In Grote Lijnen

[teksten Siebe]

De komende tijd zal ik in een aantal posten een vertaling geven van een zeer informatief stuk tekst wat ik tegenkwam. Het leek me goed om dit te vertalen vanuit het Engels en met jullie hier te delen. Het geeft in grote lijnen aan waar we, als het goed is, mee bezig zijn. Het beschrijft hoe het ontwikkelen van de factoren van het Pad, als het goed is, leidt tot een zogenaamd pad-moment, een doorbraak, waarbij Nibbana kortstondig wordt ervaren. Een boven-wereldlijk moment. Het beschrijft ook dat dit niet een heel welbewuste ervaring is die je als Ik of getuige meemaakt. Ook zou deze ervaring geen sporen nalaten in het geheugen. Maar, zo wordt gezegd, je zult na die tijd merken dat er iets bij jezelf veranderd is, op een diepgaande manier.

Voor mijn gevoel zet dit stukje tekst alles een beetje op zijn plaats. Althans zo voelt het voor mij. Misschien denken jullie er net zo over.

Het is een fragment van een Theravada Thai Forest meester. Deze traditie spreekt mij nogal aan, merk ik. Het is een traditie waarin ik proef hoe diep doorleefd alles is wat ze zeggen.
Het is best een lang fragment. Daarom leek het me maar het beste dit toch in meerdere delen te posten. Het is echter denk ik wel goed om het ook eens in zijn geheel te lezen. Het is een fragment uit het boek “Uncommon Wisdom, life and teaching of Ajaan Pannavaddho, blz. 258 t/m 268.
Dit boek, en vele andere werken van Thai Forest meesters, is gratis te downloaden van het web.

Het fragment beschrijft ook ‘The Unconditioned’. Ik vertaal dit meestal maar letterlijk als ‘Het Ongeconditioneerde’. Misschien is ‘het Onbepaalde’ ook wel aardig of ‘Dat wat zelf geen toestand is’ of ‘Ultieme Realiteit’. Het is een synoniem van Nibbana. Het is dat wat eerst ontdekt moet worden, tijdens Sotapanna magga en dan gerealiseerd.

Misschien kunnen jullie even wachten met vragen en/of opmerkingen als alle 5 delen gepost zijn?

[teksten Siebe]

Deel 1

“Mensen hebben veel onbegrip over het Edele Achtvoudige Pad. Wanneer Westerlingen over boeddhisme beginnen te leren, starten ze vaak bij het bestuderen van het Edele Achtvoudige Pad. Maar dit is niet de juiste volgorde. In de sutta’s, wanneer de Boeddha een verhandeling  geeft over het Edele Achtvoudige Pad, komt dat altijd aan het einde van de verhandeling ter sprake. Na met mensen gesproken te hebben en totdat hij ze in de juiste geestesgesteldheid heeft gekregen, daarna legt hij het Pad uit.
We moeten begrijpen dat het Edele Achtvoudige Pad niet een pad is dat we elke dag een beetje beoefenen. Het Edele Achtvoudige Pad betekent dat alle factoren Juist zijn: Juiste Visie, Juiste Motivatie, Juiste Spraak, Juist Handelen, Juiste Levensonderhoud, Juiste Inspanning, Juiste Mindfulness, Juiste Samadhi. Ze zijn allemaal Juist, en met Juist wordt perfect bedoeld. En omdat ze perfect zijn, verschaffen ze een pad dat in staat is om de geest, stap voor stap, naar het uiteindelijke doel te brengen. In andere woorden, ze initiëren een pad moment, het moment van Sotapanna, Sakadagami, enzovoort. Dit is de ware betekenis van het  Edele Achtvoudige Pad.

Natuurlijk moeten we geleidelijk oefenen om elke pad factor te perfectioneren; dat is noodzakelijk. Maar simpelweg het Edele Achtvoudige Pad een beetje hier en daar beoefenen, zal ons niet bij het doel brengen. Vandaag doen we dit, morgen zullen we dan doen, enzovoort. Het Edele Achtvoudige Pad is, in werkelijkheid, het pad naar Nibbana. Dit betekent dat het culmineert in perfectie op een erg diep niveau in de geest. Het is niet simpelweg een reis van het ene stadium naar het andere; diens verwezenlijking vereist een meditatie praktijk die erg diep is gegaan, tot een punt waar al deze factoren versmelten met gelijke kracht en bedoeling. Alleen wanneer de tijd en condities juist zijn, vindt het pad moment plaats. Dat gezegd zijnde, het Edele Achtvoudige Pad is niet slechts boeddhisme uit een boekje. Dat is iets wat niet goed begrepen wordt.

