Thema: beëindiging van de asava's

[teksten Siebe]

Thema, de beëindiging van de asava’s

Inleiding

De komende tijd een serie posten over het onderwerp asava. Ik heb hoofdzakelijk informatie verzameld uit de Sutta-Pitaka. Een paar keer heb ik een uitstapje gemaakt naar de Abhidhamma. Dat wordt aangegeven.

Asava’s spelen een erg belangrijke rol in de leer van de Boeddha. Dat blijkt wel uit het volgende:

-“Hem noem ik begoocheld, Aggivessana, die niet afstand heeft gedaan van de asava’s die bezoedelen, vernieuwing van bestaan brengen, moeilijkheden geven, rijpen in lijden, en leiden tot toekomstige geboorte, verouderen en dood. Want het is met het niet-afstand hebben gedaan van de asava’s dat iemand begoocheld is. Hem noem ik niet-begoocheld die afstand heeft gedaan van de asava’s die bezoedelen, vernieuwing van bestaan brengen, moeilijkheden geven, rijpen in lijden, en lijden tot toekomstige geboorte, verouderen en dood. Want het is met het afstand gedaan hebben van de asava’s dat iemand niet-begoocheld is”. (MN36§47)

De asava’s bezoedelen, brengen vernieuwing van bestaan, geven moeilijkheden, rijpen in lijden en leiden tot toekomstige geboorte, verouderen en dood. (MN36§47)
Een arahant en Boeddha hebben ze bij de wortel afgesneden, gemaakt tot de stomp van een palmboom, ze kunnen niet meer in de toekomst ontstaan. (MN49§30, AN4.36)

-“De asava’s dienen begrepen te worden; de bron en het ontstaan van de asava’s dient begrepen te worden; de diversiteit van de asava’s dient begrepen te worden; de gevolgen van de asava’s dient begrepen te worden; de beëindiging van de asava’s dient begrepen te worden; de weg die leidt naar de beëindiging van de asava’s dient begrepen te worden”. (AN6.63)

Deze serie posten werpt hopelijk wat licht op deze kwestie. Het volgende zal behandeld worden:

-algemene informatie omtrent asava’s
-het fundament leggen om een einde te maken aan de asava’s
-hoe realiseer je de beëindiging van asava’s?
   -algemeen
   -de basis, de beoefening van satipatthana of anapanasati
   -via inzichtmeditatie tijdens satipatthana of anapanasati
   -via inzichtmeditatie betrekking hebbend op jhana
   -via de beëindiging van waarneming en gevoel
   -via het zien van het afhankelijk ontstaan (van begoocheling)

Eigenlijk werpt deze serie posten ook licht op wat bevrijding is en hoe je bevrijding realiseert. Maar ik heb me hier gefocust op die teksten die handelen over asava’s en hun beëindiging.

Ik post deze teksten niet als leraar noch als eerwaarde. Hoop dat jullie het leerzaam vinden.

In de volgende post de bronnen die geraadpleegd zijn en de gebruikte afkortingen.  

[teksten Siebe]

Bronnen en Afkortingen

Bronnen:

-Digha Nikaya (DG): The Long Discourses of the Buddha, A translation of the Digha Nikaya by Maurice Walshe, 1996;
-Majjhima Nikaya (MN): The Middle Length Discourses of the Buddha, A new translation of the Majjhima Nikaya, original translation by Bhikkhu Nanamoli, translation edited and revised by Bhikkhu Bodhi, 1995;
-Samyutta Nikaya (SN): The Connected Discourses of the Buddha, A New Translation of the Samyutta Nikaya, Bhikkhu Bodhi, Volume I+II, 2000;
-Anguttara Nikaya (AN): The Numerical Discourses of the Buddha, A Translation of the Anguttara Nikaya by Bhikkhu Bodhi, 2012.

Gebruikte afkortingen:

DN: Digha Nikaya 
MN: Majjhima Nikaya
SN: Samyutta Nikaya
AN: Anguttara Nikaya 

[teksten Siebe]

Algemene informatie over asava

“Hij is de Boeddha, zijn asava’s zijn vernietigd
Onverstoord, alle twijfels afgesneden;
Hij heeft de vernietiging van al het kamma bereikt,
Hij is bevrijd in de vernietiging van alle toe-eigeningen.” (AN4.23)

De Boeddha heeft de asava’s bij de wortel afgesneden. Heeft ze gemaakt tot de stomp van een palmboom, (die groeit niet meer aan), hij heeft ze uitgewist zodat ze niet meer onderhevig zijn aan toekomstig bestaan. (AN4.36)

Asava is een belangrijke term in de Boeddha-Dhamma. Ik ben in de onderzochte teksten echter geen uitleg tegengekomen in de zin van: “Asava’s zijn…”.
Lal, eigenaar van puredhamma.net, noemt het ‘deep-seated cravings’. Bodhi refereert er aan als “een categorie bezoedelingen bestaand op het diepste en meest fundamentele niveau.” ( Bodhi, MN, noot 32)

Bepaald gedrag wordt door herhaling een gewoonte. Als je gewoonten lang genoeg herhaalt worden ze deel van je aanleg/karakter. Zo schijn je de asava’s ook te moeten zien. Als door herhaling (over oneindig veel vorige levens) diep gewortelde gewoonte-krachten of energieën in je aanleg.

Ik vind het zelf moeilijk om een Nederlands woord voor asava te vinden. Het is denk ik wat er instinctief, vanuit je aanleg, opwelt als er zintuiglijk contact optreedt.  Er gaat dan soms iets stromen vanuit je aanleg. Asava’s worden ook wel vloeden (ogha) genoemd (DN33§1.11(31). Dit sluit wel aan bij het idee van een drift, denk ik. Bepaalde waarnemingen leiden tot driften. Niet zozeer drift in de zin van woede (kan wel), maar eerder drift in de zin van dat er iets gaat stromen, iets komt los en op gang vanuit je aanleg. Er komen geconditioneerde driften op gang bij zintuiglijk contact die de geest bezoedelen en wijsheid verdrijven. ‘Diep gezetelde harts-tochten is denk ik ook wel goed. Bodhi vertaalt de asava’s vooral als ‘taints’ en C. Rhys David als ‘intoxicants’. De connotatie die aan het Pali woord asava vastzit is kennelijk hoofdzakelijk eentje van flux/beweging/stromen en van bedwelmen en bezoedelen. Ik denk dat (oer)drift of energie-stroom niet eens zo gek is, alhoewel het wel altijd iets is wat bezoedelt. Thanissaro vertaalt de asava’s  als ‘effluents’ wat ook weer het stromend karakter benadrukt.

Deze serie posten is in ieder geval bedoeld om wat meer gevoel te ontwikkelen voor wat met asava wordt bedoeld, zodat we ze kunnen herkennen in onszelf en kunnen werken aan de beëindiging.

-“Monniken er zijn deze twee soorten ziekten. Welke twee? Lichamelijke ziekte en mentale ziekte. Er kunnen mensen gevonden worden die claimen te genieten van lichamelijke gezondheid voor één, twee, drie, vier en vijf jaar; voor tien, twintig, dertig, veertig en vijftig jaar; en zelfs voor meer dan honderd jaar. Maar los van hen wiens asava’s zijn vernietigd (arahants) is het moeilijk om mensen in de wereld te vinden die claimen zelfs maar voor een moment mentale gezondheid te genieten”. (AN4.157)

Met mentale gezondheid wordt vast bedoeld dat er geen mentale druk is, spanning, onrust, gejaagdheid, aangedaanheid, onvrede. Je mag wel zeggen, lijkt me, dat asava’s bezoedelingen zijn die aan de basis daarvan staan. Onruststokers, die asava’s.

Er is geluk met asava’s en geluk zonder asava’s. De laatste is de voornaamste. (AN2.67)

Wat je dan ook ziet waardoor ogenblikkelijk daarna de vernietiging van de asava’s plaatsvindt, dat is de voornaamste aanblik. Wat je dan ook hoort waardoor ogenblikkelijk daarna de vernietiging van de asava’s plaatsvindt, dat is het voornaamste soort geluid. Wat voor soort geluk je ook ervaart, als daarna ogenblikkelijk de vernietiging van de asava’s plaatsvindt, dan is dat het voornaamste geluk.  Wat je dan ook waarneemt als ogenblikkelijk daarna de vernietiging van de asava’s plaatsvindt, dan is dat de voornaamste waarneming. Welke vorm van bestaan ook, als  ogenblikkelijk daarna de vernietiging van de asava’s plaatsvindt, dan is dat  de voornaamste bestaansvorm. (AN5.170)

In het volgende deel de soorten asava’s, de diversiteit van de asava’s en gevolgen.

