Verschillende Soorten BewogenheidIk heb ook wel zulke ideeën gehad als bewogen worden door Leegte, het Ene, het Absolute, God etc.
Het is ook persoonlijk voelbaar, merkbaar dat er verschillende soorten bewogenheid zijn. Hier zocht ik een verklaring voor maar ik werd denk ik teveel geleid door mijn naar mystiek verlangende hart.
Zoals ik het
nu zie (ik denk dat dit beter is dan eerst) leert de Boeddha niet dat als onwetendheid en begeerte weg zijn, je bewogen wordt door het Absolute, God, het Ene.
Volgens mij leert hij dat er de soort bewogenheid is die berust op karmisch beladen formaties (sankhara's). Diepe drijfveren die of verdienstelijk van aard zijn (heilzame neigingen/inclinaties) zijn of onverdienstelijk (onheilzame) of behoren tot een interessante categorie verbonden met een vormloze sfeer, anenja sankhara.
Ik denk zelf dat deze laatste categorie sankhara's, berustend op het vormloze, kunnen worden verward met boven-wereldlijke edele activiteit. Maar het vormloze is niet het Absolute in de Dhamma. Het vormloze is ook niet het boven-wereldlijke. Het is ook niet de weg naar vrede van Nibbana. Het is niet de weg naar bevrijding.
Ik denk wel dat veel mensen op dit spoor zitten van het vormloze als het Absolute.
Mensen die teruggrijpen op een Universele Bewustzijn, het Ene, het Grenzeloze, de Leegte, het Absolute als wat je in beweging zet, zien denk ik het vormloze aan voor het grenzeloze en absolute.
Het vormloze wordt besproken in de suttas in termen van 1. een eindeloze ruimte, 2. eindeloos bewustzijn, 3. er is Niets, 4. en de sfeer van noch perceptie noch niet perceptie.
Het is niet het Absolute. Ook het vormloze is ontstaand en eindigend.
Er wordt wel gezegd dat de Boeddha juist hierin ook een andere afslag nam dan de Indische asceten die het vormloze eigenlijk aanzagen voor het Absolute, Ultieme, en in het vormloze de weg naar Vrede zagen.
Ik denk zelf dat ALS je
spontaan en direct en om niet handelt als je iemand in nood ziet, of iemand wat geeft, zonder afwegingen, zonder bedoelingen, dan is dit geen bewogenheid door het Ene, niet door Leegte, niet door het Absolute, niet door openheid, niet door een grenzeloos bewustzijn...niet door Niets... maar dit is denk ik precies die soort bewogenheid die verbonden is met het vormloze. Anenja sankhara bewegen je dan, zetten je aan tot actie, denk ik.
Bewogenheid vanuit leegte, vanuit openheid, vanuit niets, vanuit een grenzeloos bewustzijn, dat zijn allemaal verschillende manieren om hetzelfde te praten: bewogenheid die verbonden is of gebaseerd op het vormloze in ons. Dit is echter niet wat de Boeddha bedoelt met boven--wereldlijke of edele activiteit. Deze bewogenheid berust nog altijd op begeerte en onwetendheid.
Sommige geloven dat dit direct, moeiteloos/spontaan en om niet handelen hetzelfde is als wijs handelen, of als handelen zonder begeerte en onwetendheid, of handelen op basis van een grond die intrinsiek onverdeeld en wijs is, maar in de leer van de Boeddha is dit ook karmisch actief handelen. Dit zie ik nu. Het is toch ook niet het soort heiligheid en heilige leven wat de Boeddha onderwijst. Het is wel zeer positief karma, maar wel karma. Het leidt tot wedergeboorte in vormloze sferen waarin vrijwel uitsluitend geluk wordt ervaren. Maar hierna kukelt men na een hele lange duur weer terug in lagere rijken.
In deze zin moeten we denk ik "vormloos" ook niet verwarren met zuiverheid. Of, je moet zuiverheid niet zoeken in het vormloze. Hierdoor kun je dus ook niet zeggen dat zuiverheid er al is of dat er al een einde is aan onwetendheid en begeerte bij ons. Dan ben je denk ik het vormloze bezig aan te zien voor het intrinsiek wijze en zuivere. Maar dit klopt niet met de leer van de Boeddha.
Ik denk ook dat de Pali suttas leren dat je Leegte niet moet begrijpen als een soort verwijzing naar het vormloze in jezelf. En daar moet je ook niet zuiverheid zoeken noch Nibbana.
Het vormloze is niet Nibbana. Het vormloze is niet de weg naar Vrede. Het vormloze is onderdeel van samsara, arupa loka. Het vormloze is niet de weg naar het einde van lijden.
Ik denk dat het niet erg vergezocht is het zo te zien: ALS mensen praten over een bewogenheid vanuit leegte, vanuit het Absolute, vanuit Niets, vanuit een grenzeloos gewaarzijn, vanuit open ruimtelijkheid ze eigenlijk bedoelen
vanuit het vormloze. Dit handelen zit nog altijd in de sfeer van samsara, perceptie. Dit is nog niet het edel ehandelen en edele juiste visie die de Boeddha leert.
Ik begin dit pas de laatste tijd steeds duidelijker te realiseren eerlijk gezegd. Het is best nogal wat voor me om de waarheid toe te laten. Maar ik geloof dat het zo allemaal klopt.
Het voelt juist en goed. Ik zie ook hoe zoekers eigenlijk heil zoeken in het vormloze. 'Totale openheid, Leegte, het Absolute, de Bron waaruit alles opkomt, het non-duale, eindeloos bewustzijn, Niets etc. Eigenlijk allemaal aanduidingen voor het vormloze in onszelf. Is het vormloze het zuivere? Nee...
Het vormloze valt eigenlijk ook binnen perceptie. Handelen op basis van het vormloze, direct, om-niet, valt er ook binnen. Het is niet boven-wereldlijke activiteit. Zo klopt het volgens mij.
Het is zeer verdienstelijke activiteit maar niet wat de Boeddha naar mijn smaak bedoelt met bovenwereldlijke activiteit. Het is niet een soort bewogenheid die de suttas echt promoten maar wel onderwijst als de meest verdienstelijke. Goed doen om niet.
Handelen-Om-Niet is een manier om te praten over bewogenheid vanuit het vormloze of verbonden met het vormloze, maar dit is niet het soort handelen van een Boeddha. Het is niet een handelen vrij van onwetendheid en begeerte. Het is niet zo zuiver als we denken. Er zijn mensen die het idealiseren of zien als het hoogste handelen, zoals in Zen, maar het klopt niet.
Eigenlijk verwarren wij mensen constant bewogenheid verbonden met het vormloze, met wijs optreden, met edele activiteit in Dhamma termen, of met een handelen zonder onwetendheid en begeerte, maar dit klopt niet. Of je nu meent dat je daden berusten op een grenzeloos bewustzijn, of op 'er is Niets', of op een open ruimtelijkheid of leegte, in wezen gaat dit allemaal over activiteit verbonden met het vormloze. Nooit over de boven-wereldlijke activiteit die de Boeddha onderwijst als de stroom die voert naar Nibbana.
Zo ver ben ik dan eindelijk 