Ik vind het wel interessant me te verdiepen in de verschillende interpretaties die ronddolen in boeddhisme over bijvoorbeeld anicca, dukkha en anatta. Om te onderzoeken hoe dat aansluit bij mezelf.
Zo werd ik gewezen op deze site:
https://puredhamma.net.
Ik geloof zelf wel dat de auteur belangrijke zaken zegt. De auteur van die site geeft aan dat anicca bijvoorbeeld niet 'vergankelijkheid' betekent. Meestal wordt dat wel zo vertaald. Dat berust volgens de auteur op een misverstand.
Volgens hem wordt met anicca niet zozeer een kenmerk van dingen of gebeurtenissen bedoeld (vergankelijk, veranderlijk) maar het verwijst naar een perceptie in iemands geest. Anicca betekent volgens hem dat uiteindelijk niks naar je eigen tevredenheid gehandhaafd kan worden. Alles vliegt uiteindelijk door je vinger. Of het nu je eigen technische spullen zijn, de staat van je huis, je eigen gezondheid, je uiterlijk, willen blijven leven, niks kan uiteindelijk gehandhaafd worden zoals je wilt, anicca. Dit geeft onvoldaanheid, dukkha.
Je kunt natuurlijk best even tevreden zijn als je auto weer even opgelapt is, of je eigen lichaam, maar later begint alles weer opnieuw en heb je weer iets met je auto en mankeert je lichaam weer iets. Er is altijd weer iets...dat. Het werkelijk zien en begrijpen of realiseren van anicca betekent volgens hem dus dat je hier volledig op ingesteld bent en harmonieus mee leeft, althans zo vertaal ik dat in mijn eigen woorden.
Al die veranderlijkheid en vliedendheid verontrust je niet meer. Je verwacht niet meer het onmogelijke van dit leven.
Het tegenovergestelde van anicca is nicca. Dan verwacht je dus dat je de wereld naar je eigen tevredenheid kan bevriezen, manipuleren, bedwingen, controleren, handhaven. Ik heb daar nog altijd erg last van. Ik kan nog altijd moeilijk dealen met het feit dat uiteindelijk niks te handhaven is.
Als je niet ingesteld bent op het feit dat uiteindelijk in de wereld niks naar je eigen tevreden gehandhaafd kan worden, dan leef je onrealistisch, dan leef je met te hoge verwachtingen die constant zorgen dat je onbevredigd bent, ontevreden, onvoldaan, ongerust ook. De wereld zit erg op dit spoor. We zijn altijd maar bezig onszelf, anderen, de omgeving etc. vorm te geven op een manier die ons tevreden moet stellen maar het genoegen is altijd maar tijdelijk.
Ook het leerstuk van anicca is volgens mij niet bedoeld als filosofie, maar het is bedoeld om ons geestelijk te doen rijpen, om onze kinderlijke naieve ideeen over de maakbaarheid van onszelf, anderen en de wereld, de onrealistische verlangens om alles naar je eigen zin te willen handhaven, te overstijgen. Nou, dat valt nog niet mee vind ik, want het is vooral een emotionele zaak, veel meer dan een verstandelijke. Iedereen kan immers begrijpen dat je veroudert, verzwakt en aftakelt, maar wie verzet zich er niet tegen? Wie ligt er niet mee overhoop? Of met je uiterlijk dat niet naar wens is en ouder wordt? Het is in de praktijk geen kattenpis om anicca werkelijk te realiseren. Het lijkt weer zo'n simpel leerstuk dat iedereen wel kan snappen, ja, ja...Snappen wel maar dat is heel wat anders dan echt realiseren, echt er naar leven. Ik weet dat uit eigen ervaring. Anicca vind ik een heel lastige zaak om werkelijk te zien en realiseren.
Volgens de auteur van de site wijst anicca, dus het onvermogen om alles in deze wereld naar je eigen zin te handhaven, naar dat andere kenmerk, namelijk anatta. Anicca maakt duidelijk dat wij uiteindelijk hulpeloos zijn, in de zin van niet 'in control'. Kijk, als zaken naar je zin gaan, en je auto heb je zelf opgelapt, dan voel je atta, dan voel je je een zelf/identiteit dat in controle is, machtige-Ik, atta. Het leven lijkt dan geleefd te kunnen worden en dat brengt vreugde, sukha. Of je zit in je autootje en hebt zin om naar Parijs te gaan en je gaat. Je komt aan. Dat geeft een sterk gevoel van controle, dat je een machtig-Ik ben, dat het leven geleefd kan worden. Het is een heel plezierig gevoel. Kom je met pech te staan dan wordt het al iets anders. Als je een ongeluk krijgt wordt het nog erger. Wij mensen ervaren toch vooral controle als geluk.
En als dat weg is als leed.
Maar uiteindelijk zijn we natuurlijk niet echt 'in control'. Die auto is op een dag niet meer te repareren, ons lichaam begeeft het, we moeten alles loslaten en sterven etc. Of, zoals de sutta's ook aangeven, je kan wel wensen 'laat mijn lichaam gezond zijn', of "laat mij gelukkig zijn', de macht ontbreekt. Dit betekent volgens de auteur van die site anatta. Er is in uiteindelijke zin geen controle of macht en in die zin is er hulpeloosheid. De wereld zit op een totaal ander spoor en wil ons doen geloven dat we werkelijk in controle zijn en dat wordt ook steeds meer geeist vind ik.
Ik heb zelf het idee dat dit allemaal prima is wat de auteur schrijft en ik in mijn eigen woorden heb beschreven. Ik geloof ook dat de Boeddha met de bespreking van anicca, dukkha en anatta vooral de geest van ons wilde doen rijpen. Een realistisch besef wilde meegeven van wat nou werkelijk mogelijk is in dit leven en onmogelijk. Uiteindelijk is controle, dat idee van atta, een machtig controlerend-Ik, een droom, een illusie.
Hij wilde aangeven, volgens mij, dat het toevlucht zoeken in allerlei wereldlijke activiteiten, uiteindelijk een heilloze zaak is. Het is een vruchteloze, vermoeiende, zoektocht naar geluk, naar welzijn. Uiteindelijk is er geen winnaar. Er is niemand die succes heeft. Mensen worden nog altijd ziek, takelen af, worden oud en gaan dood. Dat machtige-Ik, dat atta, het is een droom. We kunnen beter onze energie besteden aan het realiseren van Nibbana, het vinden van het doodloze. Zoiets.
groet,
