Het is een vraag die een beetje speelt met woorden en concepten. Ik denk dat men de Boeddha wel kan stellen als een zekere evolutie in geest, sinds hij een aantal vraagstukken naast zich neer heeft gelegd en op anderen een antwoord heeft geformuleerd. Maar na enig denken hierover geloof ik toch niet dat dit hem voorbij de mens draagt.
Inderdaad, zoals ik al zei:
Die wat kijkt tussen de gedachten, inclusief de Boeddha, kan en hoeft niet voorbij de mens.
Maar er is toch nog meer over te zeggen dan waar jij stopt:
Die mens kan wel ontdekken dat het kijken, het gewaarzijn, het ervaren op zich voorbij de mens is. M.a.w. dat de mens dit benuttigt, maar dat het niet van hem is, dat het niet des mensen is, dat het voorbij of vooraf aan de mens is, afhankelijk van hoe je het wil bekijken.
Dit kan ontdekt worden. De mens, inclusief de Boeddha, blijft daarbij mens, maar kan wel de aard van het kijken, de aard van het gewaarzijn, de aard van het ervaren... ontdekken en representeren. Wat de Boeddha dan representeert is dat wat voorbij de mens is, maar de mens Boeddha is zelf niet voorbij de mens. Een mens is geboren, zal ziek worden en sterven, geen mens raakt daar aan voorbij.
Wat hij ontdekt heeft is echter buiten categorie van mens zijn of niet mens zijn, buiten categorie van geboren worden en sterven. Dat heeft de Boeddha vertegenwoordigd: wat voorbij is aan de mens. Maar de mens Boeddha bleef geboren en zou sterven, geen mens raakt daar aan voorbij, ook een Boeddha niet. De Tathagata, de ware aard van deze mens, het ontwaakt zijn tot deze ware aard, dat is wat de Boeddha representeert en dat is buiten categorie. Zoals hij zelf zei "Van de Tathagata", waarmee de mens Boeddha verwees naar het ontwaakte in hem, een ontwaken uit mens te zijn, "daarvan kan niet gezegd worden dat het geboren is en zal sterven, dat het bestaat of niet-bestaat, dat is buiten categorie", dat is wat voorbij is aan de mens.
Ontdek dat wat niet geboren is, dat wat nooit zal sterven, is de boodschap in Advaita. De mens Boeddha zou zeggen: ontdek dat wat buiten categorie van geboorte, dood, bestaan en niet-bestaan is en representeer dat. Dan wijs je de mens naar zijn aard die voorbij is aan de mens, en zal die mens nog steeds mens zijn, maar is er iets anders wakker dat voorbij is aan de mens en het is dat wat niet geboren is en nooit zal sterven. Daarom is het doodloze een synoniem voor Nibbana, Verlichting. Het betekent niet dat de mens voorbij de dood van de mens is geraakt, het betekent ontwaakt te zijn uit die mens te zijn die sterft. Dat is ontwaakt zijn, Verlicht zijn.
En dat is niet te begrijpen, dus onmogelijk simpel te omschrijven. Het is alleen maar te ontdekken.
