Ego als Bron? Cognitie Individueel?

[lang kwaat]

Ik denk dat de sutta's het zo portretteren:

Mentale, verbale en fysieke activiteit heeft geest als voorloper:

"De geest is de voorloper van alle dingen, de geest is hun leider, ze zijn door de geest geschapen. Als iemand spreekt of handelt met onzuivere gedachten, volgt lijden dat daardoor is veroorzaakt, zoals het wiel de hoef van de os volgt".
De geest is de voorloper van alle dingen, de geest is hun leider, ze zijn door de geest geschapen. Als iemand spreekt of handelt met zuivere gedachten, volgt geluk dat daardoor is veroorzaakt, zoals iemands schaduw die hem nooit verlaat" (dhp1 en 2, bron: sleuteltotinzicht)

In die geest kan nog begoocheling, hebzucht en haat wortelen. En eenmaal getriggerd gaat dit een rol spelen in het cognitieve proces. Of het is ontworteld en speelt geen rol meer.

Cognitie lijkt me iets individueels. Als in de geest geen hebzucht, haat en begoocheling meer functioneert, is cognitie dan niet meer iets individueels? Is de manier waarop zintuiglijke data wordt verwerkt niet altijd iets individueeels? En als in die cognitie geen hebzucht, haat en begoocheling meer functioneert is ook dat niet iets individueels?

Hoe dan ook, de suttas leren mijns inziens dat als hebzucht, haat en begoocheling een actieve rol gaan spelen, wordt de manier waarop iets wordt gekend vertekend. Er is nu een verkeerde visie in de geest. Een onjuist begrip van zaken. Boeddha zag dat dit lijden niet doorbreekt. Het is nu niet dat Ego ons beweegt maar dit  verkeerd begrip van zaken is leidend. Ik vind dit heel wat anders. 
Want als je Ego gaat opvatten als een soort eerste beweger dan is dat precies wat de Boeddha bestreed.

Ik denk ook dat de sutta's leren dat het ontstaan van bewustzijn  (de momenten dat iets bewust wordt waargenomen, opgemerkt, gevoeld, gekend, gezien, gehoord) zelf een vorm van activiteit is, van beroering, van lijden. Je zou kunnen denken dat beroering pas ontstaat nadat we iets willen of niet willen voelen of waarnemen. Maar mijns inziens gaan de Pali suttas dieper dan dat. Tuurlijk speelt reactiviteit ook een rol in de Dhamma en het ontstaan van lijden maar het gaat dieper in de Pali sutta's, vind ik.

[Buddha Amitabha]

De Dhammapada (waar jouw citaat uit afkomstig is), geeft een verklaring voor waar het menselijke handelen haar oorsprong heeft, in de geest. Wie onjuiste gedachten koestert, zal daaruit volgend onjuist of zelfs schadelijk gedrag vertonen, gesteld dat de persoon in kwestie inderdaad de geestelijke impulsen volgt en tot daden overgaat. Hetzelfde geldt voor juiste gedachten, die in gedrag tot juiste handelingen zullen leiden. Dit is een nogal karma geladen tekst, waarin oorzaak en gevolg worden verklaard. Eén en één is twee.

Dit klopt, als verklaring en lering, om de leerling ervan te doordringen hoe oorzaak en gevolg werken en hoe geestelijke neigingen tot gedrag en handelingen kunnen leiden. De ethische verantwoordelijkheid voor je eigen daden wordt verklaard, en dat is goed. Echter, de geest zelf wordt niet verklaard, omdat dit immers niet mogelijk is. Waar komen schadelijke gedachten, emoties, en dergelijke vandaan? De meest voor de hand liggende verklaring in het boeddhisme lijkt het karma dat afkomstig is van vorige mensenlevens, door de wedergeboorte. In het boeddhistische systeem is dit een kloppend en consistent verhaal.