[teksten Siebe]

Soorten Asava

1. Van zintuiglijk verlangen, kama-asava
2. Van worden of hernieuwd bestaan, bhava-asava
3. Van onwetendheid, avijja-asava

(DN33§1.10(20), SN38.8, SN45.163, SN47.50, MN4§32, MN7§18, MN9§70, MN27§26, en vele andere)

Meestal worden deze drie asava’s in de teksten bij elkaar opgesomd. DN16§1.12 noemt ook de asava van verkeerde visie erbij (Abhidhamma noemt ook deze vier):

4. Van verkeerde visies, ditthi-asava.

Zoals gezegd heb ik deze asava’s niet uitgelegd zien worden in de geraadpleegde bronnen. Wat betekenen ze nou elk? Ik kwam er achter dat ze wel in de Abhidhamma beschreven worden. Hieronder heb ik het relevante stuk uit Dhammasangani vertaald [bron:  Dhammasangani, C. A.F Rhys Davids, London, 1900, blz. 283, 292-294]:

Wat is kama asava?
Het zintuiglijk verlangen, de zintuiglijke hartstocht, zintuiglijke verheugenis, zintuiglijke hunkering, zintuiglijke wellust, zintuiglijke dorst, zintuiglijke koorts, zintuiglijk smachten, zintuiglijke inhaligheid, dat wordt aangewakkerd bij de genoegens van de zintuigen- dit wordt kama asava genoemd.

Wat is bhavasava?
Het verlangen, de hartstocht om in bestaan te komen, verheugenis om in bestaan te komen, hunkering, wellust om in bestaan te komen, de koorts, de belustheid, het hongeren om in bestaan te komen dat gevoeld wordt betreffende wedergeboorten- dit wordt bhava asava genoemd.

(Hoewel ik het niet letterlijk zo heb uitgelegd zien worden kun je dit volgens mij ook hier en nu beschouwen als manifestatie-of geldingdrang. Waar het ook naar verwijst is de voldoening die je zoekt in bijvoorbeeld jhana’s (zie verder)).

Wat is ditthasava?
Geloven dat de wereld eeuwig is, of niet eeuwig is, oneindig of eindig, dat de levende ziel het lichaam is of dat de levende ziel iets anders is dan het lichaam; of dat hij die de waarheid gevonden heeft bestaat na de dood, of niet bestaat, of zowel bestaat als niet bestaat na de dood, of noch bestaat noch niet bestaat na de dood- deze soort opinies, dit ronddwalen in opinies, deze jungle van opinies, wildernis van opinies, deze speelpoppen show van opinies, deze knokpartij van opinies, de keten van opinies, de greep en taaiheid er van, de neiging er toe, het er door besmet zijn, dit zij-pad, verkeerde weg, onjuistheid, deze waadplaats, deze verschuiving van begrip- dit wordt ditthasava genoemd.

Wat is avijjasava?
Gebrek aan kennis van de vier edele waarheden; gebrek aan kennis over eerdere dingen, over latere dingen en over beide samen; gebrek aan kennis van de vast te stellen causaliteit van causaal-bepaalde staten,- zelfs al dat soort gebrek aan kennis dat een gebrek aan inzicht is, van begrip, van achtzaamheid, van verlichting, van doordringen in, van begrijpen, van peilen, van vergelijking, van beschouwing, van scherpzinnigheid, onzuiverheid, kinderlijkheid, gebrek aan intelligentie, de dofheid die domheid is, stompzinnigheid, onwetendheid, een vloed van onwetendheid, het juk van onwetendheid, de afhankelijkheid van onwetendheid, de onwetendheid die de wortel van het kwade is- dit wordt avijjasava genoemd.
Avijja asava komt op wanneer je een vertekende perceptie hebt bij het geconditioneerde (zie verder)

Diversiteit van de asava’s

-“De diversiteit van de asava’s is: er zijn asava’s die naar de hel leiden, tot het bestaan als dier, tot gekwelde geest, tot mens, tot de deva’s”. (AN6.63)

Gevolg van de asava’s

-“Iemand die ondergedompeld is in onwetendheid brengt een corresponderend individueel bestaan voort, dat de consequentie kan zijn van ofwel verdienste of onverdienste”. (AN6.63)

In de volgende post informatie over het ontstaan van de asava’s.

[teksten Siebe]

Oorzaak van de asava’s/ontstaan van de asava’s

1.   Onwetendheid, avijja

-“Wat is de bron en het ontstaan van de asava’s? Onwetendheid is hun bron en ontstaansvoorwaarde. (AN6.63)
-“Met het ontstaan van onwetendheid ontstaan de asava’s.
Ook geldt trouwens: met het ontstaan van de asava’s ontstaat onwetendheid. (MN9§66)
Dus er is een wederkerige relatie tussen onwetendheid en asava’s.

Dit sluit ook aan op dit fragment:

-“Hem noem ik begoocheld, Aggivessana, die niet afstand heeft gedaan van de asava’s die bezoedelen, vernieuwing van bestaan brengen, moeilijkheden geven, rijpen in lijden, en leiden tot toekomstige geboorte, verouderen en dood. Want het is met het niet-afstand hebben gedaan van de asava’s dat iemand begoocheld is. Hem noem ik  niet-begoocheld die afstand heeft gedaan van de asava’s die bezoedelen, vernieuwing van bestaan brengen, moeilijkheden geven, rijpen in lijden, en lijden tot toekomstige geboorte, verouderen en dood. Want het is met het afstand gedaan hebben van de asava’s dat iemand niet-begoocheld is”. (MN36§47)

2.   Onzorgvuldig aandacht

Dit speelt ook een belangrijk rol bij ontstaan van asava’s. Onzorgvuldige aandacht is de soort aandacht waarbij de asava’s ontstaan, en als ze ontstaan zijn ook toenemen, zoals dingen aandacht geven, en op zo’n manier aandacht geven, dat dat zintuiglijk verlangen opwekt en er op gericht blijven waardoor het verlangen alleen maar toeneemt. Het soort aandacht waarbij het verlangen naar hernieuwd bestaan of worden opkomt en toeneemt. Het soort aandacht waardoor de asava van onwetendheid wordt opgewekt en toeneemt (het heil, geluk, bevrediging, iets aantrekkelijks, bescherming, voordeel zien in het geconditioneerde en daar op gericht blijven. Dus niet de perceptie hebben van anicca, dukkha, en anatta bij het geconditioneerde).

Onwijze aandacht is bijvoorbeeld ook aandacht besteden aan ideeën over jezelf: “Was ik in het verleden? Wat was ik in het verleden. Zal ik in de toekomst zijn”. Of perplex zijn ten aanzien van het heden. “Ben ik? Ben ik niet? Wat ben ik? Hoe ben ik?” Aandacht voor dat soort ideeën.

Op basis van dit soort verkeerde aandacht voor die Ik-ideeën vestigen zich zelfvisies en die worden aangezien voor waar, zoals “een zelf bestaat voor mij”, “er bestaat voor mij geen zelf”, “ik neem het zelf waar met het zelf”, “ik neem niet-zelf waar met zelf”, “ik neem zelf waar met niet-zelf”, of hij heeft zo’n soort visie: “het is dit zelf van mij dat spreekt, en voelt en hier en daar het gevolg van goede en slechte daden ervaart; maar dit zelf van mij is eeuwig, altijddurend, niet onderhevig aan verandering, en het zal eeuwig duren”. Dit wordt de wildernis van visie genoemd. Geketend aan zulke visies is er geen bevrijding.
Hier speelt dus eigenlijk ook ditthi-asava, de vloed of drift van visies en deze te vestigen als waar. (MN2)

Wat is dan wijze of geschikte aandacht? De soort aandacht waardoor de asava’s niet ontstaan en als ze ontstaan zijn, niet toenemen. Aandacht voor de vier edele waarheden.

Wanneer iemand op deze wijze manier aandacht geeft aan zaken wordt afstand gedaan van drie (eerste) ketens: sakkaya ditthi, vicikicha en silabbata paramasa. Dit worden de bezoedelingen genoemd  waarvan afstand gedaan moet worden door zien. (MN2) Iemand is dan sotapanna.

Zorgvuldige aandacht behoort ook tot de training in het bewaken van de zintuigen. (SN35.239, AN3.16)

In MN, noot 37 wordt de relatie tussen onzorgvuldige aandacht en de asava’s als volgt verwoord vanuit het MN commentaar: “Wanneer je voldoening zoekt in de vijf soorten zintuiglijk genoegen ontstaat de asava van zintuiglijk verlangen (kama asava) en neemt toe; wanneer je voldoening zoekt in subtiele verheven staten, zoals de jhana’s,  ontstaat de asava van worden of hernieuwd bestaan (bhava asava) en neemt toe; en wanneer je op een vertekende manier aandacht geeft aan geconditioneerde verschijnselen (het vergankelijke zien als duurzaam, dat wat onbevredigend/pijnlijk is als bevredigend/plezierig, dat wat niet-zelf is als zelf en dat wat onaantrekkelijk is als aantrekkelijk) ontstaat de asava van onwetendheid (avijja asava) en neemt toe”. Voor de vier verdraaide percepties en visies, zie: https://suttacentral.net/an4.49/en/sujato

Ik denk dat je wel mag zeggen dat avijja-asava eigenlijk de motor is achter het zogenaamde onedele zoeken. Het zoeken van heil, toevlucht, bescherming, blijvend geluk in het geconditioneerde. Het geconditioneerde kan dat nooit waarmaken. 