Volgens dezelfde lijn van redeneren, het Edele Achtvoudige Pad is niet een pad dat men aflegt zoals men dat doet bij een weg of bij een voetpad. Echter, het Pad is opgezet als een methode van transcendentie. Wanneer we het werk gedaan hebben om het Pad op de juiste manier vorm te geven, functioneert het als een kanaal voor het ontstaan van transcendente staten van de geest- Sotapanna, Sakadagami, Anagami en Arahant.
Als gevolg hiervan ontstaan alle factoren van het pad gelijktijdig. Het is moeilijk te verwezenlijken want we moeten al deze factoren precies op hetzelfde moment juist krijgen. Na het werk gedaan te hebben, wanneer de juiste condities ontstaan, zullen ze allemaal samenkomen en het pad moment voortbrengen.
Om dit te verwezenlijken moeten we geleidelijk alle voorwaarden ontwikkelen die noodzakelijk zijn om dat moment plaats te laten vinden. Het heeft niet alleen betrekking op  formele meditatie beoefening maar op al onze activiteiten gedurende de dag. Inspanning en wijsheid moeten ten alle tijden aanwezig zijn om elke situatie in Dhamma om te vormen. 

Om te beginnen dienen we de factoren van het pad eerst ieder voor zich te ontwikkelen. Dat is noodzakelijk. Wanneer deze factoren goed ontwikkeld zijn, dan zal onze beoefening sterk zijn. Wanneer ze sterk genoeg is, kunnen de factoren samen komen om als een brug te werken die naar de andere kant gaat- bijvoorbeeld van het pad moment van Sotapanna tot diens verwezenlijking. Hoewel het nodig is om de factoren van het pad op individuele wijze te ontwikkelen, moeten we niet denken dat die factoren zelf het Pad zijn. Het Pad ontstaat alleen wanneer alle acht factoren geperfectioneerd zijn. Benadrukken dat alle factoren “Juist”  zijn, betekent in werkelijkheid dat ze volmaakt zijn. Als ze eenmaal in perfecte harmonie zijn met elkaar vindt het Pad moment plaats.

Maggasamaggi is de toestand waar alle factoren van het pad gelijktijdig bij elkaar komen om een transcedent pad te worden. Alle acht moeten op hetzelfde moment aanwezig zijn. Het is niet alsof we sila beoefenen, daarna samadhi, daarna panna, in die specifieke volgorde. Noch is het eenvoudigweg de goede gevolgen die we verzamelen door deze factoren gedurende een lange tijd te beoefenen. We kunnen die betekenis er aan toekennen, maar dit betekent het feitelijk niet.

In de Samannaphala Sutta van Digha Nikaya, toen de Boeddha koning Ajatasattu onderwees, begon hij met dana en ging daarna naar sila enzovoort, totdat hij uiteindelijk bij het Edele Achtvoudige Pad aankwam. In andere woorden, het Edele Achtvoudige Pad kwam helemaal aan het einde van Boeddha’s verhandeling. Nadat de Boeddha de factoren van het Pad had behandeld, betoonde de koning- die erg geraakt was door wat hij had gehoord- respect en vertrok. De Boeddha vertelde de aanwezige monniken toen dat als de koning niet zijn vader had vermoord, hij zeker het Pad zou hebben ervaren. Dit geeft aan dat het Pad op dat punt niet gevormd kon worden omdat de sila factor van de koning zwak was, dat verhinderde dat alle acht factoren met gelijke sterkte bij elkaar konden komen.