Echter, je kunt ook verkeerde of onzuivere gedachten hebben en daar niet in mee gaan. Hoeveel gedachten of neigingen en emoties e.a. drijven er niet langs in ons bewustzijn? Talloze. Als we overal aan toe zouden geven zou de chaos onoverzienbaar zijn. Dat laat onverlet, dat mensen onder bepaalde omstandigheden toch overgaan tot ethisch onjuist, of zelfs schadelijk gedrag. Terwijl ze weten dat ze verkeerd bezig zijn, in vergelijking met wat de culturele wetten voorschrijven in een bepaalde samenleving. Waarom zet iemand zijn of haar schadelijke gedrag dan toch door?

Vaak is het zo dat mensen ingaan tegen de maatschappelijke (of religieuze) normen en waarden, omdat ze een andere opvatting hebben over wat goed is en wat kwaad. Ze hangen meestal afwijkende ideologieën aan, zoals complotdenkers, anti-vaccinatie aanhangers, of dat men geïnspireerd is door een bepaalde leer of zelfs door een film of boek. Die inspiratie kan letterlijk hun levensdoel zijn en zelfs tot terrorisme leiden, als dit ook nog eens gevoed en onderschreven wordt in sociaal verband door sommige verkeerde groeperingen. Daarbij meent men aan de "goede" of juiste kant te staan, waarbij zelfs het overgaan tot geweld niet is uitgesloten.

Vrijwel niemand doet iets uit kwade bedoelingen, steeds denkt men dat men opereert vanuit het "goede" zoals men dit opvat en gelooft wat dat goede zou zijn. Ook al gaat dit in tegen elke medemenselijkheid. Soms ligt hier hebzucht of het willen hebben van macht aan ten grondslag, maar de ander wordt opgelicht of zelfs mishandeld, omdat die ander immers niet tot de ideologische groep behoort van waaruit men zelf opereert.

Dit kan groteske vormen aannemen, zodat zelfs een hele natie destructief kan worden in haar handelen, allemaal in het kader van wat men als "goed" en als "kwaad" definieert.

[lang kwaat]

Ja, klopt. Ik beleef de Dhamma zelf zo dat de Boeddha leert dat haat, hebzucht en begoocheling heel menselijk zijn en wordt gedeeld door alle wezens. In meer of minder mate.
De Boeddha beschrijft dat ze oorzaken, wortels, zijn van onheil, d.w.z. handelen op basis van hebzucht, haat en begoocheling zal niet voordelig uitpakken voor jezelf en anderen.
Zelfs al zouden er ogenschijnlijk goede vruchten van komen in dit leven, op langere termijn, bezien of meerdere levens, komt er niks heilzaam en goeds voor jezelf uit voort.
Jij weet dit wel maar ik schrijf ook wel wat om gewoon te delen.

Het geweten is ook cruciaal in de Dhamma. Want zonder enige schaamte voor het gaan verrichten van wandaden die kwellen, en zonder enige angst voor de nadelige gevolgen van het verrichten van immorele wandaden, voelt men geen remming het onheilzame te gaan doen. Dan krijg je een sociaal hele onveilige wereld. Dat is geen leefbare wereld voor een mens. Daar leven we eigenlijk al in. Diefstal, bedrog, misleiding, liegen, is zo normaal geworden.

Dat iets ergens vandaan moet komen als het ontstaat is denk ik een manier van denken die niet goed de zaken beschrijft. Als een ziekte gerelateerd is aan  dna, wil dit niet zeggen dat die ziekte uit het dna komt. En als we een langspeelplaats afspelen wil dat niet zeggen dat de muziek die we horen uit de lp komt. Als een vuur ontstaat komt dat ook niet uit het hout of de lucht.
Bij de analyse van hoe zaken voorwaardelijk ontstaan in de sutta's, of dat nu emoties zijn, bewustzijn, gedachten, visies, wordt altijd zo geanlyseerd in termen van condities, zoals je ook wel weet, en niet in termen van ...iets komt daar en daar vandaan...