Contact (bijvoorbeeld tussen oog en visueel object) is een conditie voor het ontstaan van de asava’s en van grijpen (DN34§1.2(3). Eerst moet er contact zijn met een bepaalde zintuiglijke object (aramanna). Vervolgens triggert dat een bepaalde bezoedelende aanleg (san-gati) of asava, en komt er als het ware een drift of stroom op gang: kamasava, bhavasava, avijjasava, ditthasava.

Dit besluit de algemene informatie over asava’s. In het volgende deel informatie vanuit de sutta’s hoe je de basis legt voor de beëindiging van de asava’s.  

[teksten Siebe]

Toen ik bezig was fragmenten over asava te verzamelen, kwam ik ook sutta’s tegen die beschrijven hoe (eerst) het fundament wordt gelegd voor de beëindiging van de asava’s, en/of welke zaken een ondersteunende rol spelen bij de beëindiging van de asava’s. Het leek me goed die te verzamelen en bundelen. Hieronder worden ze in mijn eigen woorden gepresenteerd.

Het fundament leggen voor de vernietiging van de asava’s

-Als iemand niet gericht is op ontwikkeling, wordt zijn geest niet bevrijd van de asava’s door niet hechten. We dienen ons dus te richten op het in onszelf ontwikkelen van: de vier vestigingen van indachtigheid (satipatthana); de vier soorten juiste ijver; de vier basis voor psychische kracht; de vijf spirituele vermogens; de vijf krachten; de zeven verlichtingsfactoren en het edele achtvoudige pad. (AN7.71).

Dit worden ook wel de 37 benodigdheden van verlichting genoemd, bodhipakkhiyā dhammā.
De geest wordt niet per wens bevrijd van de asava’s. Ontwikkeling van deze kwaliteiten is nodig. Zoals een boer niet kan beslissen: “laat het zaaigoed nu ontkiemen” maar daarvoor wel de juiste voorwaarden kan creëren (ploegen, bemesten, onkruid verwijderen, irrigeren), zo kan iemand ook niet beslissen “laat mijn geest vandaag of morgen bevrijd zijn van de asava’s door niet-hechten”, maar door de drie trainingen (deugd, concentratie en wijsheid) aan te gaan, komt er een gelegenheid wanneer dit gebeurt. (AN3.92)

-In bezit van 6 kwaliteiten loopt iemand over van geluk en vreugde in dit leven en heeft het fundament gelegd voor de vernietiging van de asava’s: iemand verheugt zich in de Dhamma; verheugt zich in (mentale) ontwikkeling; verheugt zich in afstand doen, verheugt zich in afzondering, verheugt zich in niet-aangedaanheid; verheugt zich in niet-vermeerdering (van ideeën, dagdromen, emoties etc. (AN6.77)

-In bezit van drie kwaliteiten, leeft iemand vol vreugde in dit leven en heeft een fundament gelegd voor de destructie van de asava’s. Welke drie? Iemand bewaakt de zintuig-poorten, is bescheiden qua voedsel, en is toegewijd aan waakzaamheid.

Het bewaken van de zintuigen komt er op neer dat je je niet richt op de specifieke kentekens en eigenschappen van wat je dan ook waarneemt, zodat er ook geen  kwaadaardige onheilzame staten van voorkeur en afkeer in de geest ontstaan. Dus je bewaakt je zintuigen zo dat er geen onheilzame staten ontstaan. Dit betreft trouwens ook het mentale domein.
Bescheiden qua eten betekent, kort gezegd, dat je eigenlijk alleen eet om het lichaam te onderhouden en niet voor het genot of om mooi te worden o.i.d.
Toegewijd zijn aan waakzaamheid betekent dat je constant toegewijd bent aan het zuiveren van de geest van belemmerende factoren. (SN35.239, AN3.16).

-Als iemand vier kwaliteiten bezit, heeft ie de basis gelegd voor de vernietiging van de asava’s. Welke vier? Iemand is deugdzaam, geleerd, energiek en wijs. (AN4.71)

-Als iemand vier kwaliteiten bezit, heeft ie de basis gelegd voor de vernietiging van de asava’s. Welke vier? De gedachte aan verzaking, de gedachte van goede wil (metta), de gedachte van niet leed toebrengen (karuna), en juiste visie. (AN4.72). Kortom, juiste visie en juiste motivatie, de eerste twee factoren van het edele achtvoudige pad.

-Indien de volgende vier tijden op de juiste manier worden ontwikkeld en gecoördineerd monden ze geleidelijk uit in de vernietiging van de asava’s: de tijd om te luisteren naar de Dhamma, de tijd om de Dhamma te bespreken, de tijd voor kalmte, de tijd voor inzicht.
Niet teveel tijd besteden aan de ene of de andere. Dit gaat dus over balans vinden en houden.  (AN4.146)

Als je je teveel inspant bij de training kan je geest neigen tot rusteloosheid. Als je je teveel richt op concentratie kan ie neigen naar luiheid. Als je je teveel richt op gelijkmoedigheid kan het zijn dat de geest niet op de juiste manier geconcentreerd is voor de vernietiging van de asava’s. Dus alles in balans en van tijd tot tijd richten op concentratie, op inspanning en op gelijkmoedigheid. De sutta vergelijkt het met het zuiveren van goud. Het moet allemaal op een gecoördineerde wijze gebeuren. Voor de vernietiging van de asava’s is deze balans nodig. 
https://suttacentral.net/an3.102/en/thanissaro

-Met de vijf hindernissen (zintuiglijk verlangen, kwade wil, luiheid en traagheid, rusteloosheid en berouw, en twijfel) is de geest niet goed geconcentreerd voor de vernietiging van de asava’s. (SN46.33, AN5.23)

Dit wat betreft het leggen van het fundament om de asava’s te beëindigen en/of zaken die die beëindiging ondersteunen. In het volgende deel informatie over de vernietiging van de asava’s.

[teksten Siebe]

Vernietiging van de asava’s

Voordat de praktijk wordt belicht die leidt naar de beeindiging van de asava's, eerst wat algemene zaken.

Algemeen

-Als je deze vijf dingen ontwikkelt en verder cultiveert, leiden ze tot de vernietiging van de asava’s: de onaantrekkelijkheid van het lichaam beschouwend, de weerzinwekkendheid van voedsel beschouwend, geen enkel verheugenis in de gehele wereld waarnemend, alle geconditioneerde verschijnselen als vergankelijk beschouwend, de perceptie van de dood stevig gevestigd hebben. (AN5.70, AN5.121)

De vernietiging van de asava’s is voor iemand die weet en ziet, niet voor iemand die niet weet en niet ziet. Wat weet en ziet?  “Zo is rupa, zo diens ontstaan, zo diens verdwijnen…vedana…sanna…sankhara…zo is vinnana, zo diens ontstaan, zo diens verdwijnen”. (DN14§2.22, DN33§1.11(5), SN12.23, SN22.101)

Iemand wiens asava’s zijn vernietigd, brengt geen verdienstelijke wilsformaties meer voort, geen onverdienstelijke en geen onverstoorbare wilsformaties meer voort. Op dat moment wordt ook geen wedergeboorte bewustzijn meer onderscheiden. Geen naam en vorm…geen geboorte…geen ouderdom en dood meer. (SN12.51)
Onverstoorbare wilsformaties verwijst naar Āneñjābhisaṅkhāra en houden verband met de arupa jhana’s en geboorte in de (hoogste) onstoffelijke sferen van samsara.
In wat andere woorden: Als de asava’s zijn beëindigd, ontstaan weliswaar nog wel de zes vormen van zintuiglijk bewustzijn maar geen karmisch bewustzijn meer (via de 1-3 schakels van PS).
Wel vipaka vinnana (zintuiglijk bewustzijn), geen kamma vinnana.

De vernietiging van de asava’s dient door wijsheid te gebeuren (DN33§1.11(30). Over wat die wijsheid dan is, later meer.
Er zijn dingen die door het lichaam gerealiseerd dienen te worden: De acht bevrijdingen (jhanas). Er zijn dingen die door het geheugen gerealiseerd dienen te worden: Je eigen vorige levens. Er zijn dingen die door het (goddelijk) oog gerealiseerd dienen te worden: Het sterven en de wedergeboorte van wezens. Er zijn dingen die door wijsheid gerealiseerd dienen te worden: De vernietiging van de asava’s. (AN4.189)

Kennis van de beëindiging van de asava’s behoort tot de drie soorten (ware, bevrijdende) kennis, samen met kennis van je eigen vorige levens en kennis van de wedergeboorte van wezens. Deze drie soorten ware kennis realiseerde de Boeddha volgens de overlevering onder de Bodhiboom.
De overlevering leert dat toen de Boeddha het zo wist en zag, zijn geest bevrijd werd van de asava’s. Toen het bevrijd was, kwam de kennis op:  het is bevrijd. Hij wist meteen: “geboorte is beëindigd, het heilige leven is geleefd, wat gedaan moest worden is gedaan, er is geen wedergeboorte meer in welke staat dan ook. DN33§1.10(58), MN4§31/32, en vele andere

En wat is de beëindiging van de asava’s? Met de beëindiging van onwetendheid, eindigen de asava’s.  De weg die leidt tot hun beëindiging is het edele achtvoudige pad. (AN6.62)
Met het beëindigen van de asava’s eindigt onwetendheid. (MN9§66)
Er is dus een wederkerige relatie.