Dus om het Pad volledig te realiseren moeten we onszelf in alle pad factoren trainen totdat ze sterk genoeg zijn om voorbij te gaan. Maar het Pad is veel meer dan een manier van trainen, want het is door het Pad dat het doel op rechtstreekse wijze wordt ervaren. Uiteindelijk bereiken we een situatie waarin het doel bekend is geworden, maar niet noodzakelijkerwijs gerealiseerd. In andere woorden, we kunnen weten dat het doel daar is, en de algemene richting weten om het te bereiken, maar er is niets wat we kunnen aanwijzen, geen object dat we voor ons kunnen zien dat het doel vertegenwoordigt..
In werkelijkheid is het doel niet iets wat we bereiken door te streven hoger en hoger te gaan. Zo is het niet. In werkelijkheid is het doel er de gehele tijd. Wat we moeten doen is de dingen kwijtraken die het zicht belemmeren; niet iets verwerven, maar alles kwijtraken. Dus we moeten al ons willen, al onze gehechtheden, al onze verkeerde visies en al onze begoocheling kwijt.

Het ontwikkelen van de factoren van het pad elimineert uiteindelijk alle gehechtheid aan iets verbonden met de wereld. Wanneer we dat doen totdat we alles loslaten, is het doel, Nibbana- daar. Dan er is niks meer over voor ons om te doen. Daarom, boeddhisme is niet zozeer een pad van verwerven maar een pad van afstand doen van”.

(vervolg in deel 2)

[teksten Siebe]

(vervolg deel 1)

Deel 2

“Wanneer alle factoren van het Pad Juist zijn, functioneren ze als een brug die je van een gewone wereldlijke staat leiden naar de staat van Nibbana.
In eerste instantie vindt de realisatie van Nibbana kortstondig plaats omdat de aantrekkingskracht van de kilesa’s te sterk is om de geest daar te houden, het valt weer terug tot wereldlijk bewustzijn, waar meer werk gedaan moet worden. Het lange termijn effect op de geest is een stabiel fundament. We kunnen zeggen dat wanneer de geest één van de Paden realiseert, dan heeft het Nibbana eventjes gekend. Een nasmaak van die realisatie van absolute vrijheid blijft bij je, die het onmogelijk maakt dat de geest tot een bepaald niveau achteruitgaat.

Elk van de vier stadia van het Edele Pad is een erg uitgesproken/afzonderlijk (distinct) en ondubbelzinnige ervaring. Of we wel of niet een naam kunnen geven aan de ervaring is niet zo belangrijk. We kennen eenvoudigweg die ervaring, en we vergeten het nooit. Na het realiseren van Stroom-intrede, bijvoorbeeld, weten we heel zeker dat iets buitengewoons is gebeurd, dat een grote verandering heeft veroorzaakt in onze fundamentele aanleg. Er op terugkijkend zullen we er van bewust zijn dat sindsdien een opmerkelijke verandering heeft plaatsgevonden.

Met stroom-intrede stellen we een absoluut vertrouwen in de Dhamma veilig omdat op het moment van Stroom-intrede de waarheid met absolute helderheid wordt gezien. Na de waarheid gezien te hebben, kan twijfel over de waarheid niet meer ontstaan. We zien ook op duidelijke wijze dat het fysieke lichaam extern is aan onze persoonlijke identiteit: het is niet ons, het behoort ons niet toe. En er ontstaat begrip dat de rituele wijzen van gedrag en de ceremoniën die mensen gebruiken om hun situatie te verbeteren, niet de manier zijn om de waarheid te vinden. Op hetzelfde moment beseffen we de absolute noodzakelijkheid om morele deugdzaamheid te beoefenen. Omdat we deze waarheden zelf zien, kan niets ons vertrouwen in hen doen wankelen.

Op het pad moment hebben we een onwankelbare zekerheid dat het Pad en diens verwezenlijking wegleiden van de wereld. Wanneer de wereld tenslotte getranscendeerd is, breekt de conventionele natuur van relativiteit af. Het is alsof de geest leegte binnengaat, een leegte van alles wat we kennen. Het gaat naar een realiteit die we Nibbana noemen. Deze realiteit is van dien aard dat het geen relatieve kenmerken heeft. Omdat in de relatieve, conventionele, wereld niets bestaat wat er op lijkt, kunnen we het niet precies beschrijven. Wanneer we dat niveau bereiken, dan is dat waar we bedoeld zijn te zijn; dat is alles wat we kunnen zeggen.

