Ik zou hier de Mulapariyaya Sutta even willen bijhalen, ik kwam hem toevallig tegen in mijn zoektocht over informatie over het ongeconditioneerde in de pali sutta's. En het is toch wel een radicale sutta, als je het mij vraagt, die allerlei speculaties over wat de Boeddha nu juist bedoelde met Nibbana doorsnijdt.
Het gaat over "The Root of All Things": De wortel (de bron) van alle dingen.
Ik basseer mij even op de vertaling van Bhikkhu Bodi:
https://suttacentral.net/mn1/en/bodhiHet begint met de gewone man, zoals jij en ik:
“Here, bhikkhus, an untaught ordinary person, who has no regard for noble ones and is unskilled and undisciplined in their Dhamma, who has no regard for true men and is unskilled and undisciplined in their Dhamma, perceives earth as earth. Having perceived earth as earth, he conceives himself as earth, he conceives himself in earth, he conceives himself apart from earth, he conceives earth to be ‘mine,’ he delights in earth. Why is that? Because he has not fully understood it, I say.
Dit gaat zo voort via: water, fire, air, beings, gods, Pajapati (the creator), Brahma, Gods of …, Overlord, the base of infinite space, the base of infinite conciousness, the base of nothingness, the base of neirther-perception-nor-non-perception, the seen, the heard, the sensed, the cognized, unity, diversity, all
Tot en met Nibbana zelf:
“He perceives Nibbāna as Nibbāna. Having perceived Nibbāna as Nibbāna, he conceives himself as Nibbāna, he conceives himself in Nibbāna, he conceives himself apart from Nibbāna, he conceives Nibbāna to be ‘mine,’ he delights in Nibbāna. Why is that? Because he has not fully understood it, I say.
En het verschil met The Disciple in Higher Training, … t.e.m. The Tathāgata:
“Bhikkhus, the Tathāgata, too, accomplished and fully enlightened, directly knows earth as earth. Having directly known earth as earth, he does not conceive himself as earth, he does not conceive himself in earth, he does not conceive himself apart from earth, he does not conceive earth to be ‘mine,’ he does not delight in earth. Why is that? Because he has understood that delight is the root of suffering, and that with being as condition there is birth, and that for whatever has come to be there is ageing and death. Therefore, bhikkhus, through the complete destruction, fading away, cessation, giving up, and relinquishing of cravings, the Tathāgata has awakened to supreme full enlightenment, I say.
“He too directly knows water as water…Nibbāna as Nibbāna…Why is that? Because he has understood that delight is the root of suffering, and that with being as condition there is birth, and that for whatever has come to be there is ageing and death. Therefore, bhikkhus, through the complete destruction, fading away, cessation, giving up, and relinquishing of cravings, the Tathāgata has awakened to supreme full enlightenment, I say.”
Deze laatste ga ik toch even door de vertaler gooien:
"Ook Bhikkhus, de Tathāgata, volbracht en volledig verlicht, kent de aarde rechtstreeks als aarde. Hij heeft aarde rechtstreeks als aarde gekend, hij ziet zichzelf niet als aarde, hij verbeeldt zichzelf niet in aarde, hij verbeeldt zich niet los van aarde, hij ziet aarde niet als 'mijn', hij heeft geen genot van aarde. Waarom is dat? Omdat hij heeft begrepen dat vreugde de wortel is van lijden, en dat met "zijn" [bestaan] als voorwaarde er geboorte is, en dat er voor alles wat geworden is [alles wat bestaat] ouder worden en de dood is. Daarom, bhikkhus, door de volledige vernietiging, wegvagen, ophouden, opgeven en afstand doen van begeerten, is de Tathāgata ontwaakt tot opperste volledige verlichting, zeg ik.
Hij kent water ook direct als water ... Nibbāna als Nibbāna ... Waarom is dat? Omdat hij heeft begrepen dat vreugde de wortel is van lijden, en dat met het zijn als voorwaarde er geboorte is, en dat voor wat er is gekomen er ouder worden en de dood is. Daarom, bhikkhus, door de volledige vernietiging, wegvagen, ophouden, opgeven en afstand doen van begeerten, is de Tathāgata ontwaakt tot opperste volledige verlichting, zeg ik."
Het verschil zit hier in het "waarnemen" (gewone mens) van al die dingen als dingen (dingen met een zelf) en het rechtstreeks kennen (Tathagata) [zonder tussenkomst van intellect, gevoel en bewustzijn] van al die dingen [zonder projectie van een zelf erin]. Door al die dingen rechtstreeks te kennen, gebeurt er geen identificatie mee (hij ziet zichzelf niet als aarde, hij verbeeldt zichzelf niet in aarde, hij verbeeldt zich niet los van aarde, hij ziet aarde niet als 'mijn'), en waar geen identificatie mee is, is er ook geen genot van. En dit geldt niet enkel voor aarde, maar ook voor zaken als oneindig bewustzijn, eenheid, het alles en dergelijke, en ook voor nibbana zelf.
Omdat hij begrepen heeft dat vreugde [die voortkomt uit het identificeren van dit alles als een zelf of als iets toe te eigenen 'mijn'] de wortel is van lijden. En omdat hij begrepen heeft dat in bestaan komen, geboorte als voorwaarde heeft, en alles wat in bestaan gekomen is ouder zal worden en sterven.
Daarom door de volledige vernietiging, het wegvagen, het ophouden, het opgeven en het afstand doen van begeerten [dus ook van het identificeren: maken tot een zelf van de dingen, iets dat toe te eigenen is, wat hen maakt tot een object van begeerte], is de Tathagata ontwaakt tot de opperste [niet-identificatie], de volledige verlichting.