Er zijn drie trainingen. De training in hoger deugdzaam gedrag. De training in de hogere geest (4 rupa jhana/concentratie, AN3.89). De training in hogere wijsheid. Deze laatste maakt een einde aan de asava’s. (AN3.90) en is volgens AN3.89 het (groeiend) begrip van de vier edele waarheden. Zoals een boer niet kan beslissen: “Laat het zaaigoed nu ontkiemen” maar daarvoor wel de juiste voorwaarden kan creëren (ploegen, bemesten, irrigeren), zo kan iemand ook niet beslissen: “Laat mijn geest vandaag of morgen bevrijd zijn van de asava’s door niet-hechten”. Maar door de drie trainingen aan te gaan, komt er een gelegenheid wanneer dit gebeurt. (AN3.92)

Als iemand de beëindiging van de asava’s realiseert, en die persoon is ook in staat om de arupa jhana’s binnen te gaan, dan wordt iemand ‘op beide manieren bevrijd’ genoemd. Iemand is dan volgens het commentaar zowel bevrijd van het fysieke als mentale lichaam. (MN, noot 702)
Als iemand niet de arupa jhana’s kan binnengaan maar diens asava’s zijn beëindigd door wijsheid, dan wordt iemand ‘bevrijd door wijsheid’ genoemd. Beide personen zijn arahants en zit de taak er op. (MN70§15-16)

Een arahant is niet doorlopend bewust dat diens asava’s zijn beëindigd maar hij weet dat alleen wanneer hij hierop reflecteert. (MN76§52)

Door de vernietiging van de asava’s bereikt iemand in dit zelfde leven de onbezoedelde bevrijding van geest, de bevrijding door wijsheid, die hij door zijn eigen inzicht heeft gerealiseerd. (DN6§13)

“Dit is moraliteit, dit is concentratie, dit is wijsheid. Concentratie, indien begiftigd met moraliteit, brengt grote vruchten en voordeel voort. De geest begiftigd met wijsheid wordt volledig vrij van de asava’s, dat is, de asava van zintuiglijke wellust, van worden, van verkeerde visies en onwetendheid” (DN16§1.12)

Een arahant, wiens asava’s volledig zijn vernietigd, die gedaan heeft wat gedaan moest worden, de last heeft neergelegd, die het ware doel bereikt heeft, die volledig de keten van bestaan heeft vernietigd en bevrijd is door superieur inzicht is niet in staat om negen dingen te doen: (1) opzettelijk een levend wezen doden; (2) stelen, diefstal; (3) seks; (4) opzettelijk liegen; (5) goederen opslaan om van te genieten zoals hij/zij eerder als huishouder deed; (6)  hij is niet in staat om door hebzucht zich verkeerd te gedragen; (7) niet in staat om zich verkeerd te gedragen door haat; (8} niet in staat om zich verkeerd te gedragen voor begoocheling; (9) niet in staat om zich verkeerd te gedragen door angst. (DN29§26, zie ook MN76§51)

Wanneer de asava’s beëindigd zijn, is ook alle verstoring daarop gebaseerd afwezig in de geest. Er is alleen dan nog deze hoeveel verstoring (disturbance), namelijk, “die verbonden met de zes zintuiglijke bases die afhankelijk zijn van dit lichaam en geconditioneerd door het leven.”
Maar het veld van waarneming is leeg van de asava van zintuiglijk verlangen, van worden/bestaan en van onwetendheid. De niet-leegte is alleen nog die verbonden met de zes zintuigen. Dit is de zuivere afdaling in leegte, superieur en onovertroffen. (MN121§12)
Je ziet hier dat de superieure en onovertroffen leegte niet een afwezigheid van alles is, maar er zijn waarnemingen en daarbij wellen geen asava’s, driften of aandrangen, meer op.

Het edele achtvoudige pad is het pad voor het volledig begrip en het afstand doen van de asava’s. (SN38.8, SN45.48, SN45.163)
AN10.122 vult dit nog aan met juiste kennis en juiste bevrijding.

Wanneer iemand begrijpt: “er is dit, er is het inferieure, er is het superieure en hieraan voorbij is een ontsnapping aan dit hele veld van waarneming. Wanneer hij het zo weet en ziet eindigen diens asava’s. (MN7§17-18)

Het kennen en zien van de vier edele waarheden leidt tot vernietiging van de asava’s. (SN56.25)

Bevestigd vertrouwen in de Drie Juwelen en de deugden bezitten die geliefd zijn bij de edelen leiden tot de vernietiging van de asava’s. (SN55.38)

Dit waren zo eerst wat algemene zaken over de beëindiging van de asava’s. In het volgende deel wordt ingegaan op de basis oefening voor de beëindiging van de asava’s. 

[Marcel]

Helder

[teksten Siebe]

Vernietiging van de asava’s, de basis oefening(en)

Ik denk dat je wel mag zeggen dat de basis oefeningen voor de vernietiging van de asava’s, satipatthana en anapanasati is. Beide hebben veel met elkaar gemeen. Als je anapanasati beoefent, beoefen je eigenlijk ook satipatthana. Dat later. Eerst satipatthana, het vestigen van indachtigheid of opmerkzaamheid en helder begrip.

1.   Satipatthana

-“Dit is de enige weg (ekayana magga), monniken, voor de zuivering van wezens, voor het overwinnen van verdriet en weeklagen, voor de vernietiging van lijden en smart, om het juiste pad te bereiken, voor de verwezenlijking van Nibbana, namelijk, de vier fundamenten van indachtigheid." (www.sleuteltotinzicht.nl)

Of,

-“Dit is de enige manier, monniken, voor wezens om zich te zuiveren, om zorgen en verdriet te overwinnen, om lijden en smart te vernietigen, om het pad der waarheid te bewandelen, om nibbāna te verwezenlijken: dat wil zeggen, het viervoudig vestigen van opmerkzaamheid.”
https://suttacentral.net/dn22/nl/vri

Of,

-“This is one guaranteed way, monks, for the purification of beings, for the overcoming of sorrow and lamentation, for the extinguishing of suffering and grief, the noble way for gaining wisdom, for the realization of nibbāna: that is to say, the fourfold establishing of moral mindset”. (puredhamma.net)

Wat is die enige of gegarandeerde weg? Satipatthana (of anapanasati, zie verder).

Satipatthana is een combinatie van vooral sati en sampajanna. Sati betekent op een oppervlakkige manier opmerkzaamheid of indachtigheid. In de beoefening van satipatthana betekent het ook dat je weet wat heilzaam is en onheilzaam, weet wat te ontwikkelen en weet waarvan afstand te doen en dat ook doet. Zodat je behoudt wat goed is en afstand doet van het onheilzame. [The Debate of King Milinda, Bhikkhu Pesala, The Great Chapter, A question of concepts, §13]. Satipatthana is niet alleen maar indachtigheid vestigen, want immers een dief kan ook met grote aandacht en opmerkzaamheid dingen doen maar die beoefent geen satipatthana. Volgens Lal heeft iemand met Samma Sati altijd een heilzame en morele mindset.

In satipatthana wordt sati in combinatie beoefent met sampajanna. Dit betekent dat het meer is dan een oefening in opmerkzaamheid of indachtigheid alleen. Sampajanna betekent dat er ook helder begrip is van bijvoorbeeld de aard van alle zaken waarop indachtigheid zich vestigt, en ook van de totale oefening. Je weet ook waar je mee bezig bent.

Het Abhidhamma boek Dhammasangani legt sampajanna uit als een synoniem voor wijsheid. Ik zal dit stukje hier vertalen: ” het begrip, speuren, onderzoek, het zoeken naar de waarheid, inzicht, onderscheiding, differentiatie, eruditie, bedrevenheid, subtiliteit, kritiek, reflectie, analyse, uitgebreidheid, scherpzinnigheid, leiden, inzicht, intelligentie, aansporing, wijsheid als vermogen, wijsheid als hoogtepunt, wijsheid als licht, wijsheid als glorie, wijsheid als pracht, wijsheid als kostbare edelsteen, de afwezigheid van stompzinnigheid, het zoeken van de Waarheid, juiste visies”. [bron:  Dhammasangani, C. A.F Rhys Davids, London, 1900, blz. 25, §53]

Als je indachtig, volijverig en met helder begrip (sampajanna) de aandacht vestigt op zaken aangaande het lichaam, aangaande gevoelens, aangaande de geest of bewustzijn, aangaande verschijnselen in de geest, na begeerte en ongenoegen met betrekking tot de wereld te hebben verwijderd, wordt de geest hartstochtloos en door niet-hechten wordt het bevrijd van de asava’s.  (SN47.11).

DN22 geeft aan dat als iemand op de juiste en volledige manier satipatthana beoefent, dat die persoon zelfs in 7 dagen bevrijding kan realiseren.

