Forum > Diep tekstonderzoek Siebe

Tanha, deel I

(1/2) > >>

teksten Siebe:
Tanha, een studie

Tanha in de Vier Edele Waarheden

-“Welnu, wat is de Edele Waarheid van het Ontstaan van Stress? Het is de hunkering (tanha) die zorgt voor verder worden -vergezeld van hartstocht en vergenoegen, nu eens hier & nu eens daar genietend, namelijk, hunkering naar zintuiglijk genoegen, hunkering naar worden, hunkering naar niet-worden”.

-“Dit monniken is de Edele Waarheid van de Beeindiging van Stress: Het zonder overblijfsel verdwijnen & beeindigen, afzweren, opgeven en loslaten van diezelfde hunkering (tanha)”. 

Hoe komt er een einde aan die hunkering (tanha)? Door het Edele Achtvoudige Pad.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.22.0.than.html
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn56/sn56.011.than.html

Hoewel tanha, hunkering, wordt gezien als de hoofd-oorzaak van lijden is het niet de eerste oorzaak.

Tanha in Paticca-Samupadda (afhankelijk co-ontstaan).

Tanha is de achtste schakel, in het Engels ‘craving’ genoemd. Als er geen gevoel is, aangenaam, onaangenaam, neutraal, dan mist een basis voor het ontstaan van hunkering.
http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/nyanatiloka/wheel394.html#ch3
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.15.0.than.html

Tanha, het mechanisme

In deze sutra http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.15.0.than.html onder het kopje ‘craving’ en ‘dependent on craving’ wordt beschreven hoe hunkering leidt tot zoeken. Hunkering heeft dat effect dat we nu eens hier, nu eens daar, naar bevrediging zoeken. Maar die hunkering doet zich niet op een gewilde manier voor. Het dringt zich eerder op aan de geest. Op het moment dat die hunkering aanwezig is, is er onvrede, een gevoel van tekort, gemis, lijden. Hunkering zet via zoeken van alles in gang. Dit wordt in de genoemde sutra beschreven. Door zoeken is er verkrijgen/verwerven, niet alleen van fysiek en uiterlijke zaken maar ook innerlijke, bijvoorbeeld mentale zaken. Uiteindelijk leidt het via verlangen en hartstocht naar gehechtheid, bezitterigheid en worden we beschermend en defensief. Allerlei onvaardige verschijnselen komen in het spel, uiterlijk geweld, conflicten, ruzies, beschuldigingen, liegen etc. (zie de genoemde sutra).

De hunkering leidt niet alleen in dit leven tot stress en lijden maar functioneert ook als een keten. Het ketent aan samsara, waardoor wezens lang, heel lang rondzwerven en worden wedergeboren. Deze schaduwzijden van hunkering kennend neemt een wijze er afstand van:
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/iti/iti.1.001-027.than.html#iti-015

Hunkering is inherent onbevredigend want hunkering betekent een toestand van ontbering, gemis, gevoel van armoede. Hunkering volgend, dat sterker makend, dat voedend is geen oorzaak van geluk maar van dieper lijden. In extreme vorm is dit te zien bij verslaving. Wanneer de hunkering groeit, groeien de banden, je raakt er steeds meer in verstrikt, wordt onvrijer. Een wijs iemand voedt deze hunkering, tanha, dus niet.

Door hunkering neigt de geest ook niet naar verzaking/verloochening. Hierdoor kent deze bezoedelde geest niet de kwaiteiten die moeite waard zijn om te realiseren, zie SN 27.8.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn27/sn27.001-010.than.html#sn27.008

Door hunkering is er aldoor een gebeuren van zoeken en ook verkrijgen/verwerven van (bijvoorbeeld) mentale toestanden of zaken die zelf weer onbestendig zijn, niet constant, instabiel. Dit brengt onrust en ongenoegen. Dit is dus geen goede toevlucht.
Dit begrijpend neemt men afstand van deze manier om geluk te zoeken.

Het is dus belangrijk dat de geest deze omslag maakt naar verzaking, verloochening. In vele sutra’s wordt het belang daarvan aangegeven. Een houding van ontgoocheling/desillusie is belangrijk.
“Voor een monnik die de Dharma beoefent overeenkomstig de Dharma, is wat overeenstemt met de Dharma dit: dat hij ontgoocheling blijft cultiveren met betrekking tot vorm....met betrekking tot gevoel...met betrekking tot waarneming...met betrekking tot fabricaties...met betrekking tot bewustzijn.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn22/sn22.039.than.html.