Interessant genoeg, de kortstondige realisatie van het Pad is zodanig dat het geen sporen achterlaat in het gewone geheugen. De ariya puggala kan niet precies herinneren wat op dat moment gebeurde omdat er in de ervaring van Nibbana niets is waar het geheugen op kan aangrijpen. Dus, wanneer Nibbana voor een moment gekend wordt, ontstaat de situatie dat het doel gekend wordt, maar het wordt niet gekend op enige concrete manier. We weten zeker dat het doel in die richting is. Dat wetende, begrijpen we hoe andere praktijken, zoals verering en rituelen, allemaal illusoir zijn. Die praktijken leiden niet rechtstreeks naar Nibbana. Het wordt absoluut duidelijk dat de weg naar Nibbana, de weg is die de Boeddha onderwees, het Edele Achtvoudige Pad.

Op het moment van stroom-intrede zullen we onze eerst smaak van Nibbana proeven, een smaak van bevrijding die ons zal wenken om te streven naar volledige vervulling. In staat zijn om die ervaring te benoemen en beschrijven, is van weinig belang. Zelfs de termen die we in de boeddhistische teksten lezen, leiden niet noodzakelijkerwijs tot een beter begrip, vooral omdat we lezen vanuit een achtergrond die niet geschikt is voor begrip. We stellen ons het beeld voor dat ze vertegenwoordigen vanuit het perspectief van ons gewone leven. Maar dat is een verkeerd beeld wat Stroom-intrede betreft. Mensen houden er van om de vier stadia van het Edele Pad te bespreken maar taal raakt meestal niet aan de waarheid.
In feite kan alleen die eerste smaak van Nibbana de kwestie oplossen. Na die eerste smaak, na de verwezenlijking van Sotapanna, wordt het Pad een hoofdweg die naar de overkant gaat, met elke steen precies op de juiste plek. Alleen wanneer al die factoren op hun gepaste plaats zijn, kunnen we oversteken”.

(vervolg in komende deel 3)

[teksten Siebe]

(vervolg)

“De teksten zeggen dat de weg van de Sotapanna de weg van ontdekking is. In andere woorden, wijsheid ontstaat. Sakadagami, Anagami en Arahant vertegenwoordigen de weg van inspanning. Als eenmaal de juiste richting is ontdekt, moet men zich inspannen om vrij te worden van de kilesa’s om naar de rest van de weg te gaan. In de praktijk betekent dit dat we alle acht factoren van het Pad moeten ontwikkelen totdat ze een perfecte toestand bereiken. Daarna transcendeert de geest de conventionele wereld, en verwezenlijking doet zich automatisch voor.

Bij het Pad doet de vraag zich voor: Moeten alle pad factoren 100% krachtig zijn voor het ontstaan van het pad moment, of hangt diens ontstaan af van de kracht van de pad factoren die toereikend zijn voor een bepaald individu? Persoonlijk denk ik dat de kracht van de pad factoren een individuele zaak is, afhankelijk van de specifieke behoeften van een persoon. De benodigdheden voor een bepaald individu kunnen zwaar leunen op sommige factoren en minder op die van anderen om zo een perfecte overall balans teweeg te brengen. Wat nodig is in die factoren is een voldoende overall kracht. Wanneer, bijvoorbeeld, wijsheid sterk is, heb je niet zoveel samadhi nodig, hoewel enige samadhi toch noodzakelijk is. Met de andere pad factoren aanwezig, zal de samadhi onvermijdelijk Juiste Samadhi zijn omdat elke factor van het pad een ondersteunende voorwaarde is voor de andere factoren.

Maar los van persoonlijk temperament, Nibbana is op gelijke wijze voor iedereen toegankelijk. Ik zou zeggen dat Nibbana al in iedereen aanwezig is, en iedereen kent het, maar ze herkennen het niet. Intuitief weten we dat er iets beters is dan deze wereld, maar we weten niet wat het is. Dus zoeken we er naar. Omdat we een reeks zintuigen hebben om mee te werken, neigen we uit te gaan in de richting van de zintuigen, daar waarachtig geluk zoekend. Natuurlijk is dat zoeken in de verkeerde richting.
Wanneer we uitgaan in de richting van de zintuigen worden we gehecht aan zintuiglijke ervaring en bouwen gehechtheden op aan wereldlijke aanwinsten.