Voor een beschrijving van de oefening zie: http://www.sleuteltotinzicht.nl/d22.htm
Voor een heel uitgebreid commentaar en uitleg hierbij zie:
https://www.accesstoinsight.org/lib/authors/soma/wayof.html

Ik denk dat dit fragment de vrucht van satipatthana samenvat: “Nu raakt hij gevestigd in de opmerkzaamheid: ‘Dit is lichaam [en ook ‘dit zijn gevoelens’, ‘dit is geest’ en ‘dit zijn geestes-inhouden’].’ Aldus ontwikkelt hij zijn opmerkzaamheid zozeer dat er louter nog begrip en opmerkzaamheid zijn [panna en sati, Siebe]. Op die manier verwijlt hij onthecht, zonder zich vast te klampen aan wat dan ook in de wereld [van geest en materie]. Dit, monniken, is hoe een monnik verwijlt terwijl hij het lichaam in het lichaam observeert” [of gevoel in gevoel, geest in geest, geestes-inhouden in geestes-inhouden]. https://suttacentral.net/dn22/nl/vri

Dat  er louter nog begrip en opmerkzaamheid zijn betekent mijns inziens dat je het lichamelijke gewoon ziet en kent als het lichamelijke, gevoelens als gevoelens, geest in een bepaalde toestand als geest in een bepaalde toestand, specifieke geestes-inhouden ken en zie je als specifieke geestinhouden. Je ziet en kent het zoals het is. Niet als mijn en niet als Ik (later meer hierover).

In de volgende post meer over een oefening die verwantschap heeft met satipatthana namelijk anapanasati.

[teksten Siebe]

2.   Anapanasati

Dit wordt hier ook besproken omdat MN118 aangeeft dat als men anapanasati beoefent men eigenlijk ook satipatthana beoefent. Anapanasati leidt tot een aangenaam verwijlen hier en nu en tot indachtigheid en bewustwording (awareness, SN54.11). Het leidt ook tot de beëindiging van de asava’s. (SN54.20)

De beoefening wordt hier beschreven: http://www.sleuteltotinzicht.nl/m118.htm

Je ziet in deze sutta dat deze beoefening meer is dan alleen maar het volgen van de adem. Alleen het volgen van de adem komt volgens mij als oefening niet voor in de Pali Canon. Het aandachtig volgen van de adem was er al wel in de tijd van de Boeddha. Het werd door eerwaarde Arittha beoefend. De Boeddha voegt daar kennelijk een stuk inzicht aan toe (zie SN54.6). Je ziet in de uitvoering van de oefening van anapanasati ook dat het gecombineerd wordt met inzicht, met helder begrip van zaken, net als bij satipatthana. Op die manier is het tot groot voordeel. Die combinatie van opmerkzaamheid en inzicht lijkt steeds de kern van zowel satipatthana als anapanasati. Dat brengt grote vruchten en leidt tot de beëindiging van de asava's.

Als de beoefening van anapanasati goed wordt uitgevoerd vervult het ook de vier vestigingen van indachtigheid (satipatthana). De vier vestigingen van mindfulness vervullen vervolgens weer de zeven factoren van verlichting. De zeven verlichtingsfactoren vervullen vervolgens ware wijsheid en bevrijding. In de MN118 wordt dit beschreven. http://www.sleuteltotinzicht.nl/m118.htm

Ik denk dat het ook belangrijk is vast te stellen dat alle verlichtingsfactoren, ook sati, onderzoek van staten etc. ondersteund worden door afzondering, hartstochtloosheid, opheffing, en tot rijping komen in opgeven. Dus maak je sati sterk dan gaat dat richting opgeven.

Samengevat

Satipatthana/anapanasati is een gegarandeerde weg voor de beëindiging van de asava’s en dus het realiseren van bevrijding. Zouden we geen indachtigheid hebben voor wat opkomt, voor wat er is, voor wat verdwijnt, en zouden we dit niet op een wijze manier kunnen beschouwen (anicca, dukkha en anatta) hoe zou de geest dan ooit gezuiverd kunnen worden? De vermogens van indachtigheid (sati indriya) en wijsheid (panna indriya) zijn in de geest in aanleg aanwezig maar dienen wel ontwikkeld en verder gecultiveerd te worden. Als een vermogen sterk wordt dan wordt het een kracht (bala). De bevrijdende capaciteiten zitten in ons.

-De vijf vermogens dienen ontwikkeld te worden en leiden tot de vernietiging van de asava’s (SN48.20, SN48.60)

In de komende posten wordt nu meer ingegaan op hoe men tijdens satipatthana of anapanasati de verschillende zaken die je indachtig bent moet zien en kennen voor de beëindiging van de asava’s. Het stukje inzicht-meditatie.
 

[teksten Siebe]

Inzichtmeditatie tijdens satipatthana of anapanasati

Anicca, dukkha en anatta. Het geconditioneerde zien zoals het werkelijk is.

Er wordt een verband beschreven in de sutta’s. Wat anicca is, is dukkha, en wat anicca en dukkha is, is anatta (bijvoorbeeld SN22.45). Hoe kun je dit nou het beste begrijpen? Er bestaan verschillende interpretaties bij verschillende leraren en scholen. Ik hou het volgende aan: als iets anicca is, dan is dat niet naar je zin te handhaven. Het verandert, sterft, valt uiteen, houdt op te bestaan etc. Als iets anicca is, is dat dukkha. Het is onbevredigend dat de dingen zich niet naar onze verlangens voegen maar hun eigen wetten volgen. Wat anicca is en dukkha kan niet het zelf zijn, het is anatta, niet-zelf. Want het zelf is verbonden met controle en geluk (zie SN22.59). Als het lichaam bijvoorbeeld het zelf zou zijn, zouden we kunnen wensen, ‘wordt zus of zo’, en dat zou gebeuren. Maar omdat het lichaam niet-zelf is, lukt dit niet. Bovendien, als het lichaam het zelf zou zijn zou het niet leiden tot ongeluk. Dan zou je het beheersen en gelukkig kunnen houden. Het idee van een zelf is eigenlijk dat wanneer er een zelf is waarom ben je dan niet constant gelukkig?

Hoe moet je het nu zien zoals het werkelijk is volgens de sutta's?

Rupa, vedana, sanna, sankhara en vinnana zijn vergankelijk en instabiel, veranderlijk en niet naar je zin te handhaven. Al het geconditioneerde waarop indachtigheid zich vestigt, is zo. Omdat zaken veranderen, zoals van gezond naar ziek, van jong naar oud, van heel naar kapot etc, en we dit vaak niet willen, is het ook onbevredigend (dukkha). Wat niet te handhaven is, of  niet onder controle is, en onbevredigend van aard is, lijden, is niet-zelf (anatta).
Wat zo is, dient met de juiste wijsheid te worden gezien zoals het werkelijk is: ‘dit is niet van mij, dit ben Ik niet, dit is niet mijn zelf’. Precies zo voor rupa, vedana, sanna, sankhara en vinnana. Wanneer je het zo ziet, wordt de geest passieloos en wordt bevrijd van de asava’s door niet-hechten. https://suttacentral.net/sn22.45/en/bodhi

SN22.59, de anatta lakkhana sutta onderwijst in wezen hetzelfde maar zegt dat wat vergankelijk is en niet kan worden gehandhaafd, onbevredigend is, en onderhevig aan verandering, dat is niet geschikt om zo te worden gezien: ‘dit is van-mij, dit ben Ik, dit is mijn zelf’. Dus als je welk soort rupa, vedana, sanna, sankhara, en vinnana dan ook, behorend tot het verleden, toekomst of heden, intern of extern, grof of subtiel, inferieur of superieur, ver of nabij- werkelijk ziet zoals het feitelijk is, namelijk, ‘dit is niet van-mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf’ dan ga je er minder en minder met verlangen naar uit. Nibbida ontwikkelt zich. Een proces van het zat worden om zo te investeren in wat toch niet te handhaven is, niet kan bevredigen en niet-zelf is. Je wordt passieloos. Geest wordt dan door niet- hechten bevrijd.
https://suttacentral.net/sn22.59/en/bodhi (zie ook MN35§25)

Wanneer je door inzicht in de aard van het geconditioneerde (anicca, dukkha en anatta) afstand hebt gedaan van  begeerte naar het rupa-element, vedana-element, sanna-element, sankhara-element en naar het vinnana-element, met het afstand doen van die begeerte is de basis afgesneden: er is geen ondersteuning voor het zich vestigen van [karmisch, Siebe] bewustzijn. [zintuiglijk bewustzijn, ontstaat nog wel). Wanneer [karmisch] bewustzijn niet wordt gevestigd, niet groeit, niet-voortbrengend/productief is, ben je bevrijd, stabiel, en hierdoor tevreden en niet aangeslagen. Niet aangeslagen, realiseer je op persoonlijke wijze Nibbana. Voor iemand die het zo ziet en kent, doet de ogenblikkelijke vernietiging van de asava’s zich voor. https://suttacentral.net/sn22.55/en/bodhi

