Leegte in de Abhidhamma Pitaka

[teksten Siebe]

De komende tijd zal ik de Abhidhamma Pitaka verkennen op het onderwerp Leegte. Je zou kunnen zeggen, en dat is niet uit de lucht gegrepen, dat Leegte altijd impliciet onderwerp is in de onderrichtingen van de Boeddha, en dan ben je klaar zeg maar:-), maar ik zoek en verken vooral de tekstfragmenten waarin Leegte expliciet wordt genoemd en/of onderwerp is, zo op zoek naar concrete informatie.

Dit wordt geen inhoudelijk verslag van de inhoud van de Abhidhamma. Ik ben ook helemaal niet thuis in deze materie. Ik hoop dat dit niet een al te groot bezwaar is.

De verhandelingen van de Abhidhamma die ik van plan ben te verkennen zijn:
-Dhammasangani
-Vibhanga
-Dhatukatha
-Puggalapannati
-Kathavatthu
-Yamaka
-Pathana

Net als bij de verkenning van de Sutta Pitaka gebruik ik vooral de zoekfuncties in programma's om teksten mee te verkennen. Dit voelt wel een beetje respectloos maar het is ondoenlijk om alle teksten door te lezen. Ik denk dat ik zo toch een redelijk beeld kan geven van Leegte in de Pali Canon.

Ik beschouw dit als een eerste fase, een fase van informatie verzamelen. Waar staat wat? Wat staat er? Relevante stukken vertaal ik. Ik ben van plan zo al die informatie uit de drie korven (Vinaya, Sutta en Abhidhamma) samen te brengen in een overzicht geheten 'Leegte in de Pali Canon'.

Ik beschouw dit als een verkenning. Het is sowieso niet compleet omdat niet alle werken voor mij toegankelijk zijn gebleken. Verder informeert deze verkenning van Leegte in de Pali Canon natuurlijk op een studentikoze manier over Leegte in de Pali Canon. Toch kan het misschien vragen/twijfels wegwerken of Leegte in het oorspronkelijk boeddhisme een rol speelde/speelt? Waar, en hoe dan? Is dit heel anders dan in het Mahayana, dat soort vragen en twijfels.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van de Dhammasangani
[bron: A Buddhist Manual of Psychological Ethics, being a translation, now made for the first time, from the original Pali of The First Book in de Abhidhamma Pitaka, entitled, Dhamma-Sangani, compendium of states or phenomena, with introduction essay en notes by Caroline A. F. Rhys Davids, London, 1900]. De Atthakatha Kanda, het korte vierde deel van de Dhammasangani, is in deze vertaling niet opgenomen. Ik heb dit verder ook niet online kunnen vinden.

Het eerste hoofdstuk bespreekt acht soorten goede 'gedachten' met betrekking tot het zinnelijk universum. Het somt op verschillende manieren per soort gedachte op wat er dan allemaal aan dhamma-of mentale factoren aanwezig zijn en afwezig zijn. Dit is hier niet het onderwerp maar louter om een indruk te geven waar dit over gaat: gevoel, contact, waarneming, denken, gedachte, vreugde, de faculteit van vertrouwen, energie, indachtigheid, afwezigheid van haat, passie, matheid etc etc. Een lange lijst. Al die afzonderlijke factoren worden vervolgens toegelicht/afgebakend.   

Aan het einde van de bespreking van de eerste goede gedachte volgt er dan een leegte-sectie (sunnatavaro), vanaf paragraaf 121 t/m 145.  Deze sectie geeft ook weer een opsomming van staten die aanwezig zijn. Het zegt hierover: “Deze, of welke andere onstoffelijke, oorzakelijk opgewekte staten er dan ook zijn onder die omstandigheid--dit zijn staten die goed zijn” (deze tekst komt niet alleen in deze leegte-sectie voor).

Wat betekent dan deze leegte -sectie hier? Een noot bij deze sectie lijkt iets over het belang van deze sectie te zeggen (vertaling noot 1): “de relevantie van deze sectie in de loop van de studie van de student lijkt eenvoudigweg hieruit te hebben bestaan: Dat de belangstelling wordt teruggetrokken van de aard en aantallen van de specifieke elementen in elk van de soorten van mentale activiteit waartoe het gedachte-complex gereduceerd kan worden. De nadruk wordt gelegd op het principe dat ditzelfde gedachte-complex een aggregaat is of combinatie van zulke fenomenolgische factoren, en niets meer. (italic overgenomen uit tekst, Siebe).