Ik geloof zelf dat de Boeddha on-wereldlijk was, in die zin dat hij eigenlijk helemaal afstand deed van het idee dat er zoiets als goede haat, goede vijandigheid, goed geweld, goede hebzucht, goede eigenwaan is. De wereld zal daar nooit afstand van doen naar mijn mening en dus ook altijd in een spiraal van lijden ronddraaien. De meeste mensen, vrijwel geen mens denk ik, zal boeddhisme dan ook praktisch vinden. Immers, als iets of iemand onze eigen belangen in de weg staat, dan vindt iedereen het best wel gerechtvaardigd op te treden, desnoods met geweld.
Neem zoiets simpels en dagelijks als je siertuin. Nou, als daar slakken de boel opvreten, dan is het voor veel mensen heel normaal ze te doden. En moraliteit is leuk en aardig maar moet wel praktisch blijven en onze eigen belang ondersteunen. Zo draait de wereld toch rond vind ik. Met Israel ook. Hoe gruwelijk alles ook is, zij voelen zich kennelijk als staat oprecht bedreigd door een land als Iran die ook openlijk hen als grootste vijand , Satan, ziet. Het wereldlijke leven bestaat ook heel erg uit vijand en vriend denken, belangen van vrienden beschermen en niks geven om de belangen van de vijand.

Ach ja, wie gaat echt zover om van dit alles afstand te doen? Niet veel, Dat zag de Boeddha denk ik ook en daarom wilde hij in eerste aanleg niet eens zijn lessen en ontdekkingen delen.
Het staat eigenlijk zover af van wat wij als wereldlijke mensen omarmen. Ik heb daar zelf ook wel moeite mee. Ik dood dan weliswaar de  naaktslakken niet maar vind het wel nare beesten die mijn siertuin verpesten...eigenlijk ook waanzin...alsof de sier belangrijker is dan levende wezens....

Maar goed, ook de leraren van het later boeddhisme, tenminste die ik hoog heb, leren dat je als Dhamma beoefenaar ook prioriteit moet geven aan de Dhamma en niet aan de wereldlijke strevens en moraal. Anders wordt het nooit wat volgens hen. Het is denk ik vooral het niet geloven in wedergeboorte wat dit ondermijnt.  Want als je toch niet de vruchten van je eigen handelen plukt na de dood, en als je dierbaren na je dood best voordeel hebben van je hebzucht, je behoefte aan vergaren, sluwigheden in wereldlijke zin, aan status, winst, waarom zou je dat dan laten?
En hoe erg is dit nou allemaal. Zelf zul je er na de dood nooit wat van merken en je kinderen of geliefden profiteren er alleen maar van....dat..

Het is nogal wat, vind ik, om echt naar de Dhamma te leven en je niet meer te laten leiden door wereldlijke motieven (pijn en plezier, winst en verlies, lof en kritiek, eer en blaam)

Iedereen moet het toch voor zichzelf bepalen. Voor mezelf ben ik wel meer en meer gaan zien dat er ook echt geen voordeel zit in zoveel  strevens en neigingen die in me zitten. Er is toch ook maar een merkwaardig idee van eigen belang in mezelf vind ik. Het slaat vaak nergens op, vind ik. Ook prioriteiten die ik stel (zoals met de slakken) liggen vaak maar raar.

[lang kwaat]

De Dhammapada (waar jouw citaat uit afkomstig is), geeft een verklaring voor waar het menselijke handelen haar oorsprong heeft, in de geest. Wie onjuiste gedachten koestert, zal daaruit volgend onjuist of zelfs schadelijk gedrag vertonen, gesteld dat de persoon in kwestie inderdaad de geestelijke impulsen volgt en tot daden overgaat. Hetzelfde geldt voor juiste gedachten, die in gedrag tot juiste handelingen zullen leiden. Dit is een nogal karma geladen tekst, waarin oorzaak en gevolg worden verklaard. Eén en één is twee.