Wanneer je het oog ziet als vergankelijk en niet naar je zin te handhaven, vormen als vergankelijk en niet naar je zin te handhaven, wanneer je het gevoel dat uit oog-contact ontstaat ziet als vergankelijk en niet naar je zin te handhaven, dan wordt onwetendheid verdreven en komt ware (bevrijdende) kennis op. Idem voor het auditieve domein, olfactorische domein, het gustatorische domein, tactiele domein en mentale domein (de geest die mentale verschijnselen ervaart). https://suttacentral.net/sn35.53/en/bodhi

De zintuigen, dat wat ze waarnemen, het waarnemend bewustzijn zelf, het zintuiglijk contact, en het gevoel wat er uit ontstaat is allemaal vergankelijk en dus niet naar je zin te handhaven, onbevredigend en het zal weer uiteenvallen. Het is dus ook niet geschikt om zo te worden bezien: ‘dit is van mij, dit ben ik, dit is mijn zelf’. Als je het zo ziet, keer je je hier vanaf  en wordt bevrijd van de asava’s door niet hechten.
https://suttacentral.net/sn35.75/en/bodhi Zie ook 35.121

Wanneer je het oog ziet als niet-zelf, vormen als niet-zelf, wanneer je het gevoel dat uit oog-contact ontstaat, ziet als niet-zelf, dan wordt onwetendheid verdreven en komt kennis op en wordt afstand gedaan van de asava’s, ze worden ontworteld. Idem voor het auditieve domein, olfactorische domein, het gustatorische domein, tactiele domein en mentale domein (de geest die mentale verschijnselen ervaart, SN35.59)

Het zien als niet-zelf betekent mijns inziens dat je het ziet als iets wat niet onder directe controle is en kan leiden tot lijden. Als iets het zelf is, staat het wel onder directe controle en leidt niet tot lijden (zie SN22.59). Kennelijk wat dat erg duidelijk in de tijd van de Boeddha.

In afhankelijkheid van het oog en vormen ontstaat visueel bewustzijn. Het ontmoeten van de drie is (zintuiglijk) contact. Met contact als voorwaarde ontstaat er  een bepaald gevoel. Het zo ziend, ervaart de geïnstrueerde edele leerling van de Boeddha ontnuchtering jegens het oog, vormen, visueel bewustzijn, oog-contact en gevoel. Idem voor de andere 5 zintuiglijke domein, inclusief de geest. Ontnuchterd wordt de geest passieloos. In de passieloze geest ontstaat de kennis van bevrijding. Hechten is volledig begrepen en voorbij. 
https://suttacentral.net/sn35.60/en/sujato
Dus deze sutta lijkt aan te geven dat als je het voorwaardelijk ontstaat ziet van waarnemen en de formaties die daarbij ontstaan, dan zou alleen dat al leiden tot Nibbida, ontgoocheling, en een afkeren van het geconditioneerde.

Als je werkelijk begrijpt dat alles wat de zintuigen aangaat - zoals de zintuigen zelf, alle waarnemingen en formaties die uit zintuiglijk contact voortkomen, en de gevoelens die daaruit voortkomen- vergankelijk is, niet te handhaven, onbevredigend is en onderhevig aan verandering, niet geschikt is om zo te worden beschouwd: ‘dit is van mij, dit ben Ik, dit is mijn zelf’, dan ontnuchtert de geest ten aanzien van dat alles. Verlangens nemen af. Zo wordt je passieloos. Door die hartstochtloosheid wordt de geest bevrijd want hartstocht zorgt voor gehechtheid. Zo werd Rahula bevrijd van de asava’s (MN147) .
https://suttacentral.net/mn147/en/sujato

Samengevat

Door alles wat je indachtig gewaarwordt ook met inzicht te beschouwen zoals het werkelijk is (anicca, dukkha en anatta) , zo geven de sutta’s aan, treedt er een proces van ontnuchtering, desillusie (Nibbida), afkeren en zat worden op. Je bent er wel klaar mee omdat je de ware aard er van inziet. Het najagen van ervaringen wordt steeds zwakker en minder omdat je beseft dat het toch ook maar ervaringen zijn die komen en gaan, bijvoorbeeld aangename gevoelens.
De gewoonlijke hartstocht voor wat we ervaren en kunnen ervaren, zwakt gaandeweg af en verdwijnt. Geest wordt passielozer. Als de geest passieloos is, is ie zonder enig aantrekken en afstoten van het geziene, het gehoorde, het gedachte of gekende (MN112). Dan is ook de voorwaarde van gehechtheid verdwenen. In de geest komt dan de kennis van bevrijding op. De last is afgelegd. Gedaan is wat gedaan moest worden. Er is geen terugkomst meer in welke bestaansvorm van samsara dan ook.

Dit wat betreft inzicht tijdens satipatthana of anapanasati, en hoe inzicht via ontnuchtering (Nibbida) en afnemende en verdwijnende verlangens, toenemende afkoeling en ontlasting van geest,  leidt tot onthechting en juiste bevrijding.

In de volgende post wordt de beëindiging van de asava’s via jhana en de onmetelijken besproken.

[teksten Siebe]

Beëindiging van de asava’s via jhana en/of de vier onmetelijken, de vier Brahma vihara's

Inzichtmeditatie toepassen op de jhana’s en/of onmetelijken

Je bereikt één van de vier rupa jhana’s of de vier onmetelijken (metta, karuna, mudita, upekkha). Terwijl je weer uit die staten komt, beschouw je die staten en begrijpt dat ze geconditioneerd zijn, door wil voortgebracht. En alles dat geconditioneerd is en bestaat op basis van wil, is ook weer vergankelijk, houdt op te bestaan, eindigt, en is niet naar je zin te handhaven. Daarop gebaseerd (standing upon that), als iemand hierin ferm is, bereikt hij de vernietiging van de asava’s. (MN52. AN.11.16)
AN11.16 bespreekt dit op dezelfde manier voor de eerste drie arupa jhana. https://suttacentral.net/an11.16/en/sujato

Ik heb het idee dat hier bedoeld wordt dat je inziet dat ook zulke op wil gebaseerde aangename staten hier en nu, uiteindelijk geen bescherming kunnen bieden, geen ware toevlucht zijn, niet echt de beëindiging van lijden kunnen zijn. Ze eindigen immers ook gewoon maar weer. Dit geeft ook de betrekkelijkheid van alle geconditioneerde staten aan. Aan alle komt een einde. Je kunt die wil voor die staten ook opgeven en in het ongekunstelde verwijlen, en daarop gebaseerd, met hartstocht voor een bepaalde geconditioneerde staat opgegeven, de beëindiging van de asava’s realiseren. Ik vermoed dat zoiets bedoeld wordt. Of het nu de aangename staten zijn die ontstaan als je wat lekkers proeft, iets moois ziet of hoort of de aangename jhana's of de tijdelijke bevrijdingen van een geest vol metta, karuna etc. ze eindigen. Ook die staten zijn niet naar je zin te handhaven. Ze kunnen nooit de beëindiging van lijden zijn. Eigenlijk onderwijst de Boeddha in de Pali overlevering dat ook dat willen van zulke tijdelijke staten ook gewoon ketening is, en nog een onvoldoende begrip toont van de vier edele waarheden.
In het opgeven van die wil, door wijsheid geïnspireerd, wordt de geest vrijer en vrij van hartstocht, koelt af en dat ontwikkelt zich naar Nibbana, de beeindiging van lijden.

Als iemand anders er anders over denkt, laat het weten ajb.

Inzichtmeditatie toepassen terwijl je in jhana verwijlt

Nu bereikt je één van de jhana’s, de rupa en/of  arupa jhana (t/m nietsheid), en terwijl je in die staat bent, beschouw je alles daarin aangaande rupa, vedana, sanna, sankara en vinnana als: vergankelijk en niet te handhaven, onbevredigend, als een ziekte, als een gezwel, als een pijl, als een calamiteit, als een aandoening, als wezensvreemd, als desintegrerend, als leeg, als niet-zelf (in feite; anicca, dukkha en anatta). Je keert je geest af van deze verschijnselen en richt het als volgt op het doodloze element: ‘dit is vredevol, dit is het sublieme, dat is, het kalmeren van alle formaties, het loslaten van alle gehechtheden, de vernietiging van begeerte, hartstochtloosheid, beëindiging, Nibbana. Daarop gebaseerd (standing upon that) bereik je de vernietiging van de asava’s. (MN64)

Het vernietigen van de asava’s kan plaatsvinden afhankelijk van de vier rupa en vier arupa jhana en de beëindiging van waarneming en gevoel. Hoe? In die staten (t/m de jhana van nietsheid) beschouw je alle verschijnselen met betrekking tot rupa, vedana, sanna, sankhara en vinnana als vergankelijk en niet te handhaven, onbevredigend, een ziekte, een puist, een pijn, ellende, aandoening, wezensvreemd, desintegrerend, leeg en zonder essentie en niet  zelf (in feite anicca, dukkha en anatta). Je keert je geest weg van die verschijnselen en richt het aldus op het doodloze element: ‘dit is vredevol, dit is subliem, dat is, het verstillen van alle activiteiten, het loslaten van alle toe-eigeningen, de vernietiging van gehechtheid, hartstochtloosheid, beëindiging, Nibbana. Als je hierin ferm bent, realiseer je de vernietiging van de asava’s. Maar als je niet de vernietiging van de asava’s realiseert vanwege dat verlangen naar de Dhamma, dan, met de volkomen vernietiging van de vijf lagere ketens, wordt je iemand van spontane geboorte (na de dood geboren in de zuivere verblijven, Siebe), en realiseert daar het definitieve Nibbana zonder ooit uit die wereld terug te keren. (AN9.36)