Deze uitleg wordt ook overgenomen op deze site : www.abhidhamma.org/dhammasangani.htm. Deze vermeldt: “Deze sectie (de bovengenoemde sectie leegte, Siebe) maakt duidelijk dat de dhamma factoren slechts verschijnselen zijn die ontstaan door de samenloop van oorzaak en gevolg en ze zijn onderhevig aan de wet van vergankelijkheid en dus volledig leeg van atta (individuele entiteit, of Zelf, of Ziel of Ego)”.

Er bestaat ook een commentaar van Buddhaghosa op de Dhammasangani, in het Engels vertaald door Maung Tin, genaamd The Expositor (Atthasalini), in twee delen. In boek I, deel IV, Hoofdstuk IV becommentarieert Buddhaghosa ook (kort) deze leegte-sectie.
Dit commentaar sluit aan bij wat al over deze leegte sectie gezegd is. Het geeft aan dat er enkel sprake is van een opsomming van staten.. Ik vertaal: “En hier zijn alleen staten; geen permanent zijn, er wordt geen ziel gekend. Deze (56 staten) zijn enkel staten zonder essentie, zonder een leidend principe. En het is om de leegte hiervan te tonen dat ze ook (net als helemaal aan het begin van de Dhammasangani, Siebe) hier (in deze leegte-sectie, Siebe) genoemd worden. Daarom moet de betekenis hier zo beschouwd worden”. Verderop in dit commentaar...”Er is verder niks, wat dan ook, noch een wezen, noch een individualiteit, noch een mens, noch een persoon”.

Een tweede “Sectie over Leegte” (sunnatam) begint op paragraaf 344 aan het einde van een beschrijving van ‘Manieren van Voortgang in Zuivering’. Deze tweede leegte-sectie volgt op een deel waarin de jhana’s aan bod komen en heeft waarschijnlijk ook als functie om duidelijk te maken dat ook de jhana’s leeg zijn, in de zin van veroorzaakt, opgewekte staten, voorwaardelijk bestaand. Het kan hier ook verwijzen naar leeg in de zin van leeg van de vijf hindernissen bijvoorbeeld.
Noot 2 bij dit tekstgedeelte: (...) “de komst (the advent) van het Pad als een bewust ideaal wordt in het bijzonder gekenmerkt door inzicht in het feit dat de samskara’s leeg zijn van een permanante ziel, en van alles dat bijdraagt aan geluk. De deugdzaamheid/verdienste of kwaliteit van het Pad, nogmaals, is geheel leeg van passie, haat en matheid. Zo is ook diens object, namelijk Nirvana. Maar het voornaamste belang van “leeg” wordt gezegd te relateren aan het eerst genoemde feit- de niet-entiteit van enig substraat of ziel in wat dan ook”.

Direct op de tweede leegte-sectie volgt het deel (c) genaamd ‘De Manieren van Voortgang (progress) met Leegte als Basis’. Leegte wordt hier blijkbaar als methode toegepast. Er wordt hier echter niet uitgelegd wat ‘het concept van Leegte als methode’ betekent  (zie ook verder).

Vanaf paragraaf 510 is ook een subhoofdstuk (ii) dat heet ‘De Notie van Leegte toegepast op Zuivering’ (suddhika-sunnatam). Vanaf paragraaf 514 'De Vier Manieren van Voortgang in verbinding met de Notie van Leegte' (iii). Ik vind het moeilijk te volgen.
Wat ik er uit begrijp is dat voortgang pijnlijk kan zijn of gemakkelijk en intuitie of snel komt of traag. Hoe Leegte precies een rol speelt wordt mij niet duidelijk uit dit hoofdstuk.