Het ongeconditioneerde (nirvana) heeft niet het kenmerk van instabiliteit, uiteenvallen, niet constant zijn.

Tanha en het heilige leven.

Er bestaan nu en bestonden in de tijd van Boeddha verschillende visies over wat het heilige leven is. Is dat een leven van rituelen? Is het een leven van martelaarschap? Is het een leven van verzaking aan thuis? Een leven in een klooster? Is het gewoon een normaal werkend bestaan?

In de Pali sutta’s wordt duidelijk dat het heilige leven vervuld is, de taak vervuld is, wannneer tanha/hunkering met wortel en al verwijderd is, tot een einde gebracht, niet meer in staat op te komen.
In de tijd van Boeddha werd dit vergeleken met vuur. Vuur werd in de tijd zo gezien dat het gevangen zit, verstrikt is, gebonden aan de brandstof, het hout bijvoorbeeld. Vuur in deze toestand was dus een symbool van onvrijheid. De mens, geest is zo ook verstrikt en gebonden aan hunkering, tanha. Is niet vrij.
De Verlichting van de Boeddha is niet een uitdoving van dit vuur maar het vrijmaken of bevrijden van het vuur. Het vuur is niet meer afhankelijk van de voeding van hout en lucht etc maar is vrij.

Het heilige leven kennen betekent ook kennis hebben van stress en lijden, kennis hebben van de oorzaak er van, het beeindigen er van en de Weg die naar beeindiging lijdt. Zie paragraaf 103 van de site:
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/iti/iti.4.100-112.than.html#iti-100
Het is het einde van tanha, van hunkering, dat ook een einde maakt aan de (gedwongen) kringloop van geboorte en dood.

(zie deel II)

teksten Siebe:
(vervolg van de studie over tanha)

Tanha en gelijkenissen

-tanha/hunkering is als een metgezel. Zolang die metgezel bij je is, ben je nog geen echte monnik. Als afstand is gedaan van hunkering, is die persoon iemand die alleen leeft, zelfs al gaat ie om met leken-volgelingen, ministers, koningen. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn35/sn35.063.than.html

-tanha/hunkering wordt vergeleken met brandstof. Vuur wordt gevoed door bijvoorbeeld hout. Als iemand is gestorven maar er nog geen wedergeboorte is, wordt ie door hunkering ondersteund. Hunkering is diens voeding op dat moment.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn44/sn44.009.than.html

-tanha/hunkering als een pijl
We zijn als iemand getroffen door een giftige pijl. Verwond. Als het gif niet wordt verwijderd en de wond niet goed wordt behandeld, loopt het verkeerd af. De pijl staat voor hunkering. Het gif voor onwetendheid en de wond voor de zes zintuigen. Zie verder de site. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.105.than.html#arrow

-tanha/hunkering als een wingerd of kruipende plant, onkruid, konijn in een valstrik
Als je niet oplet, groeit hunkering enorm aan, woekert maar voort als een woekerende plant. Een veld wordt verpest door onkruid en een mens door hunkering. Omsingeld door hunkering, huppelen mensen heen en weer als een konijn gevangen in een valstrik. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/dhp/dhp.24.than.html.

-tanha/hunkering als de grote insnoerder/verstrikker. Het pakt de wereld in als een kluwen. Alles raakt verstrikt. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an04/an04.199.than.html

-tanha/hunkering is het vocht, karma is het veld, bewustzijn het zaad. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an03/an03.076.than.html
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an03/an03.077.than.html
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn22/sn22.054.than.html

Tanha, Algemene Betekenis

De letterlijke betekenis van tanha schijnt “dorst” te zijn. Sommige auteurs kiezen er voor het niet te vertalen omdat dit zo lastig is. In het Engels wordt het meestal vertaald als ‘craving’. In het Nederlands kan het vertaald worden als; hunkering, emotionele drang/behoefte, dorst, de honger naar, drang, begeerte, verlangen, aandrift, koorts van onverzadigd verlangen. Vaak wordt het vertaald als begeerte en hunkering.

