...als er geen doener is, is er ook niemand verantwoordelijk...
dat lijkt me geen verstandige insteek...
onderscheid tussen conventionele en ultieme waarheid wordt ook in het boeddhisme gemaakt: op het niveau van de conventionele waarheid zijn er personen, handelingen en verantwoordelijkheid, terwijl op het niveau van ultieme waarheid alles leeg is van een inherent, zelfstandig bestaan.
Ter info: De Pali Boeddha bespreekt dit iets anders. Ik zie dat in de sutta's benadrukt wordt dat er een verschil is tussen 1.
begrip wat berust op hoe we zaken voorstellen te gaan en bestaan en 2. h
oe het echt, met wijsheid bezien, zit. Dat laatste is het object van het wijsheidsoog.
Eigen Voorbeelden: In het voorstellen kan een wolk een vaste vorm hebben, maar zulke wolken zijn niet waarneembaar via het oog. Veranderlijk van vorm is het kenmerk. In het voorstellen zitten er grote en kleine ego's in mensen maar deze zijn eigenlijk ook alleen maar in het voorstellen te vinden. Al ontleedt je de mens in alle waaruit ie samengesteld is, kleine en grote ego zijn al net zo min in een mens te vinden dan een bestuurder in je pc. In het voorstellen gaat activiteit uit van een Persoon die kiest voor die activiteit, maar ook dit is een imaginaire werkelijkheid. Te denken dat activiteit uitgaat van een Persoon is als denken dat rijden uitgaat van de auto. In het voorstellen kan een emotie beschouwd en beleefd worden als: 'dit ben Ik, dit is van mij, dit is mijn zelf' maar volgens mij ook alleen maar in het voorstellen.
In de sutta's lees ik dat het een enorm sterke gewoonte is om op basis van iets wat gezien, gehoord, gevoeld, gekend wordt te gaan voorstellen. Niet alleen in termen van Ik en mijn maar evengoed in termen van duurzaamheid, gelukmakend, mooi, lelijk, belangrijk, gevaar, veilig, betrouwbaar of juist niet etc. Begoocheling gaat niet alleen maar over beschouwen in termen van Ik en mijn maar dat is wel een nogal wezenlijk aspect van begoocheling.
Laten we wel wezen, is het niet vaak zo dat wij de stroom van voorstellingen beleven als
de werkelijkheid?
En wat is dan precies voorstelling en wat niet? Als wij als mensen gras zien als groen, is dat dan voorstelling of niet? Oftewel, als er geen mentale uitweidingen zijn over iets, leven we dan niet evengoed in een voorgestelde wereld? Wanneer is er eigenlijk geen sprake van voorstelling?
Ik zie een Boeddha die beseft dat voor vrijwel iedereen er geen echt verschil is tussen voorstelling of wat beleefd wordt als de werkelijkheid en hoe zaken echt gaan en bestaan.
Hier kun je ook gebruik van maken. Want er zijn voorstellingen die leiden tot afkoelen, tot bedaren, tot minder hysterie, drama en razernij in jezelf. Maar de Boeddha die ik zie leert niet dat ware afkoeling, Nibbana, berust op voorstellingen maar op het daadwerkelijk beëindigen van hebzucht, haat en begoocheling.
Maar als methode kan in de beoefening ook gebruik gemaakt worden van voorstellingen.
Iets gaan voorstellen is niet zomaar een neutrale onschuldige daad want in het voorstellen zelf veranderen zaken. Ze worden anders dan ze zijn.
Ergens ligt de crux, vind ik, bij het feit dat wij mensen geneigd zijn voorstelling te verwarren met werkelijkheid, of perceptie te houden voor hoe iets echt is.
Steeds weer komt de mens uit bij iets waarvan ie denkt dat het niet langer voorstelling is maar de werkelijkheid an sich, het ultieme.
Ik kan alleen zien dat de Boeddha hierin afweek van zijn eigen spirituele leraren. Zij ontmoetten niet het ultieme maar dachten van wel.
Voor mij is het een vraag of de Boeddha überhaupt wel leert dat er zoiets is als het Ultieme of dat we als mens eigenlijk niet kunnen ontsnappen aan het dictaat van de geest.
Hoe de geest ons altijd maar weer voorspiegelt hoe zaken gaan en bestaan maar altijd als voorstelling.
Sommige boeddhisten hebben een duidelijk antwoord: er is geen ontsnapping mogelijk. Alles wat we beleven of kennen, wat dan ook, is voorwaardelijk ontstaan. Ook de geest. Voor hen is de absolute waarheid dat er eigenlijk alleen maar relatieve waarheid is. Ik ben hier geen fan van...maar dat kan mijn begeerte zijn.
Anderen introduceren een natuur van geest die er altijd was, is en zal zijn. En zien dit als het enige wat voorbij voorstelling en perceptie ligt. De waarheid. Het ultieme.
Hoe dan ook denk ik niet dat het te rechtvaardigen valt dat als je maar geen gedachten hebt, mentaal leeg bent, zonder mentale uitweidingen, je nu verkeert in een staat voorbij perceptie. Nee, alles wat dan wordt beleefd is alsnog een voorstelling, omdat de zes soorten bewustzijn nou eenmaal niet de wereld presenteert zoals ie van zichzelf is.