Tegenwoordig denken mensen dat het leven over het ontwikkelen van de wereld zou moeten gaan. Maar ontwikkeling in de wereld betekent achteruitgang in de geest, omdat de geest van mensen telkens uitgaat naar de wereld en nooit in zichzelf is gekeerd. De wijze van de Dhamma is precies tegenovergesteld: het gaat over het kwijtraken van alle wereldlijke gehechtheden en dus het kwijtraken van onze zorgen over de wereld. Wanneer we op die manier oefenen, zal het pad van de Dhamma geleidelijk tot een grotere en grotere vrijheid leiden, totdat we uiteindelijk bij het ultieme doel aankomen. Maar omdat onze gehechtheden erg kleverig zijn, is dit niet een gemakkelijke taak.

Het ultieme doel, Nibbana, is voorbij de wereld, voorbij gehechtheid. De natuur van Nibbana is leegte. Wanneer echter ons bewustzijn in deze wereld geworteld is, kunnen we niet bewust worden van leegte. We hebben geen middelen om te weten wat het is. In plaats daarvan houden we stevig vast aan percepties van “Ik” en “mijn”, dus de wereld waarin we leven is gebonden door kunstmatige toestanden. We zijn gehecht aan een wereld van geconditioneerde realiteit.
Nibbana, aan de andere kant, is volledig ongeconditioneerd. Op dat niveau is er geen verschil tussen de ene en de andere persoon. Hierdoor kan kennis en begrip op dat niveau rechtstreeks worden overdragen van hart tot hart, zonder de noodzaak van verbale expressie. Maar zulke rechtstreekse communicatie vereist iemand die op dat niveau is om het volledig te begrijpen. Andere mensen kunnen op deze manier enig begrip verkrijgen, maar ze zullen moeilijkheden ervaren om die kennis in gewone gedachten om te zetten. Door de kilesa’s zal hun denken de betekenis verdraaien.

Er is de wereldlijke manier van communiceren, dat gewone spraak is; en er is een hogere manier van communiceren, die, hoewel preciezer, ook ongrijpbaar en vormloos is. Om te proberen om rechtstreeks begrip op de hogere manier over te dragen, gebruik makend van metaforische termen, kan verwarrender zijn dan het gebruiken van de gewone manier van spreken.  In gewone spraak maken we gebruik van logica, redenering, ervaring en geheugen. Hoewel de verklaringen een beetje provisorisch zijn, kunnen ze geleidelijk tot begrip leiden. Maar wanneer de gewone persoon probeert om de Dhamma uit te leggen in hoog dravende metaforen, blijkt de uitleg vaak vrij slordig omdat er zoveel ruimte is voor de kilesa’s om binnen te dringen en je denken te vertekenen.

Nibbana wordt beschreven als leeg van alle onderscheidingen. Maar we moeten niet de fout maken, zoals vele mensen doen, om te zeggen, “we zijn allemaal één”. Dat is slechts een andere vorm van onderscheiding. Aan de ene kant zijn we velen; aan de andere kant zijn we één. Maar wie is deze ‘wij’? Wanneer we praten over één, kunnen we ook praten over velen- in welk geval alle ideeën van eenheid verdwijnen. Wanneer het op Nibbana aankomt, eindigen alle woorden en concepten, volledig.

Sommige mensen geloven dat vredevolle staten van geest een voorproefje zijn van Nibbana. Dit is niet waar. Nibbana is een volledige breuk met iedere vorm van conventionele ervaring. Het is een openbaring van iets dat er altijd is geweest, hoewel we het nooit gekend hebben. Wanneer de geest het stadium bereikt waarin het niet anicca is, niet dukkha en niet anatta, heeft het volledig de conventionele wereld van onze ervaring overstegen. Het is er volledig voorbij gegaan. Hierdoor kan Nibbana nooit uitgelegd worden in conventioneel taalgebruik. In de Sutta Nipata sprak de eerwaarde Upasiva de Boeddha aan en vraagt aan hem de staat uit te leggen waarin alle toestanden eindigen. De Boeddha antwoordde dat wanneer alle toestanden eindigen, ook alle manieren van spraak eindigen. Nibbana is het Ongeconditioneerde, dus we kunnen niet geconditioneerde manieren gebruiken om er over te praten.

