenzeloos. Zijn het niet kinderen, dan wel primitieven, dan wel culturen waarin het collectief centraal staat en niet het individu, dan wel een terug naar de natuurlijke staat, dan wel van een speciale religie...ach...romantiek volgens mij. Boeddha heeft wat mij betreft gelijk dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten qua Ego verlangens, Ego-noties, Ego beleving, Ego-onderliggende neiging (asmi mana). Niemand uitgezonderd, behalve de volledig verlichten.
Het is dus ook niet zo dat een kind het zuivere leven of handelen belichaamt in boeddhisme. Nee, de kind-fase is alleen die fase waarbij bepaalde voor jezelf en anderen onheilzame neigingen nog niet zo erg tot expressie komen die je wel al heel duidelijk ziet bij pubers en volwassenen. Maar dat komt vanzelf wanneer we neurologisch rijpen.
Er is volgens mij zeker niet een soort innerlijk klein mensje in ons, een heerser die aan de touwtjes zit en besluit maar eens afkeer te laten ontstaan, of lust, of voorkeur of eigenwaan etc. Zo werkt het niet. Neigingen, anusaya, heersen. Niet een Ik of Ego heerst maar condities. Dat vind ik realistisch althans.
Voorbeeld: Zelfs al zou je willen dat je je volledig kan ontspannen, zonder enige verkramping bij hevige pijn, de ervaring leert dat dit niet gaat. Je systeem kiest anders. De patigha anusaya, de onderliggende neiging van afkeer bij onaangename gevoelens, is sterk en regeert en bepaalt de relatie tot de pijn. Althans zo zie ik dit.
Mensen kunnen ook wel makkelijk zeggen...laat los, geef je over aan de pijn of aan dit of dat....ja, ja...
Ze zeggen wel dat een gerealiseerde meester zelfs van de ergst pijnen totaal niet onder indruk komt. Ik kan zeggen: Deze wereld ken ik niet. Ik ken wel heel goed de patigha anusaya, de afkeer van pijn en andere onaangename gevoelens. Eén van de 7 latente neigingen die de belevingswereld vormgeven en dicteren, verwarren, beklemmend maken.
In ieder geval beschrijven de Pali sutta's dat zelfs zoiets als de onderliggende neiging tot afkeer bij onaangename gevoelens; voorkeur bij aangename gevoelens; en onwetendheid bij neutrale gevoelens (die je geneigd bent te negeren, geen aandacht krijgen, en die je ook niet kent en begrijpt als ook niet-duurzaam, ontstaand en eindigend) helemaal kan verdwijnen. Het hart bevrijd door wijsheid.