Tanha, Onderscheidende Betekenis

Bronnen:
www.sleuteltotinzicht.nl
http://en.wikipedia.org/wiki/Ta%E1%B9%87h%C4%81
http://www.buddhanet.net/4noble12.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Chanda_(Buddhism)

Dit hoofdstuk heeft als doel tanha nader te identificeren of onderscheiden.
Dit moet begrepen worden als een verkenning van mijn kant. Het staat uiteraard open voor aanvulling en verbeteringen. Ik hoop dat mensen die thuis zijn in deze materie dat ook willen doen.

Er functioneren meer woorden in boeddhisme die een soortgelijke betekenis hebben als begeerte of hunkering. Wat zijn verschillen en overeenkomsten met tanha?

-Is tanha bijvoorbeeld hetzelfde als lobha (beheerte/hebzucht) ? Naar lobha wordt verwezen als één van de drie immorele wortels; lobha (hebzucht), doha (haat) en moha (begoocheling). Ik denk dat je hier zou kunnen zeggen dat tanha, de hunkering, een soort algemene rol speelt als verwekker van zulke reacties. In de vorm van hebzucht en haat is het iets grofs geworden, is het uitgegroeid zeg maar.
Als er geen tanha is, geen hunkering, dan kan ik me niet voorstellen dat hebzucht en haat bijvoorbeeld ontstaan. Is tanha dan hetzelfde als lobha of moet je lobha zien als gevolg van tanha? Op de website www.sleuteltotinzicht.nl. worden ze als synoniemen gezien.
Ik vermoed dat lobha tanha is in een weldoorvoed stadium.

-Is tanha hetzelfde als chanda? Chanda wordt uitgelegd als een verlangen om te doen/intentie/wil/aspiratie/interesse. Is dat hunkering?
Waar tanha wordt gezien als iets negatiefs, kleeft die betekenis niet perse aan chanda, heb ik begrepen. Het kan met chanda de goede kant en een slechte kant op gaan zeg maar. Chanda kan leiden tot hebzucht/begeerte en zo aan de basis staan van bezoedeling maar het kan ook een goede vorm aannemen in de zin van bijvoorbeeld het besluit het Pad te volgen, of bijvoorbeeld, het opwekken van bijvoorbeeld de wil om niet toe te geven aan negatieve mentale staten of te gaan mediteren. Ajahn Sucitto zegt dat men Dharma training kan samenvatten als de transformatie van tanha in chanda (wikipedia, tanha).

-Is tanha hetzelfde als raga? Raga wordt ook vertaald als hebzucht, begeerte, hartstocht, hunkering. Volgens www.sleuteltotinzicht.nl is het een synoniem voor lobha.

Is tanha hetzelfde als cetana, een wilshandeling, wil of wilsactiviteit? Is hunkeren hier hetzelfde als willen? Ik kom tegen dat tanha wordt beschouwd als een reflex en niet opzettelijk van aard is (wikipedia). Hunkeren overkomt je als het ware. Zelfs al zou je het niet willen, toch is er de hunkering die leidt tot zoeken. Nu kun je je ook afvragen hoe opzettelijk van aard een wilshandeling is, nietwaar? Dat zit wellicht ook in een soort schemergebied. Maar _als_ je wil beziet als iets opzettelijks, dan lijkt dit niet te rijmen met de betekenis van tanha. Als het gaat om wilshandelingen of activiteiten (cetana) dan worden ook activiteiten onderscheiden die karmisch heilzaam zijn. Zo wordt over tanha niet gesproken. Dus in die zin lijkt het onderscheiden.

(vervolg in deel III)

teksten Siebe:
Tanha, Indelingen

Hoewel tanha in verschillende soorten wordt onderscheiden moet het niet gezien worden als werkelijk van elkaar onderscheiden soorten. Het gaat om hetzelfde verschijnsel, hunkering.

Indeling in 1
“Wat dan ook innemend/liefkozend en aangenaam lijkt in termen van de wereld: dat is waar deze hunkering, wanneer het ontstaat, ontstaat. Dat is waar het, wanneer verblijvend, het verblijft”. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.22.0.than.html (punt 5b).

Hunkering gaat dus uit naar wat aangenaam lijkt, verlokkelijk, verleidelijk, liefkozend.  Als iemand bijvoorbeeld de dood verlokkelijk lijkt dan is dat ook vanuit het idee/geloof dat de dood een aangenaam vooruitzicht is (zie verder).