(wordt vervolgd)

[teksten Siebe]

(vervolg Ajaan Pannavaddho)

"Het woord “verlichting” wordt vaak gebruikt om de verwezenlijking van Nibbana te beschrijven. Maar verlichting, op deze manier gebruikt, is een contradictie in terminus, omdat de ervaring van licht voor een zeer bedreven mediteerder een manifestatie van avijja is, of fundamentele onwetendheid. Het uiteindelijke niveau moet absolute leegte zijn. Daar is niets om waar te nemen. Wat dan ook zich manifesteert, is een gehechtheid. Licht, bijvoorbeeld, is een gehechtheid. Je moet voorbij alle gehechtheid gaan om naar Nibbana te gaan. Dus het woord “verlichting” duidt een subtiele staat van begoocheling aan, in plaats van een staat van ontwaken. Hoewel manifestaties van zuivere straling een erg hoge meditatieve verwezenlijking aangeven, vertegenwoordigen ze in geen geval het uiteindelijke doel. Het uiteindelijke doel is leeg van alle conventionele kenmerken.

Het ervaren van Nibbana betekent het kennen van de waarheid op een erg diepzinnige wijze. Deze kennis is niet iets oppervlakkigs wat je kan beschouwen en over kan nadenken. Je kunt niet over Nibbana nadenken omdat alles waar je over denkt relatief moet zijn. Denken betekent dualiteit: jij denkend aan dat. De non-duale aard van Nibbana heeft noch subject noch object. Dus wat is daar om te denken? Nibbana kan niet met woorden geidentificeerd worden.

Om die reden zette de Boeddha geen ultieme filosofie uiteen. In plaats daarvan onderwees de Boeddha praktische methoden om de ongeconditioneerde staat te realiseren. Hij onderwees, bijvoorbeeld, dat alles anicca, dukkha en anatta is. Hij zei echter niet dat de ultieme realiteit nicca, sukha en atta was. Hij zei dat de ultieme realiteit niet anicca, niet dukka, niet anatta was- dat is heel wat anders. Nicca, sukha en atta zijn de tegenovergestelden van anicca, dukkha en anatta; terwijl het ultieme, het Ongeconditioneerde, niet bepaald kan worden door enige kwaliteit die het definieert. Alle definities zijn verkeerd. Het Ongeconditioneerde is slechts dat: volledig zonder bepalingen- betekenend dat geen enkel woord het mogelijkerwijs kan beschrijven. Het is niet iets wat de taal op een duidelijke wijze kan identificeren. Zoals de uitgestrektheid van de ruimte is Nibbana ongelimiteerd en onmetelijk. Na het bereikt te hebben stoppen alle woorden. Ze moeten stoppen want alle woorden zijn gebonden aan condities/bepalingen. Het Ongeconditioneerde kan alleen gekend worden door ongeconditioneerd te zijn.

Dit roept een bekende vraag op: Is Nibbana vandaag de dag nog steeds een mogelijkheid voor ons? Het antwoord zou duidelijk moeten zijn. Dhamma bestaat en de Paden bestaan, en je kunt de argumentatie daar achter zien en de methoden om daar te komen, dus waarom zouden je inspanningen niet tot resultaten leiden? De Boeddha’s onderricht werd ontworpen voor mensen en mensen nu zijn niet zo anders dan tijdens Boeddha’s leven.
De visie dat de verwezenlijking van Arahantschap iets uit het verleden is, is een dwaze visie. Het is als beweren dat als je zout en zwavelzuur mengt, je niet langer meer chloor krijgt; het werkte wel de afgelopen eeuw maar tegenwoordig werkt het niet meer. Zo dwaas is het. Arahantschap is een existentieel feit (fact of nature); een staat die constant in ons aanwezig is. Het is niet alsof het iets nieuws voor ons is. Omdat het er is, kan het gekend worden. Wat we moeten doen is alle rommel opruimen die het onttrekt aan het zicht. Wanneer we alle rommel volledig hebben opgeruimd, zal die staat verschijnen.

