In de praktijk is zorg dragen voor anderen, voor jezelf, voor je bezit, voor immateriele zaken, toch omgeven met verlangens en verwachtingen, nietwaar?
Ik haalde de vergelijking met ademhalen niet voor niets aan. Is het nodig dat zorg dragen voor ademhalen omgeven is met verlangens en verwachtingen? Neen, het ademhalen gebeurt vanzelf. Het zorg dragen ervoor is bvb. niet roken, af en toe gezonde lucht gaan scheppen in het bos, eten en drinken opdat het lichaam dat ademt kan voort blijven bestaan. Dit alles kan zonder verlangens en verwachtingen, toch wel. Dat is wat monikken ook doen of leren/beoefenen, ze leven, ademen wel degelijk, zonder al te gehecht te zijn aan dit leven, deze adem. Als dit oefenen lukt, dan raak je onthecht aan willen leven, ontecht aan altijd willen blijven doorademen, zonder je leven, zonder je adem te verwaarlozen. Als een monnik leeft volgens de voorschriften maar nog steeds gehecht is aan leven/ademhalen, dan is de monnik even gebonden dan jij en ik. Dan raakt de monnik in paniek als zijn tijd is gekomen, of als door ziekte, Corona bijvoorbeeld, zijn longen aangetast zijn en hij dreigt te sterven. Het gaat om de hechting, niet om het leven alsof je nergens meer aan gehecht bent.
En zo is dat ook voor de leek, de huishouder. Deze kan evengoed als de monnik onthecht raken aan admenen, leven, en ook aan kinderen, huis, ... zonder daarvoor de zorg voor adem, leven, kinderen, huis te moeten verwaarlozen.
Je wilt als ouder toch dat het goed gaat met je kinderen. Dat ze gezond zijn, gelukkig.
Je wilt als huishouder toch dat je huis en tuin en spullen toch in een goede staat zijn.
Het is heel natuurlijk dat je leeft, dat je ademt, dat je zorgt voor je gezondheid, net als het heel natuurlijk is dat je zorgt voor je kinderen, dat je zorgt voor hun gezondheid, hun gelukkig zijn, voor je huis en je spullen. Ook monikken zorgen voor het kloostergebouw, de medemonikken, ze worden niet onverschillig.
Er zijn wensen en verlangens.
De monnik kan leren zorg dragen voor zijn medemonikken, voor zijn klooster, voor zijn bed en zijn kamer zonder gehechtheid, zonder wensen en verlangens. En ook jij kan leren zorg dragen voor jouw huis, voor anderen zonder gehechtheid, zonder wensen en verlangens. En ook ik kan leren zorg dragen voor kinderen en vrouw, zonder gehechtheid, zonder wensen en verlangens EN zonder angsten van wat er allemaal mis kan lopen. En als er dan iets mis loopt, dan kan het pad dat je bewandelt hebt er voor zorgen dat jou dit niet (helemaal) onderuit haalt ZONDER dat je hiervoor onverschillig hoeft te worden.
Dat is boeddhisme in de praktijk. Het komt niet vanzelf, het komt door beoefening. En die beoefening is hetzelfde voor de monnik, als voor de leek: onthecht geraken, maar niet wereldvreemd/onverschillig geraken.
Kun je nou werkelijk binnen je leven als huishouder onthechting realiseren of vraag je zo het ondoenlijke van jezelf?
Het kan, maar niet vanzelf, niet zonder vallen en opstaan, niet zonder oefenen, en falen en opnieuw oefenen en misschien al wat minder falen.
Ik kan dit niet. Een goede vriendin van mij met MS werd steeds kwetsbaarder met de tijd. Onze uitjes werden voor mij ook steeds spannender want ik wilde niet dat ze ziek werd of onwel werd of dat haar iets overkwam, bijvoorbeeld door verkeerde beslissingen van mij.