Dit klopt, als verklaring en lering, om de leerling ervan te doordringen hoe oorzaak en gevolg werken en hoe geestelijke neigingen tot gedrag en handelingen kunnen leiden. De ethische verantwoordelijkheid voor je eigen daden wordt verklaard, en dat is goed. Echter, de geest zelf wordt niet verklaard, omdat dit immers niet mogelijk is. Waar komen schadelijke gedachten, emoties, en dergelijke vandaan? De meest voor de hand liggende verklaring in het boeddhisme lijkt het karma dat afkomstig is van vorige mensenlevens, door de wedergeboorte. In het boeddhistische systeem is dit een kloppend en consistent verhaal.

Ja, dit sluit ook wel aan bij de biologie en evolutieleer. Wie/wat we nu als mens zijn, met onze instincten, neigingen, visies, is een resultaat van eindeloos veel levens en keuzes die ooit gemaakt zijn. Het zijn gewoonten geworden, neigingen. Er is al van alles bij ons bij geboorte. We zijn geen onbeschreven bladen. In die zin is het wel waar wat spirituele leraren zeggen dat het verleden over ons heerst want als een neiging tot vluchten ontstaat, tot vechten is dat eigenlijk het verleden wat nu weer regeert.

Hoe de Boeddha dit allemaal zag is wel behoorlijk anders dan evolutie biologen want die veronderstellen een gezamenlijke aap-achtige voorouder van de mens. Maar goed die heeft natuurlijk ook een afstamming en die ook weer en die ook weer....en waar kom je dan uit...in een soort oersoep van chemie waarin een cel ontstond, cellen, vele cellen, levende wezens etc.
De Boeddha kwam kennelijk niet uit bij een oersoep of zelfs maar bij het idee dat levende wezens ooit eens zijn ontstaan.

Het lijkt me ergens ook best wel aannemelijk dat het leven begonnen is op een soort manier dat er weliswaar wezens waren die informatie uit de omgeving oppikten en daar op reageerden maar niet bewust die informatie oppikten. Zoals een rookmelder ook rook kan detecteren en een signaal kan afgeven, maar niet bewust rook ruikt, voelt, waarneemt. Eigenlijk zou het me ook niet verbazen dat wij nog net zo functioneren grotendeels. In die zin dat er al allang van allerlei activiteit is ontstaan bij het detecteren van info uit de omgeving voordat we uberhaupt iets bewust ervaren. Maar de mens zit zo in elkaar dat ie denkt alles zelf te veroorzaken en regelen aan activiteit. Misschien is dat wel de voornaamste rol die bewustzijn evolutionair speelt, precies die misleiding. Kennelijk was het evolutionair niet waardeloos maar best handig dat die tweevoeters constant de illusie hebben alles zelf te doen en regelen. Het komt ook met lijden, maar goed, dat ze zich heersers voelen, geeft de tweevoeters wel een gevoel van macht en zin.

Er zijn ook spirituele leringen zoals Huna die over dit hele voor of onbewuste detectie en reactie systeem ook spreken als een wezen met een wil, het onbewuste zelf. Ik geloof dat dit niet geheel een slag in de lucht is. Want ook al zou een wezen, zoals een bacterie of amoebe geen bewustzijn hebben, is het geen levend wezen? Of neem een plant. Die kan ook zonlicht detecteren en kennelijk daar naar toe groeien. Getuigt dat dan niet van een soort vorm van intelligent gedrag? Over dit soort dingen worden ook dikke boeken vol geschreven zoals je wel weet.

Boeddha vergeleek bewustzijn met een magier

[lang kwaat]

https://suttacentral.net/sn35.23/en/sujato?lang=en&layout=plain&reference=none&notes=asterisk&highlight=false&script=latin

Ik denk dat de Boeddha met de Sabba Sutta leert dat wat ervaren wordt allemaal belevingswereld is. Wat ervaren wordt als 'de wereld' is een belevings-wereld. De groenheid van gras, de afschuwelijkheid van gesmak, de hardheid van water, het grote Ego van een ander, de koude van ijs, de niet te verdragen pijn, het ondoordringbare van een rotsblok, de schoonheid van een persoon of landschap of juist de lelijkheid, de kleur en smaak van een aardbei, etc. het is allemaal perceptie, een belevingswereld.