Nibbana is niet iets wat kan ontstaan. Als Nibbana zou kunnen ontstaan, zou het ook kunnen eindigen. Dus het moet er al die tijd (al) zijn. Nibbana is er in iedereen maar het is bedekt met de vuiligheid van de bezoedelingen. Jullie taak is om die rommel kwijt te raken. Wanneer je het ergste bent kwijtgeraakt, dan kun je het laatste beetje opruimen en doorbreken. Er is niets om je te stoppen- behalve jezelf. Diegene die beweren dat het vandaag de dag niet meer gedaan kan worden, creëren in wezen een obstakel voor zichzelf. Voor hen wordt Nibbana onmogelijk omdat het geloof dat het niet verwezenlijkt kan worden het onmogelijk maakt. Als iemand volledig gelooft dat hij geen Arahant kan worden, zal hij het nooit proberen. Diegene die geloven dat ze dat kunnen, zullen het op zijn minst proberen; en als ze doorzetten, kunnen ze heel goed slagen.
Tenslotte, als je probeert om de Dhamma en Nibbana te begrijpen zonder ze eerst te realiseren, blijf je zitten met slechts concepten en ideeën die helemaal niet de ware zaak zijn. Het zullen alleen maar ideeën en symbolen zijn in je eigen geest. Om het werkelijk voor jezelf te weten moet je die staat bereiken”.

(wordt vervolgd)

[teksten Siebe]

(slot citaat Ajaan Pannavaddho)

"De stadia van Sotapanna en de rest zijn staten waar Nibbana wordt ervaren, maar slechts kort. Terugkomend uit deze verwezenlijkingen kun je helemaal niets meer over ze herinneren, omdat er niets is om te herinneren. Je kunt alleen dingen herinneren die relatief zijn, en die staat is niet relatief. Dus terugkerend vanuit Sotapanna, bijvoorbeeld, zul je feitelijk niet meer herinneren wat er is gebeurd. Alles wat je weet, is dat er iets veranderd is. Wanneer Nibbana voor het eerst wordt ervaren, wordt de waarheid van Nibbana gekend, maar later blijft alleen de nasmaak hangen. De nasmaak betekent dat je er volledig vertrouwen in hebt. Met volledig vertrouwen twijfel je helemaal niet aan de onderrichtingen van de Boeddha. Omdat je Nibbana hebt ervaren weet je zonder twijfel dat het de ware weg is.
Uiteindelijk komt Nibbana- de definitieve beëindiging- wanneer je absoluut niets kan vinden. Je kunt zelfs niet degene vinden die niets vond. Alle onderscheidingen verdwijnen. Het is niet zozeer dat je iets verwezenlijkt, maar eerder dat degene die de verwezenlijking doet, is verdwenen. Wanneer dat gebeurt, worden gesprekken over bescheidenheid en gelijkmoedigheid zinloos want er is daar geen persoon om bescheiden en gelijkmoedig te zijn. Zulke kwaliteiten zijn enkel conventionele aanduidingen voor constant veranderende mentale staten. Het komen en gaan van mentale staten treft de zuivere, ongeconditio-neerde, essentie van Nibbana helemaal niet.
In Theravada boeddhisme is één naam voor het bereiken van Nibbana dit: aan het einde komen van alle vragen. Dit betekent niet dat alle vragen zijn beantwoord; het betekent dat er geen vragen meer zijn die men mogelijkerwijs kan vragen- omdat de basis van het vragen stellen niet langer bestaat. Er is daar niemand om vragen te stellen, en er is niets om vragen over te stellen.

De zoektocht naar Nibbana begint met onze zoektocht naar blijvend geluk. Na hierin gefaald te hebben bij het proberen te bevredigen van onze verlangens, zien we het gevaar van het gehecht raken aan dingen die onbetrouwbaar zijn, onstabiel, en constant veranderen. Zolang er gehechtheid is aan dingen die veranderen, zal teleurstelling en lijden zich voordoen wanneer ze stoppen te zijn wat we verwachten dat ze zijn. Hoe hard we dan ook proberen, we kunnen in de wereld niets vinden dat duurzaam en stabiel is, dus we slagen er telkens niet in om blijvend geluk te vinden. Het boeddhistische pad is het pad van het kwijtraken van begeerte, het opgeven van gehechtheden en het loslaten van alles. Wanneer we het op die manier oefenen, zal de Dhamma ons geleidelijk naar meer vrijheid leiden, tot we uiteindelijk bij het einddoel aankomen, het hoogste geluk, Nibbana".