Tuurlijk, en dat is mooi. Ik heb zelf geen angst voor corona, maar ik wil niet meewerken aan de verspreiding ervan, dus volg ik de richtlijnen netjes op. Moet ik daarom in angst leven dat ik er toch aan ga meewerken?
Leefde Boeddha in angst over hoe zijn leerlingen zijn woorden totaal verkeerd zouden kunnen begrijpen? Weet je nog dat er zoveel monikken zelfmoord gepleegd hadden op de instructie van de boeddha om het lichaam als verderfelijk te contempleren? Ook weer een mooi voorbeeld, de contemplatie had tot doel om niet meer gehecht te zijn aan het lichaam, maar dat wil weer niet zeggen dat je daarom moet stoppen er zorg voor te dragen, of erger, het te ontnemen.
Dan kun je wel willen dat je vrij bent van anxiety, maar in mijn optiek kun je veel beter alles gewoon accepteren. Dat het zorg dragen ook komt met meer zorgen en spanning is normaal. Wederom, ik vind ook niet dat je als huishouder jezelf in zulke situaties moet gaan spiegelen aan onthechting. Je hebt nou eenmaal de zorg over een ander, en dat is een totaal andere situatie, die hele andere zaken vergt dan wanneer je thuis en bezitloos door een gebied trekt.
Niemand is totaal bezitloos, we bezitten minstens nog een lichaam en ook daar kan nog gehechtheid aan zijn. Terwijl het tevens mogelijk is veel meer te bezitten en er toch niet gehecht aan te zijn.
Wie is de meest edele: een ouder die zijn kind verliest en hier toch sterk en stabiel bij blijft in die mate dat hij/zij het verdriet van zij die qua band veel verder afstaan van het kind, zelfs nog tracht mee te dragen en hen er over te helpen? Of een monnik die geen bezittingen heeft maar als de dood is voor ziekte en dood? Dit zijn situaties die echt bestaan, de eerste, zowel als de laatste.
Maar weerom, die ouder zal deze houding nooit gehad hebben, had hij/zij niet geoefend in onthechting, zonder dat zijn liefde en zorg voor dat kind er onder had moeten lijden, integendeel, wat je doet gewoon spontaan uit liefde, zonder verwachting, projecties en wensen, is meestal veel zinvoller, krachtiger, wijzer dan dat wat je doet uit angst en verwachting... maar zelfs dan nog kan het mislopen, kan je kind sterven en dan kan je teren op je beoefening: je wilt je kind niet dood, natuurlijk niet, maar je accepteert het wel, je wilt het beste voor je kind, maar als het anders uitdraait, buiten je wil om, dan kan je ook laten gaan, zonder er zelf mee onder door te gaan. Dit is mogelijk, dit is doenbaar, er zijn er die haast onmenselijke stabiliteit hebben verworven in het leven zoals jij en ik dit beleven, zonder daarom onmenselijk te zijn geworden. Integendeel zijn zulke mensen veel liefdevoller en betrokken dat jij en ik. En dikwijls niet zomaar, maar omdat ze het leven als hun beoefening hebben aangenomen.
Daarom is boeddhistische beoefening, zelfs onthechting, zinvol, voor ons allemaal. Maar... stapje voor stapje. Als het niet doenbaar is je angst zomaar te laten varen of verminderen, is het inderdaad goed te accepteren dat de angst er is (deze niet te verwerpen, onderdrukken, of weg te willen hebben). Maar zelfs dan kan je dit ombuigen tot een stimulans om meer te beoefenen, meer de mediteren, meer te onderzoeken, in plaats van het als een excuus te gebruiken om niet met boeddhisme bezig te zijn.
Accepteren is altijd de eerste stap, maar je kan iets passief accepteren, of je kan iets actief accepteren, accepteren en er toch mee aan de slag gaan (het maken tot voorwerp van je beoefening). Enkel in dit laatste geval is het een eerste stap.