We kunnen wel dezelfde soort belevingen hebben als soort mens, maar het is en blijft iets individueels volgens mij. Dat we dezelfde soort belevingen hebben, geeft alleen aan dat wat onze beleving vorm geeft, wordt gedeeld met anderen. Ook al zijn de cognitieve processen van mensen grotendeels hetzelfde, het lijkt me allemaal perceptie en individueel van aard. Subjectief en intersubjectief.

Als zodanig is het ook nergens als een soort objectieve waarheid of realiteit aanwezig. Dat maken we er vaak zelf van. Het zijn allemaal indrukken die voorwaardelijk ontstaan. Vanuit gedeeld menselijk perspectief kan gras wel groen lijken maar het is natuurlijk ook maar een perceptie.

Stelling:
Onze 6 zintuiglijke belevingswereld wordt nooit zo objectief dat we de werkelijkheid an sich als object kennen?  De wereld zoals wij die beleven is niet 'out there', zoals de groenheid van gras of het Grote Ego van een Ander, of de kou van ijs etc.

Ik vind het een wonderlijk iets dat je als mens dat toch denkt. Begoocheling lijkt zo diep ingebakken omdat het zo vanzelfsprekend is om beleving, perceptie, te  verwarren met zien zoals het werkelijk is. Er zit niks in de zintuiglijke beleving wat nicca is (duurzaam), sukha (gelukzalig en betrouwbaar) en atta (wezenlijk, opzichzelf bestaand). De Pali teksten vatten dit samen als: het oog, de neus, de tong, het lichaam, het oor en de geest (al het kenbare via en binnen de 6 zintuiglijke domeinen) is leeg van een zelf en van iets wat een zelf toebehoort, leeg van iets wat altijd durend is, eeuwig, permanent (patisambhidamagga).

Toch, als je de wereld in kijkt dan beleef je de groenheid van gras als iets wat gegeven is, nicca, duurzaam, en niet als een visuele-perceptie die op dat moment ontstaat en die helemaal niet nicca is, en helemaal niet gras onthult zoals het werkelijk is. Begoocheling zit diep ingebakken zeg maar. Of het nou de perceptie is van andere mensen, jezelf, de natuur, dingen, hoe vaak neem je dit eigenlijk niet te serieus en beleef je het als "de" waarheid over mensen, de natuur, de dingen, of jezelf? Hoe vaak koester je het ook niet?

Zoals ik het zie, leert de Pali Boeddha dat ook alleen wijsheid kan doordringen in dit soort zaken. Bewustzijn kan dit niet want bijvoorbeeld visueel bewustzijn presenteert ons de groenheid van gras alsof dat de waarheid over gras is (als voorbeeld). Laatst zag ik een rode en blauwe tekst onder elkaar. En dan krijg je een perceptie van diepe die er niet is als de tekste zwart is.
Bewustzijn kan niet doordringen in hoe zaken zijn. Het kan niet zien of begrijpen dat die diepte ook maar een soort optische illusie is. Maar wijsheid wel.

Er is geen enkele belevenis die an sich het hart kan bevrijden van begoocheling, volgens mij. De disclaimer in de sutta's is ook altijd...zien met wijsheid. Wijsheid kan in zaken doordringen en bijvoorbeeld doorzien dat de groenheid van gras niet een soort waarheid is over gras.
Daarom zegt een sutta wellicht ook dat bewustzijn volledige begrepen moet worden en wijsheid volledig ontwikkeld.

