Maar diezelfde Boeddha zegt juist dat de gehechtheid wel kan stoppen, nl. door in te zien dat er geen essentie is, dat er niets blijvends is, dat alles komt en gaat. De kwestie hoe gehechtheid uit te doven is dus met wijsheid zien dat er geen blijvende essentie is die ergens van los gemaakt moet worden.
Op dat punt verschillen we, Dorje. Dat is mij duidelijk. Met wijsheid zien dat er geen blijvende essentie is kan niet anders dan resulteren in het geloof dat er geen essentie is. De dwaling is dat er wél een essentie (ik ben) is. Die zelfs van incarnatie naar incarnatie beweegt. Zeg dan maar dat je je nergens van los hoeft te maken.
Steek het niet op mij, Puntje, wij kunnen verschillen, dat is waar en geen probleem, maar als je Boeddha aanhaalt, mag ik ook aanhalen waar jij en Boeddha in verschillen. Daar gaat het om.
Dat er geen blijvende essentie is die ergens van los gemaakt moet worden, wil niet zeggen dat het geloof in die essentie niet losgemaakt moet worden. Het wil dus niet zeggen dat er niets te doen valt. Alleen, wat er te doen valt is inzien dat er niets te doen valt.
Genoeg Abracadabra nu, laten we nu even helemaal to the point komen.
Zoals Nico aangetoond heeft, waarvoor mijn dank, onderwees de Boeddha dat alles leeg is van eigenheid. Er is geen blijvende kern in al wat bestaat. En dit geldt gewoon zowel voor object (dat wat waargenomen wordt), als subject (die wat waarneemt). In die zin heeft Nico gelijk dat leegte niet zozeer de afwezigheid van subject en object is, maar het zien dat subject en object beiden leeg zijn, zonder kern.
De geest kan dus steeds leger en leger worden. Het kan helemaal vrij worden van subject/object, de volledig uitgezuiverde wetende of kennende essentie van geest die overblijft kan bij die leegte blijven, ook al verschijnen er weer dingen in. Op één voorwaarde: als dat wat verschijnt (object) en dat wat ziet verschijnen (subject) als één en hetzelfde gezien wordt: leegte.
Als dit zich voordoet spreekt met pas van realisatie van de leegte, verlichting, nibbana.
In wijsheid zowel de leegte van object als subject zien, neemt dus alle geloof weg, ook het geloof dat er een essentie of geen essentie zou zijn. Een geloof is juist op basis van niet in wijsheid te zien en in die zin heb je gelijk Puntje, "geloof dat er geen essentie is" is ook nog steeds geloof, net als "geloof dat er wel een essentie is" ook geloof is.
Beiden kunnen maar wegvallen en vallen dus maar echt weg door in wijsheid te zien. En zoals je zelf schreef: "je kan maar zien wat je al kan zien" of zoiets, of "je ziet maar, wat je totdantoe kan zien". M.a.w. wat je totdantoe kan zien is daarom nog niet het ultieme zien. Daarom is het van belang nooit te berusten in wat je totnutoe al kan zien en andere zaken die er niet mee in overeenstemming zijn te verwerpen als louter iets wat je kan geloven (dit is maar zo tot het in wijsheid is gezien).
Het is geen probleem iets niet of anders te zien. Het wordt maar een probleem als je op basis van dit niet of anders zien op een Boeddhistisch forum ofwel hoe jij het ziet of anders ziet in de mond van de Boeddha gaat leggen ofwel hetgeen de Boeddha gezien heeft als een tekortkoming gaat zien. Beiden zijn dan manieren van afzetten van de andere zienswijze en vasthouden aan de eigen. En dat is nu net waar Boeddha op wees als wat het probleem is. En het enige dat ik doe is jou dit terug te geven.
Voor wat van incarnatie naar incarnatie beweegt kan ik je enkel wijzen op hoe dit door die Boeddha werd gezien (maar dan in mijn eigen bewoording gebracht) en waarom hij het toch aanwees als geen blijvende essentie te hebben (dat is nu net wat Boeddha verwierp en waarin Boeddhisme verschilt van andere religies en dus andere mogelijkheden tot in wijsheid zien ontsluit).
Dat wat van de ene wedergeboorte naar de andere gaat is geen essentie, maar een gehechtheid aan iets blijvends dat er niet is. Het is deze gehechtheid die zich vast blijft klampen aan wedergeboorte en de schijn van een blijvende essentie in stand blijft houden. Het is deze gehechtheid dus die de illusie in stand houdt dat iets dat voortdurend verschijnt en verdwijnt (anicca), geen zelf heeft (anatta), leeg is (sunyata), iets blijvends en hetzelfde is, onveranderlijk is, een zelf is, mijn is, 'ik ben' is.
Deze gehechtheid kan gezien worden, en wat dan gezien wordt is niet dat 'ik' al die tijd bestaan heb en steeds weer wedergeboren is, maar dat die gehechtheid er steeds voor gezorgd heeft dat deze illusie dit 'ik' te zijn in stand heeft gehouden, waardoor het zich ook bleef voordoen.
Als dit gezien wordt, verdwijnt niet ineens die 'ik', die blijft verschijnen, maar is er geen hechting meer aan als 'dit ben ik'. Er is geen geloof meer iets te zijn dat blijft, er is gewoon wat zich dan voordoet, tot het dat niet meer doet bij de ontbinding van het lichaam en omdat in dit lichaam gerealiseerd is geworden dat er niets is om aan te blijven hechten, hetgeen maar gerealiseerd kan worden in een lichaam, is deze hechting volledig opgehoffen, is er geen hechting meer aan lichaam, noch aan geest, noch aan de illusie dat wat steeds als iets veranderlijks is blijven komen en gaan werkelijk iets blijvends was, waardoor deze illusie eindelijk niet meer in stand gehouden wordt en het lijden dat er steeds mee gepaard bleef gaan ook tot definitief uitdoven komt.
Dat is wat de Boeddha aanwijst, men mag mij corrigeren als dat niet zo is.
En puntje, je mag dit verwerpen, je mag er anders over denken, maar neem het dan op jezelf, als je eigen visie, en gebruik het niet steeds om ermee aan te wijzen wat Boeddhisme zou aanwijzen of zou moeten aanwijzen.
Er is één ding waar wij werkelijk in verschillen en dat is dat ik herken en dus ook erken wat de Boeddha aanwijst, en jij niet. Of, dit ligt je misschien beter: mijn zienswijze sluit dichter bij die van de Boeddha aan, de jouwe is anders en het is jouw overtuiging dat de jouwe beter is, liefdevoller is, meer betrokken is op de ander. Ik ga jouw overtuiging niet wegnemen, het enige wat ik doe is wat jij denkt te weten over Boeddhisme, in een juister (Boeddhistisch gezien) perspectief te zetten. En ik vermoed dat ik dat recht heb op een Boeddhistisch forum.
Is dit duidelijk nu?