Indeling in 3

Er worden in de sutra’s drie soorten hunkering onderscheiden.
Bronnen:
http://en.wikipedia.org/wiki/Ta%E1%B9%87h%C4%81
www.sleuteltotinzicht
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/iti/iti.2.028-049.than.html#iti-049
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn56/sn56.011.than.html
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/iti/iti.2.028-049.than.html#iti-049
http://www.buddhanet.net/4noble12.htm

In vele sutra’s is het iets soortgelijks te lezen als dit: “En dit monniken is de edele waarheid van het ontstaan van dhukka; de hunkering die zorgt voor verder worden- vergezeld van hartstocht en vergenoegen, genietend nu eens hier & nu eens daar- d.w.z hunkeren naar zinnelijke genoegens (kama tanha), hunkeren naar worden (bhava tanha), hunkeren naar niet-worden (vibhava tanha)”. Dus drie soorten hunkeren. Die worden hieronder nader toegelicht.

kama tanha: Wanneer hunkering, begeerte naar objecten, verbonden is met zintuiglijke geneugten, wordt dit genoemd: zintuiglijke begeerte (kama tanha). De hunkering naar zintuiglijke objecten; aangename smaken, geuren, vormen, aanrakingen, geluiden en ideeen, ook wel geest-objecten of mentale objecten genoemd in de sutra’s.

bhava tanha: Wanneer zintuiglijke begeerte gepaard gaat met het geloof in een eeuwig persoonlijk voortbestaan, dat alles eeuwig is, dan noemen we dat: 'hunkering naar bestaan of worden'. Dit staat bekend als: 'het van mening zijn dat alles eeuwig is' (sassata ditthi), gehecht zijn aan het proces van worden, het verlangen om steeds te continueren en voor altijd te bestaan. In deze zin verwijst het bijvoorbeeld naar de hunkering dat je een persoonlijk zult voortbestaan in bijvoorbeeld een vormloos rijk.

Het wordt ook op andere manieren geduid. Bhava tanha wordt de hunkering naar worden genoemd en betekent in algemene zin dat je hunkert naar staten van bestaan of naar ervaringen die er momenteel niet zijn. Dat lijkt natuurlijk erg op kama tanha maar daar ligt het accent vooral op zintuiglijke ervaringen. Hier kan het bijvoorbeeld gaan om hunkering naar aanzien, macht, belangrijk zijn, lof, dat soort zaken. Psychologisch wordt het in verband gebracht met ambitie. Dat kan ook bestaan uit de ambitie vrij te zijn van alle bezoedelingen te zijn, een monnik te worden, vrouw en kind etc. Het zit dus heel erg in de sfeer van ‘ik wil iets worden wat ik nu niet ben’ en als zodanig is deze hunkering een oorzaak van stress, lijden en binding aan samsara.

vibhava tanha: Wanneer zintuiglijke begeerte gepaard gaat met de mening dat alles vernietigd wordt (ook dat er na de dood niets meer zal zijn), de mening van vernietiging, wordt het 'hunkering naar niet-bestaan' genoemd. Dit staat bekend als 'de mening van het nihilisme' (uccheda ditthi).
Het wordt ook de hunkering naar niet-worden genoemd en ook uitgelegd als de vernietiging of een halt toeroepen aan staten van de geest of een rijk dat er momenteel  is. Deze hunkering kan in extreme vorm leiden tot bijvoorbeeld zelfmoord. Men wil verlost worden van wat men actueel ervaart, intens lijden. De dood is voor iemand de verlossing van actueel lijden. Vibhava tanha wordt dus ook uitgelegd als deze algemene hunkering niet te willen ervaren wat zich actueel voordoet.

Indeling in 4

Waar er hartstocht, vergenoegen en hunkering is naar één van de vier soorten voedsel (fysiek voedsel, zintuiglijke indruk/contact, intentie/wil en bewustzijn) daar belandt bewustzijn en neemt toe. Waar dit belandt en toeneemt daar belandt naam & vorm. Waar dit aanbelandt daar groeien fabricaties. Waar de groei van fabricaties is daar is het voortbrengen van hernieuwd worden in de toekomst. Waar het voortbrengen van hernieuwd worden is daar is toekomstige geboorte, verouderen en dood, samen met smart, leed en wanhoop. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn12/sn12.064.than.html


Indeling in 5

Passie voor de vijf skandha´s
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn22/sn22.053.than.html