De basis van noch waarneming noch niet-waarneming leent zich niet voor inzicht-meditatie omdat de vier vormloze aggregaten daar te subtiel zijn in die staat. (AN, Mp, noot 1920) https://suttacentral.net/an9.36/en/sujato

Samengevat

Dus ook via jhana en de onmetelijken en inzicht toepassen tijdens of er na, kan de beëindiging van de asava's worden gerealiseerd. De clue lijkt steeds te zijn dat we echt met inzicht of wijsheid inzien dat begeerte gewoon niet de weg is naar de beëindiging van lijden, en dat de oplossing ligt in het afzwakken en verdwijnen van diezelfde hartstocht naar tijdelijke aangename geconditioneerde staten of verschijnselen (aangename gevoelens, aangename staten etc). 

In de volgende post de beëindiging van de asava’s via sannavedayitanirodha, vaak vertaald als de beeindiging van waarneming en gevoel.

[teksten Siebe]

Beëindiging van de asava’s via sannavedayitanirodha
(de beëindiging van waarneming en gevoel)

-Dit is de hoogste en meest sublieme manier van comfortabel verblijven. (MN31§18)

Deze staat is alleen te bereiken via de jhana’s volgens Lal en alleen door arahants. Ik ben dat niet zo letterlijk tegengekomen in de sutta’s maar het is wel zo dat de teksten een proces beschrijven waarbij iemand van de rupa jhana’s naar de arupa jhana’s gaat en dan naar sannavedayitanirodha als laatste. Bij sannavedayitanirodha schijnt het cognitieve proces, citta vitthi’s, volledig te ontbreken. Er is geen vinnana, dus geen gewaarwordingen.

De teksten geven aan dat je via jhana in sannavedayitanirodha kan komen …”en zijn asava’s worden dan vernietigd door zien met wijsheid”. (MN25§20, MN26§42, MN30§21, MN111§19, AN9.34,  AN9.40-61 en andere).  https://suttacentral.net/mn25/en/sujato

Wat dit precies betekent weet ik niet maar het is kennelijk ook een manier om de asava's te doen eindigen.
Ik weet ook niet zeker of ‘het met wijsheid bezien' alleen betrekking heeft op sannavedayitanirodha of dat het verwijst naar het hele doorlopen van al die voorgaande jhana’s. Ik kan er wel over gaan speculeren hoe dan de asava’s eindigen, maar moet ik maar niet doen. Misschien weet iemand anders er iets zinnigs over te zeggen.

In ieder geval wordt dit aangegeven als ook een manier waarop de asava’s door wijsheid kunnen eindigen. Zoals ik het begrijp kun je voorbij de eerste jhana gaan, naar de tweede en later voorbij de sfeer van eindeloze ruimte naar de sfeer van eindeloos bewustzijn, etc. maar volgens mij is er geen voorbij sannavedayitanirodha.
Volgens Lal zou dit lijken op Parinibbana, dat wat een Boeddha en arahant na de dood realiseert. Ik ben dat niet tegengekomen in de teksten.

Ik denk wel dat je mag zeggen dat deze weg via jhana en sannavedayitanirodha niet voor iedereen is weggelegd. Je moet de capaciteit maar hebben om zo te verstillen zeg maar en alle formaties tot bedaren te brengen en steeds leger te worden.

Geruststellend is misschien wel dat je de arupa jhana’s en sannavedayitanirodra ook niet hoeft te kunnen bereiken, zeg maar, om juiste bevrijding te realiseren. Ik ben onzeker of de rupa jhana’s wel nodig zijn om bevrijding te realiseren. Volgens Lal niet maar ik heb daar wat twijfels bij. Misschien weet iemand hier meer over.

Bevrijd door wijsheid en bevrijd op beide manieren
Er worden in ieder geval  in de sutta’s  arahants besproken wiens asava’s zijn beëindigd en wiens taak er op zit maar die niet de arupa jhana’s konden bereiken (laat staan sannavedayitanirodha). Zie: http://www.boeddhaforum.nl/index.php?topic=2215.0. Zij worden bevrijd door de wijsheid van  inzichtmeditatie en zijn zelf geen zogenaamde lichaamsgetuige van die subtielste meditatieve staten. Zij worden bevrijd door wijsheid genoemd.
Iemand die wel de vormloze jhana’s kan realiseren en sannavedayitanirodha, en wiens asava’s ook zijn beëindigd, wordt 'op beide manier bevrijd' genoemd. Op beide manieren bevrijd, geeft dus praktisch gezien aan dat iemands asava’s zijn beëindigd en dat iemand in dit leven ook de meest subtiele staten kan realiseren.

Dit wat betreft de beëindiging van de asava’s via sannavedayitanirodha. Er is denk ik veel meer over te zeggen door mensen die dit kennen maar ik ken deze staat niet, dus ik waag me ook niet aan speculatie over hoe deze beëindiging van de asava’s precies werkt.

Voor mensen die wat willen nalezen over sannavedayitanirodha, dit wordt besproken in o.a..:
https://suttacentral.net/mn44/en/anandajoti
https://suttacentral.net/mn43/en/sujato (beschrijft o.a. het verschil tussen een lijk en iemand die dood lijkt en in sannavedayitanirodha verkeert)

In het volgende deel nog een laatste manier om de asava’s te beëindigen en bevrijding te realiseren.

[teksten Siebe]

Beëindiging van de asava’s door het zien van het afhankelijk ontstaan van ketening door identiteitsvisies (sakkaya ditthi ‘s), andere visies en twijfels

Verkeerde visies en twijfels over de Drie Juwelen zijn de eerste twee ketens die dienen te worden opgegeven. Een stroom-intreder heeft dit niet meer.
https://www.boeddhaforum.nl/index.php?topic=2120.0

Hoe moet je het kennen en zien dat de ogenblikkelijke vernietiging van de asava’s zich voordoet? SN22.81 geeft aan:

Je beschouwt rupa als jezelf (volledige identificatie, een sakkaya ditthi, Siebe). “Maar die beschouwing is slechts een geconditioneerd verschijnsel. En wat is de bron, het ontstaan, geboorteplaats, en wortel van dat geconditioneerde verschijnsel? Wanneer een niet onderwezen gewoon persoon gevoelens ervaart die geboren worden uit zintuiglijk contact met onwetendheid, komt begeerte op. Dat geconditioneerd verschijnsel ontstaat van daaruit. Dus dat geconditioneerd verschijnsel (die sakkaya ditthi, Siebe) is vergankelijk, geconditioneerd en afhankelijk ontstaan. En die begeerte, dat gevoel, dat contact en die onwetendheid zijn ook vergankelijk, geconditioneerd, en afhankelijk ontstaan. Dat is hoe je het moet kennen en zien om de asava’s te beëindigen in dit huidige leven”.

Hetzelfde wordt zo uitgewerkt voor als je vedana ziet als jezelf of sanna, sankhara of vinnana ziet als jezelf (volledige identificatie er mee).

De sutta werkt dit ook uit voor de andere sakkaya ditthi’s, d.w.z. als je rupa, vedana, sanna, sankhara, en vinnana beschouwt als:

- iets wat je bezit, (van mij, je ziet het als iets wat je bezit),
- als iets wat in jezelf ontstaat
-  of jezelf poneert in rupa, vedana, sanna, sankhara en vinnana.
(dit zijn de 20 soorten sakkaya ditthi’s).

Of wanneer de visie zich vormt dat jezelf de wereld/kosmos bent die eeuwig is (eternalistische visie).
Of wanneer er nihilistische visies ontstaat.
Of wanneer iemand perplex is over de ware Dhamma, vol twijfels.

Ook dat is allemaal slechts een formatie, geconditioneerd, afhankelijk ontstaan. Dat zien en het zo kennen maakt een einde aan de asava’s, lijkt deze sutta aan te geven:
https://suttacentral.net/sn22.81/en/sujato

Deze sutta lijkt aan te geven dat als je ziet en begrijpt hoe de geest geketend raakt door verkeerde visies en twijfels, op voorwaardelijke manier, en je ziet en kent ook dat als vergankelijk, als een geconditioneerd proces, dan ben je rijp voor arahantschap.

Resumerend

De wegen voor de beëindiging van de asava’s door wijsheid zijn:

-via inzichtmeditatie tijdens satipatthana en anapanasati.
-inzicht meditatie toepassen tijdens en na jhana en de vier Brahmavihara’s
-via sannavedayitanirodha
-door het zien en begrijpen van ketening via visies en twijfels, en door te zien dat ook dit vergankelijk is en voorwaardelijk ontstaat.