Maar heel verschillende belevingen openen wel het oog voor het betrekkelijke van beleving, van perceptie, vind ik. Dat is wel de waarde er van.
Je kunt een beleving hebben van eenheid maar evengoed van geïsoleerdheid. Van grote tevredenheid tot verscheurende onvrede. Van intense stilte tot onrust. Van gelukzaligheid tot intense mentale pijn. Het is allemaal beleving, perceptie.

Al dit soort zaken meemaken, geeft wel gevoel voor het niet duurzame (anicca) karakter van alle belevingen. Volgens de sutta's is dit ook de soort kennis die hoort bij iemand die op weg is de eerste vrucht van stroom-intrede (sotapanna) te gaan realiseren (dhammanusarin en saddhanusarin). Het Dhamma oog opent volgens mij wanneer wordt ingezien dat binnen de zes zintuiglijke domeinen alles perceptie is en geen beleving is duurzaam van karakter. Het is ook allemaal niet duurzaam te krijgen ook. Het is voorwaardelijk ontstaan in actie. We verlangen wel duurzame belevingen maar uit de aard der zaak kan iets wat voorwaardelijk ontstaat niet duurzaam zijn.

Het betrekkelijke of het niet duurzame karakter van alle belevingen wordt ingezien. En dit krijgt op het Pad van Training steeds meer body zeg maar. Inzicht in anicca zal ook leiden tot inzicht in niet-zelf, leren de sutta's. Het zal ook de eigenwaan (Ik-) Besta (asmi mana) wegnemen wat mijns inziens betekent dat perceptie niet langer meer zal worden verward met hoe het werkelijk is omdat er geen substantieel bestaan meer aan wordt toegekend. Perceptie wordt niet meer verward met ware kennis. Boeddha's leraren deden dat nog wel.

[lang kwaat]

De Pali sutta's leren mijns inziens dat er een proces is van instinctief, met begeerte en onwetendheid als voorwaarde, uitgaan naar wat op een diepe manier wordt gedetecteerd (wat anders dan mentaal opgemerkt). Ik stel me dit voor als een meer . Zodra er een steen in wordt geworpen, wordt dit ook ontvangen en de rimpeling, gedetecteerd door de geest. Dit speelt zich nog af op een voorbewust niveau, volgens mij.
Vervolgens als die eerste rimpelingen ontstaa en worden gedetecteerd, dan komt er vol automatisch, uit de kracht van gewoonte een proces op gang dat wil weten wat zich aandient.
Alsof de geest, als het ware, van nature nieuwsgierig is naar wat zich aandient aan de zintuiglijke poorten. Alsof het wil weten. Wat gebeurt daar? Wie/wat dient zich aan?
Ik heb gezien dat bijvoorbeeld Dagpo Rinpoche dit karma noemt, cetana, maar dit wel leert als iets neutraals. Ik betwijfel dat wel.

Maar hoe dan ook, je kunt dit uitgaan naar, ook opmerken als je door een bos loopt en ineens iets beweegt. Het trekt meteen de aandacht. Niet dat je dit zelf wilt of regelt maar het gebeurt voorwaardelijk en instinctief, uit krachtige gewoonte. Zoiets gebeurt innerlijk ook. De geest gaat meteen af op wat zich roert, op wat zich aandient. Ik geloof niet dat de Sutta's leren dat wij dit beslissen of intentioneel doen. Hier vindt volgens mij al de eerste prille aanzet tot gehechtheid en identificatie plaatst.

Volgens mij is hier in wezen karma aan het werk. Karma, cetana, als actieve mentale factor in de geest, zorgt voor het ontstaan van een soort  gerichtheid in de geest ergens op. Als een gastheer bij wie op de deur geklopt wordt, en de gastheer nu helemaal gericht is op de deur en wie er aanklopt. Loopt naar de deur en doet open. Zoiets lijkt bij cognitie ook te gebeuren. Op een diep niveau ontvangt de geest zintuiglijke info en detecteert de aanwezigheid er van. Afhankelijk van de impact raakt het er uit gewoonte op gericht of niet. Maar dit gebeurt allemaal niet zo bewust en zeker niet intentioneel.