Indeling in 6

Er is een hunkeren naar zes soorten zintuiglijk ervaren (kama tanha); aangename vormen, geluiden, geuren, smaken, aanrakingen/tast en geest-objecten. De laatste worden soms ook ideeen genoemd of mentale indrukken.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.009.than.html (zie onder kopje craving)
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn12/sn12.002.than.html

Indeling in 36 en 108

Er zijn achttien hunkering-verbalisaties (craving verbalisations) afhankelijk van wat innerlijk is. Als er “ik ben” is, komt er “Ik ben hier”, dan komt er “Ik ben zo”...”Ik ben anders”...Ik ben goed” etc.
Er zijn achttien hunkering-verbalisaties afhankelijk van wat extern is. Als er is “Ik ben vanwege dit (of door middel van dit)”, komt er “Ik ben hier vanwege dit”, “Ik ben slecht vanwege dit”, Ik zou zo kunnen zijn.

Deze zesendertig worden verbalisaties genoemd omdat ze als evaluerende gedachten verbale uitdrukkingen vooraf gaan. Deze 36 verbalisaties zijn gedaan in het verleden, heden en zullen in de toekomst gedaan worden. Dit maakt een totaal van 108 hunkering-verbalisaties.

“Dit monniken is hunkering de verstrikker die uitgestroomd is, zich uitgespreid heeft en vat gekregen heeft, waarmee deze wereld gesmoord is en ingewikkeld als een in warrige kluwen, een in de knoop zittende kluwen draad....en gaat niet voorbij transmigratie, voorbij de vlakten van ontberingen, ongeluk & slechte bestemmingen”.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an04/an04.199.than.html

(vervolg deel IV)

teksten Siebe:
Tanha, Het Eindigen van Tanha, Bevrijding

Tanha wordt onder andere gezien als woekerende plant, boom of onkruid. Als je het niet met wortel en al verwijderd komt het weer terug, groeit toch weer aan. Dus wat hunkering aangaat wordt een situatie erkend van een latente aanwezigheid en een situatie waarin het actief manifesterend aanwezig is. Om hunkering volledig te beeindigen moet het ook met wortel en al verwijderd worden zoals een Boeddha gedaan heeft. In onderstaande versen van de Dhammapadda wordt dit (onder andere) beschreven: http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/dhp/dhp.24.than.html#dhp-338

Een tijdelijke bewustzijns-bevrijding, waarin de manifestatie van hunkering tijdelijk wordt onderdrukt, is niet hetzelfde als het ontwortelen van hunkering/tanha. Er zijn vele soorten tijdelijke bewustzijns-bevrijdingen zoals de vormloze jhana’s.

“Onder wat voor kwaliteiten er ook mogen zijn, gefabriceerd of niet gefabriceerd, de kwaliteit van onbewogenheid (dispassion)-het bedwingen van intoxicatie/roes, de eliminatie van dorst, het ontwortelen van gehechtheid, het verbreken van de ronde, de vernietiging van hunkering, kalmte, beeindiging, het verwezenlijken van Bevrijding-wordt superieur geacht. Diegenen die vertrouwen hebben in de kwaliteiten van onbewogenheid hebben vertrouwen in wat superieur is; en voor diegenen met vertrouwen in het superieure is het superieure het gevolg. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/iti/iti.3.050-099.than.html#iti-090

“Het is moeilijk het onaangetaste (unaffected) te zien, want de waarheid wordt niet gemakkelijk gezien. Hunkering is doorboord in iemand die weet; Voor iemand die ziet is er niets. http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/ud/ud.8.02.than.html

“Er is die dimensie, monniken, waar er noch aarde, noch water, noch vuur noch wind is; noch de dimensie van de oneindigheid van ruimte, noch de dimensie van de oneindigheid van bewustzijn, noch de dimensie van nietsheid, noch de dimensie van noch waarnemen noch niet-waarnemen; noch deze wereld, noch de volgende wereld, noch zon, noch maan. En daar, zeg ik, is noch komen, noch gaan, noch blijven; noch heengaan noch ontstaan; niet gegrondvest, niet zich ontwikkelend, zonder ondersteuning [mentale objecten]. Dit, alleen/precies (just) dit, is het einde van stress”.
http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/ud/ud.8.01.than.html

Koenraad:
De vraag is dan hoe je ontworteld... klinkt alsof het in een seconde is gebeurt, maar ik heb het idee dat het een proces is.

Navigatie

[0] Berichtenindex

[#] Volgende pagina