Overigens, satipatthana beoefen je niet alleen in formele zitsessies maar is bedoeld als een oefening die je constant doet. Constant ben je indachtig wat er opkomt, wat er bestaat, wat er verdwijnt, en bekijkt dat met wijsheid (anicca, dukkha en anatta).

Dit besluit het thema:  beëindiging van de asava’s.

In volgende post ben ik van plan zaken te bespreken.

[teksten Siebe]

Bespreking

Asava’s verwijzen volgens mij naar een stroom die vanuit onze aanleg op gang komt bij zintuiglijk contact. Iets wat je denk ik drift zou kunnen noemen, een soort vloed die op gang komt in ons. Diep gezetelde harts-tochten die over vele levens onderdeel zijn geworden van onze aanleg. Ze zijn krachtig en in staat het denken, spreken en doen te bezoedelen en te gaan beheersen.

De Pali overlevering leert dat wanneer de asava’s definitief en volledig beëindigd zijn door wijsheid, dan is juiste bevrijding gerealiseerd. Ook dan pas is iemand echt niet langer meer begoocheld. De asava’s zorgen voor weder geboorte en ook voor een constante mentale druk of belasting in dit leven. In die zin wordt ook gezegd dat mensen 100 jaar fysieke gezondheid kunnen genieten, maar met asava’s nauwelijks een tel mentale gezondheid.

De asava’s moeten gekend worden volgens het onderricht, gezien, en onderkend als oorzaak van leed en wedergeboorte in dit leven en na de dood. Als je geen nadeel zou zien in de asava’s dan blijf je ze volgen en voeden en worden ze alleen maar sterker in dit leven, en gaan ze versterkt mee naar een volgend bestaan. Die driften zullen in dat volgend leven dan nog moeilijker te beheersen zijn dan nu al. De driften volgen en sterker maken, helt omlaag, het maakt grof.

Daarom is satipatthana zo belangrijk. Constant in een open staat zijn van indachtigheid van wat er speelt, en dat op een wijze manier beschouwen en er mee omgaan. Als we de vloeden in onszelf zien, dan krijgen we een keuze. We kunnen ze loslaten, opgeven, niet voeden.

We kunnen misschien ook zien en ontdekken hoe de driften in onszelf wijsheid verdrijft. Wat wordt hier nou eigenlijk mee bedoeld? Het betekent mijn inziens dat de driften, de asava’s,  de sensibiliteit die de geest van nature heeft verdrijft. Kijk er maar naar, als de driften opkomen maken ze je ongevoeliger, harder. In die zin vertegenwoordigen ze ook verruwing, verharding.

De teksten beschrijven dit ook aan de hand van vertekende perceptie.  Als de driften in onszelf opkomen dan zien we op dat moment voordeel in iets wat helemaal niet voordelig is, heil in iets wat eigenlijk geen heil gaat brengen. We zien iets als aantrekkelijk wat eigenlijk helemaal niet aantrekkelijk is. We zien iets als bevredigend en geluk brengend, wat dat niet gaat brengen.
In die zin zeggen veel sutta’s dat we blind raken, verblind, begoocheld, onwetend, als de driften, de asava’s in ons opkomen.

Onwetendheid en asava’s trekken dus ook samen op. De sterkste vorm van onwetendheid is dat je geest helemaal desensibiliseert en echt gevoelloos en gewetenloos wordt, meedogenloos, echt keihard. Let er maar eens op. Het is er. Deze sterkste vorm van onwetendheid is het gevaarlijkst en schadelijkst. Het zorgt voor ernstige wandaden, en in dit leven en na de dood voor lagere bestaansvormen. Een sotapanna wordt zelfs onder de ergste druk niet meer zo gevoelloos dat ie ernstige wandaden begaat.

Als een drift opkomt, en verkeerde percepties ontstaan, slaan we een verkeerd achtvoudige Pad in, startend met een verkeerde visie (vertekende perceptie, onbegrip van de vier edele waarheden). Onze intenties worden verkeerd, spreken en doen en laten worden verkeerd, ongevoelig, onwijs.

Wijsheid verwijst volgens mij niet zozeer naar een soort weten wat een onverlicht mens niet zou hebben, maar veel meer naar een sensibiliteit, een gevoeligheid die hoort bij een geest waarin nog geen gehechtheid is ontstaan. Dit is ieders natuurlijke staat. Er is niet constant gehechtheid en onwetendheid in de geest. Er is hier en nu ook wijsheid, sensibiliteit en dat kun je verliezen en hoe dat verloren gaat daar spelen de asava’s een centrale rol. Kijk maar.

Denk maar eens aan wat lust met je doet. Dat is kama-asava. Als zoiets opkomt in je, kun je helemaal ongevoelig worden, en een meisje of jongen puur als lust-object zien en nauwelijks bekommert zijn om haar/zijn welzijn. Misschien wel helemaal niet bekommerd zelfs. Die desensibilisatie, dat verlies van gevoeligheid die de geest van nature heeft, is wat mijns inziens bedoeld wordt met begoocheld raken, onwetendheid en verlies van wijsheid. Ook als ego of Ik-besef ontstaat en groeit, gaat dat ten koste van de gevoeligheid die de geest zonder gehechtheid van nature heeft. Met de driften, de asava’s, ontstaat dus ook een zekere verharding of verruwing in je geest. Dat is ook een manier om te zeggen “lijden”.

Als geest door wijsheid minder gretig, fanatiek, vurig, verwachtingsvol, begeertevol wordt, dan neigt ie ook minder naar desensibilisatie, minder naar verruwing. De geest koelt af en dat zal worden ervaren als groeiend welzijn. Dat groeiend welzijn stimuleert ook weer om begeerte verder af te zwakken en niet meer te volgen als raadgever bij het zoeken naar je geluk en bescherming. Zo groeit kennis van de vier edele waarheden. Begeerte wordt steeds scherper gezien als de oorzaak van lijden en niet als de oplossing. Het afkoelen van de geest, de eerste smaak van Nibbana, wordt duidelijker geproefd.

De sutta’s geven aan dat als door wijsheid de geest vrij is geworden van hartstocht, dan is het ongeconditioneerde gerealiseerd. Er ontstaan nog altijd wel op geconditioneerde wijze gewaarwordingen, gevoelens, herinneringen, maar je aanleg is gezuiverd van de diepste begeerten, dus die ontstaan niet meer naar aanleiding van zintuiglijk contact. De geest is en blijft in dat opzicht onbelast, verruwt niet meer, en is zelfs niet langer belast met de perceptie Ik-besta. Er is alleen nog dat beetje verstoring door gewaarwordingen die komen en gaan. Dat zal na de dood ook ophouden bij iemand wiens asava’s zijn beëindigd.

Wat vonden jullie van deze serie posten?

[Marcel]

Ik vind harts  tochten, wel een passende term voor asava's.
Als een harts  tocht of bezoedelende (de geest verstorende)
emotie manifest is, gaat dat bij mij gepaard met een
opgeblazen ik besef. Het lijkt haast wel hetzelfde.
Een enorme vernauwing van perspectief vindt dan plaats.
Lichamelijk ervaar ik dat als kramp.

Hoe groter de opblazing, hoe nauwer het perspectief.

Wat mij dan helpt is even de tijd ervoor te nemen
en met aandacht en ver stand (wijsheid) de zaak aanzien.
Ook wel: even tot tien tellen. Dat kan natuurlijk
ook wel eens zijn: tot honderd tellen.
Plots kan er dan weer een verbreding van perspectief gebeuren
waarin een en ander duidelijk wordt. En komt de zaak ( de geest)
weer wat tot rust. Lichamelijk ervaar ik dat als ontspanning.

Doe ik dat niet, sja dan zijn de rapen gaar en kan ellende
zich vermenigvuldigen.

Ik zeg hier natuurlijk niets nieuws.
Ik probeer er alleen eigen woorden aan te geven.

Kan ik tegelijkertijd van de gelegenheid gebruik maken
om te zeggen dat een omschrijving van Nirwana als :
'uitgewaaid', mij altijd wel heeft aangesproken.

[teksten Siebe]

Bedankt. Er eigen woorden aan geven kan zaken voor jezelf verhelderen. Ik deed hetzelfde in de vorige post 'bespreking'.
Wat ik zelf wel beleef is dat de sutta's dingen vaak best ingewikkeld verwoorden, die eigenlijk, wanneer je er wat meer in thuis raakt, meer mee bezig bent, niet zo ingewikkeld liggen.

Ja, Nirwana als uitgewaaid, de tochtigheid beeindigd

Belangrijke stap lijkt me dat we het allemaal eerst in onszelf zien.

[Marcel]

[...]Wat ik zelf wel beleef is dat de sutta's dingen vaak best ingewikkeld verwoorden, die eigenlijk, wanneer je er wat meer in thuis raakt, meer mee bezig bent, niet zo ingewikkeld liggen.[...]

mijn gedacht

Belangrijke stap lijkt me dat we het allemaal eerst in onszelf zien.

dat is denk ik de clue