Het bewustzijn of kennen kan zo ergens op landen, gevestigd op raken, mee verbonden. Volgens mij leren de sutta's dat zo'n moment van iets gewaar-worden van deze aard is.
Oftewel, de 6 soorten zintuiglijk gewaarworden of kennen zijn ook kenmomenten waarin ook cetana zit, gerichte kenmomenten, waarbij de aandacht geland en gevestigd is op iets specifieks (een geur, visueel beeld, geluid, idee etc). Deze betrokken ken-situatie is gebaseerd op begeerte en onwetendheid. Er is altijd een element van 'engagement' in het spel (MN28)

Als je in een trein zit en niks heeft specifiek je aandacht, hoe komt het dan precies dat bijvoorbeeld je aandacht op iets blijft steken op een bepaald moment? Een mooi huis, een bepaald dier, een tafereel?  Kan dat gebeuren zonder een element van begeerte? Gaat dit engagement uit van dat huis, dier, tafereel? Ik denk dat de teksten leren dat dit allemaal niet toevallig is.
Op het moment dat je aandacht even helemaal uitgaat naar iets, wordt dat even helemaal je wereld. Wat je wereld wordt is dan ook niet toevallig. Hier is karma in het spel.
Dit is volgens mij ook het principe van wedergeboorte. Op een diepe manier regelen voorbewuste processen wat onze bewuste wereld wordt. In dit leven en na de dood.
Zoals ik het begrijp brengt het door wijsheid bevrijde hart niet meer die begeerte voort die de geest ergens op doet landen en de geest bezet maakt. althans niet onvrijwillig.

Gehechtheid en de eerste betrokkenheid bij zintuiglijke info is iets wat al gebeurt voordat we het weten. Je kunt mentaal (met de mindfulness van het mentale bewustzijn) opmerken dat je aandacht wel erg sterk naar iets uitgaat en dat loslaten, maar dit is niet hetzelfde als bevrijding.
Bij het bevrijde hart, dat niet meer hartstochtelijk functioneert,  landt de aandacht van de geest niet meer uit gewoonte ergens op, volgens mij. Het raakt niet meer op die manier bevangen en betrokken. Het raakt niet meer ongewild bezet door iets, bevangen door iets. Dit is de totale ontketening en komt met een enorme vrijheid van geest. Het vermogen tot initiatief gaat niet verloren en je wordt niet willoos, volgens mij.

Ik weet het niet zeker maar ik denk dat de Boeddha over deze situatie sprak als vinnana anidassanam. O

Ik geloof ook dat als we over bewustzijn praten of over geest of over gewaarworden of gewaarzijn, we in alle gevallen praten over het vermogen tot kennen. Dat kenvermogen kan in verschillende toestanden verkeren volgens mij. Bijvoorbeeld als een zintuiglijk bewustzijn, een vinnana. Ergens op geland. Op dat moment is het kenvermogen gericht geraakt op iets en op die manier er mee verbonden. Het kenvermogen kan ook nergens op landen en onbezet zijn. Ik denk dat de teksten dit vinnana anidassanam noemen.

Maar ik geloof niet dat we dit nou moeten zien als verschillende unieke verschijnselen maar het zijn volgens mij eerder verschillende manifestatievormen van hetzelfde, het kenvermogen.
Zoals water zich ook kan manifesteren als vloeistof, vaste stof en damp. Kennen kan denk ik net zo verschillende vormen aannemen.
Vinnana is een grovere manier van kennen en daarom ook intrinsiek verbonden met lijden, met een bepaalde starheid en last omdat er gerichtheid en verbondenheid bij speelt.
Vinnana anidassanam, is denk ik een verwijzing naar een ongericht soort kennen, wat subtieler is. Wellicht kun je dit gewaarzijn noemen?