De vertaling van Bhikkhu Sujato (
https://suttacentral.net/mn1/en/sujato) eindigt erg interessant met:
"That is what the Buddha said. But the mendicants were not happy with what the Buddha said. "
Want dat is nu juist wat wij aspirant verlichten niet willen horen, nl. dat er niets is, zelfs Nibbana niet, waar er uiteindelijk nog mee geïdentificeerd kan worden. Enkel in het loslaten van alle identificatie, inclusief met bewustzijn, eenheid, en ook Nibbana zelf als "mijn", iets dat ik (van nature) ben, of iets dat ik kan toe-eigenen (bereiken), komt begeerte volledig tot einde en daarmee ook het lijden.
Het is niet zo leuk dit te horen, omdat hiermee het ontwaken tot een nieuwe identiteit: het onveranderlijke, ongeconditioneerde zelf en daarmee lekker voort blijven bestaan uitgesloten is. Enkel het opgeven van elke identificatie is wat volledige verlichting is.
Er is dus in mijn inzien geen sprake van een uitdoven als een kaars, er is sprake van uitdoven van de illusie een kaars te zijn, iets identificeerbaar te zijn, inclusief het ongeconditioneerde te zijn. Het ongeconditioneerde is niet onze ware aard, het is wat overblijft als alle identificatie met iets wegvalt, zelfs met oneindig bewustzijn, eenheid, nibbana, het ongecondtioneerde zelf en weet ik niet wat nog allemaal. Het ontwaken hiertoe is het ontwaken uit de illusie iets of iemand te zijn, het is geen ontwaken tot een super iemand, zelfs niet tot een zeer subtiel iemand of iets dat niet onderhevig zou zijn aan verandering en dus altijd blijft bestaan.
Dat is geen goed nieuws voor die iemand die op weg is naar die verlichting. Het is als spirituele zelfmoord voor die iemand, maar dat komt alleen maar omdat er zo een hechting is aan iemand/iets te zijn en het is deze hechting die het lijden aan de gang houdt. Het is als een slang die in zijn eigen staart bijt.
Maar… als je de woorden goed leest is het wel zo dat de Tathagata zelf niet plots verdwijnt, opgaat in het niets. Het is de Tathagata die begrijpt dat hij niet werkelijk als een zelf bestaat, de Tathagata is dus niemand meer, maar die zich wel voordoet als iemand, zonder aan zijn iemand-zijn gehecht te zijn. Vandaar dat je van de Tathagata niet kan zeggen, als zelfs deze verschijning wegvalt (PariNibbana), dat hij nog opnieuw verschijnt, noch kan je zeggen dat hij niet meer verschijnt:
“A ‘position,’ Vaccha, is something that a Tathagata has done away with. What a Tathagata sees is this: ‘Such is form, such its origination, such its disappearance; such is feeling, such its origination, such its disappearance; such is perception…such are fabrications…such is consciousness, such its origination, such its disappearance.’ Because of this, I say, a Tathagata—with the ending, fading away, cessation, renunciation, & relinquishment of all construings, all excogitations, all I-making & mine-making & obsessions with conceit—is, through lack of clinging/sustenance, released.”
“But, Master Gotama, the monk whose mind is thus released: Where does he reappear?”
“‘Reappear,’ Vaccha, doesn’t apply.”
“In that case, Master Gotama, he does not reappear.”
“‘Does not reappear,’ Vaccha, doesn’t apply.”
“…both does & does not reappear.”
“…doesn’t apply.”
“…neither does nor does not reappear.”
“…doesn’t apply.”
“How is it, Master Gotama, when Master Gotama is asked if the monk reappears… does not reappear… both does & does not reappear… neither does nor does not reappear, he says, ‘…doesn’t apply’ in each case. At this point, Master Gotama, I am befuddled; at this point, confused. The modicum of clarity coming to me from your earlier conversation is now obscured.”
“Of course you’re befuddled, Vaccha. Of course you’re confused. Deep, Vaccha, is this phenomenon, hard to see, hard to realize, tranquil, refined, beyond the scope of conjecture, subtle, to-be-experienced by the wise. For those with other views, other practices, other satisfactions, other aims, other teachers, it is difficult to know."
…
Even so, Vaccha, any physical form…
Any feeling… Any perception… Any fabrication…
“Any consciousness by which one describing the Tathagata would describe him: That the Tathagata has abandoned, its root destroyed, made like a palmyra stump, deprived of the conditions of development, not destined for future arising. Freed from the classification of consciousness, Vaccha, the Tathagata is deep, boundless, hard to fathom, like the sea. ‘Reappears’ doesn’t apply. ‘Does not reappear’ doesn’t apply. ‘Both does & does not reappear’ doesn’t apply. ‘Neither reappears nor does not reappear’ doesn’t apply.”
https://suttacentral.net/mn72/en/thanissaroM.a.w. laten we er niet over speculeren, het brengt ons als Vaccha enkel maar meer in verwarring, het is erg moeilijk te zien, moeilijk te realiseren, erg verfijnd, buiten het bereik van speculaties, erg subtiel, enkel te "ervaren" door de wijzen.
Het enige dat ik er nog aan kan toevoegen is: laat je misschien gewoon niet afschrikken door iets dat je niet kan begrijpen. Probeer te komen tot "ervaren" en dan zal de schrik vanzelf wegvallen.
Maar als dit een brug te ver is, dan is boeddhisme heel vrij en tolerant, je mag er van nemen wat je wil, je mag er van nemen wat jou op dit moment rustiger, gelukkiger maakt, maar tegelijkertijd kan je onderkennen dat hetgeen waar het echt om gaat veel verder gaat als dit. Dan neem je op wat jij wil opnemen, zonder anderen te ontmoedigen verder te gaan dan dat.
Bemoedigende groeten,
Dorje.