(einde citaat)

[teksten Siebe]

Enkele dingen die me opvielen, bespreking van fragment

Eerwaarde Pannavaddho geeft dus aan dat de factoren van het achtvoudige Pad elk ontwikkeld dienen te worden en sterk te worden gemaakt. Dan kan er een moment komen dat ze allemaal samenkomen. Er ontstaat dan een krachtig moment waarop, als het ware, alles op zijn plaats valt, en het zogenaamd Pad-moment ontstaat. Nibbana wordt dan kennelijk kortstondig ervaren. Het is een soort breuk met al het geconditioneerde. Er is het pad-moment van Sotapanna (sotapanna magga), Sakadagami, Anagami en Arahant.

Hij bedoelt denk ik ook te zeggen (correct me if i am wrong) dat pas als al deze factoren zo samenwerken en samen een brug vormen naar de overkant, dan is er echt sprake van het Edele Achtvoudige Pad, het Pad dat direct leidt naar Nibbana. Als dit nog niet zo is, en we trainen onszelf in juiste visie, juiste motivatie, juist spreken, juist handelen, etc. dan beoefenen we het zogenaamde wereldlijke achtvoudige Pad. Dit is het pad van verdienste verzamelen. Dit verschil tussen het wereldlijke achtvoudige pad en het edele achtvoudige pad is ook onderwerp van MN117: https://suttacentral.net/mn117/en/sujato. Het doel is dus eigenlijk dat al die factoren van het Pad op een bepaald moment sterk genoeg zijn en een doorbraak kan ontstaan. Hier verwijzen de teksten ook naar als: stroom-intrede, het openen van het dhamma-oog, een doorbraak tot de Dhamma.

Op het Sotapanna pad-moment, het moment van stroom-intrede, wordt Nibbana, (dat hij behandelt als de ultieme werkelijkheid), voor het eerst ontdekt, terwijl hij ook aangeeft dat het er al die tijd al was. Na het ontdekken is het verder een kwestie van steeds meer ontsluieren en realiseren. Mahayana spreekt ook over een Pad van Zien.

Opvallend vond ik ook dat hij aangeeft dat je terugkomend uit deze realisatie je niks meer daarvan herinnert. De ervaring van Nibbana is kennelijk niet toegankelijk voor opslag in het geheugen, want er is niks voor het geheugen om vast te leggen, om op aan te grijpen, geeft hij aan. Maar je kunt ook weer niet zeggen dat je het niet kent. Hij zegt namelijk ook dat je de ervaring kent en nooit weer vergeet. Je weet dat er iets buitengewoons is gebeurd. Dat klinkt een beetje paradoxaal, maar goed.  Hoe dan ook, je kent Nibbana, de waarheid, kennelijk op een hele diepe manier. Althans zo begrijp ik het uit deze woorden van Pannavaddho.

Het zien van de waarheid, het direct ervaren van Nibbana, het ongeconditioneerde, tijdens sotapanna magga, leidt tot veranderingen bij jezelf. Traditioneel wordt dat zo beschreven dat onzekerheid/twijfel (viccikicca) wegvalt, en dat je begrijpt en inziet dat je met rituelen en voorschriften alleen niet Nibbana realiseert, en dat identiteitsvisies (sakkaya ditthi) eindigen. Pannavaddho schrijft over twijfel dat er gewoon geen twijfel meer is over wat de waarheid is. Je hebt de waarheid gezien en daar is dan geen twijfel meer over mogelijk. Over het verdwijnen van identiteitsvisies zegt hij dat we …”op duidelijke wijze zien dat het fysieke lichaam extern is aan onze persoonlijke identiteit: het is niet ons, het behoort ons niet toe”. Kennelijk beperkt hij sakkaya ditthi (bij Sotapanna?) tot het fysieke lichaam, terwijl de sutta’s dat niet doen. Maar misschien ligt het accent bij Sotapanna magga wel op het zien dat we niet het lichaam zijn en dit niet van-ons is. Het is niet zo dat Sotapanna magga een einde maakt aan het Ik-besef. Dat verdwijnt bij arahantmagga/phala, volgens de leer.

Verder viel me op dat Pannavaddho het zo ziet dat de Boeddha geen ultieme filosofie heeft verkondigd. Ik denk dat Lal Pinnaduwage dit niet met hem eens is. Ik twijfel. Maar, hoe dan ook, Pannavaddho ziet het zo dat de Boeddha praktische methoden onderwees om het ongeconditioneerde te realiseren. Ik vermoed dat dit goed aansluit bij hoe MaartenD hier ook over denkt.

Ik hoop dat het een beetje nuttige informatie was.