Boeddha leerde wel dat alle vormen van vinnana lijden zijn. Hoe ik dit moet zien weet ik nog niet. Wordt bedoeld dat zelfs een nog ongericht soort kennen lijden is?

[ervaringsgetuige]

Boeddha leerde wel dat alle vormen van vinnana lijden zijn. Hoe ik dit moet zien weet ik nog niet. Wordt bedoeld dat zelfs een nog ongericht soort kennen lijden is?

Waarom vraag je het is niet aan Artificiële-intelligentie?
Hier zie...


In het boeddhisme is het concept van "lijden" (dukkha) veel breder dan alleen fysieke pijn of verdriet. Het omvat elke vorm van ongemak, onvrede, stress en de fundamentele onzekerheid van het bestaan.
Als Boeddha leerde dat alle vormen van vinnana (bewustzijn) lijden zijn, dan bedoelde hij daarmee inderdaad dat zelfs een ogenschijnlijk neutraal of ongericht soort kennen, zoals pure gewaarwording, uiteindelijk gekoppeld is aan lijden. Dit is te begrijpen vanuit de boeddhistische leer van de Vijf Skandha's (geledingen), waarvan vinnana er één is:

• Rupa (lichaam/materie): Onze fysieke vorm.
• Vedana (gevoelens/sensaties): Plezierige, onplezierige of neutrale gewaarwordingen.
• Sanna (perceptie): Het herkennen en benoemen van objecten.
• Sankhara (mentale formaties/wilsuitingen): Gedachten, emoties, intenties.
• Vinnana (bewustzijn): Het pure bewustzijn van zintuiglijke indrukken en mentale activiteiten.

Volgens de Boeddha zijn al deze skandha's, inclusief vinnana, vergankelijk (anicca), niet-zelf (anatta) en onderhevig aan lijden (dukkha).
Waarom is zelfs vinnana lijden?

• Vergankelijkheid: Bewustzijn is niet statisch; het ontstaat en vergaat constant. Het ene moment ben je je bewust van een geluid, het volgende moment van een gedachte, dan weer van een gevoel. Deze constante verandering, het niet kunnen vasthouden van enige staat van bewustzijn, is op een dieper niveau een vorm van onvrede of lijden. We klampen ons vaak vast aan aangename bewustzijnstoestanden en lijden als deze verdwijnen, of we vermijden onaangename toestanden, wat ook lijden veroorzaakt.
  
  
• Niet-zelf: Vinnana is geen vast, onveranderlijk "zelf" of een "ziel" die onafhankelijk bestaat. Het is een proces, een stroom van momentane bewustzijnen die afhankelijk zijn van condities (zoals zintuigen en objecten). De illusie van een permanent zelf, waaraan we ons bewustzijn toeschrijven ("mijn bewustzijn"), leidt tot gehechtheid en daardoor tot lijden.
  
  
• Gehechtheid: Zelfs een "ongericht" bewustzijn kan de basis vormen voor gehechtheid aan ervaringen. Als we ons bewust zijn van iets aangenaams, willen we dat vasthouden. Als we ons bewust zijn van iets onaangenaams, willen we dat afstoten. Deze verlangens en aversies, die voortkomen uit ons bewustzijn van de wereld, zijn de directe oorzaak van lijden volgens de Boeddha's Tweede Edele Waarheid (de oorzaak van lijden is verlangen/gehechtheid, tanha).

Dus ja, je hebt het goed begrepen: het gaat erom dat zelfs de basis van ons kennen, vinnana, inherent verbonden is met de voorwaarden van vergankelijkheid en niet-zelf. Zolang we ons hier niet van bewust zijn en ons blijven hechten aan de skandha's (inclusief vinnana) als zijnde "ik" of "mijn", zal er lijden zijn. Het doel is niet om bewustzijn uit te schakelen, maar om het zonder gehechtheid te ervaren en de ware aard ervan te doorgronden, wat leidt tot bevrijding van lijden (Nibbana/Nirvana).


https://g.co/gemini/share/0c2ed5d70b48