Ik denk dat het volgende fragment hierover wel iets onthult (bron: www.abhidhamma.org/dhammasangani.htm). Onder punt E: ‘Verdienstelijke Gedachte die leidt naar de Bevrijding van de Drie Sferen van Bestaan’ wordt het volgende geschreven: “Wanneer de geest kalm en één wordt, en stevig gefixeerd op de khandha aggregaten, ontstaat er geleidelijk een indringend inzicht in de ware natuur van het complex van khandha aggregaten. De realiteit is dat dit complex alleen bestaat uit nama en rupa, dat louter mentale en fysieke verschijnselen zijn die onophoudelijk opkomen en verdwijnen, constant in een staat van voortdurende wijziging. Terwijl het zo wordt onderscheiden, ontstaat de realisatie van de insubstantialiteit, de leegte, en de niet-zelf aard van het complex van khandha aggregaten en dat er niks aantrekkelijks of bekoorlijks aan is. Herhaaldelijke contemplatie van deze ware natuur van het khandha aggregaat resulteert in het ontstaan van intuitieve kennis dat de aggregaten van nama en rupa de belichaming van dhukka vertegenwoordigen dat geen goddelijke kracht kan verwijderen of uitbannen. De vonk van kennis van het Pad van Juiste Visie, sammaditthi magga nana, licht op in de geest leidend tot het besef dat het dwaas is om het welzijn en geluk van dit complex van khandha aggregaten na te streven, dat een massa onvermengde dhukka is. Dan wordt voor de eerste keer in de hele cyclus van bestaan, gehechtheid aan je eigen khandha aggregaten vernietigd/ontworteld. De ontworteling van gehechtheid aan de khandha aggregaten wordt genoemd; het afstand doen van de verkeerde visie van Persoonlijkheid of Zelf, sakkaya ditthi. In aanvulling op sakkaya ditthi worden alle andere akusala (onverdienstelijke) dhamma’s die neigen naar het rijk van ellende en verdriet gelijktijdig geelimineerd door deze Sotapatti magga nana”. Dit geeft wel een idee denk ik van hoe ‘het concept leegte als methode’ werkt. 

Vanaf paragraaf 534 is er een sectie ‘De Notie van Leegte toegepast op Zuivering, in verbinding gebracht met Verlangen als de Dominante Invloed ‘(vii). Ik geloof niet dat dit nieuwe informatie geeft over Leegte.

Ik sluit hiermee (voorlopig) de verkenning van Dhammasangani af, het eerste van de zeven delen van de Abhidhamma.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van de Vibhanga

Het tweede deel van de Abhidhamma, Vibhanga geheten, heeft achttien hoofdstukken en elk behandelt een specifiek onderwerp. Voor een overzicht zie: http://en.wikipedia.org/wiki/Vibhanga.

Dit deel van de Abhidhamma is in het Engels vertaald door S. U. Thittila. Dit vertaalde
werk heet ‘The Book of Analysis’. Op het internet vond ik alleen een gescande versie van dit boek. Zoeken is hierin helaas niet mogelijk. Ik heb verder geen andere vertaling of document kunnen vinden van de gehele Vibhanga wat ik eenvoudig kan verkennen.

Ik vond wel een boek/document waarin hoofdstuk 7 van de Vibhanga is vertaald en wordt behandeld. Dit behandelt de vier fundamenten van indachtigheid. Het boek heet: Satipatthanavibhango (Vibh. 7), Analysis of the Ways of Attending to Mindfulness, edited en translated by Anandajoti Bhikku, new edition, november 2013. Hierin speelt leegte ook een rol, zag ik. Ik kan niet zeggen dat die rol me nu duidelijk voor ogen staat, na enige studie.

Het boek bespreekt de vier fundamenten van indachtheid; contemplatie van (de aard van het) lichaam, gevoelens, geest en (hier genoemd) dingen in (uiteenlopende) dingen. De laatste categorie komt neer op de contemplatie van de vijf hindernissen en zeven factoren van verlichting. De vier soorten contemplaties worden uitgelegd. Wat behelzen ze? Tevens wordt een uitleg gegeven van de tijdens die uitleg gebruikte woorden zoals: Wat is "contemplatie"? Wat wordt bedoeld met “de wereld” in de zin “na het verwijderen van (sterk) verlangen en zorgen om de wereld?" (als voorbeelden). Ik vind dat laatste wel opvallend. Wij hebben misschien bij ‘de wereld’ iets buiten ons in het hoofd, maar hier wordt gezegd “de wereld” in deze context van Satipathhana is “de wereld van zijn eigen gedachten, de wereld van de vijf bouwstenen (van geest en lichaam) die voorzien van de brandstof voor gehechtheid”. Maar dat terzijde.

In het tweede deel van dit boek wordt besproken hoe je die indachtigheid vestigt, zeg maar. Een monnik ontwikkelt eerst de zogenaamde bovenwereldlijke (supermundane) absorptie. Zo verwijlt hij en dan bereikt hij de eerste absorptie (jhana lijkt me). Dan wordt gezegd: “met moeilijkheden in praktijk en trage verdieping van kennis (dit wordt verder niet besproken, Siebe), contempleert hij (de aard van) het lichaam in het lichaam, en wat op dat moment indachtigheid is, heugnis (recollection), Juiste Indachtigheid, de Indachtigheidfactor van Volledig Ontwaken, dat wat tot het Pad behoort: dit wordt genoemd “indachtigheid onderhouden” (attending to mindfulness)”. Dit herhaalt zich dan voor de bespreking van de indachtigheid van (de aard van) gevoelens, geest en dingen in dingen.

Vervolgens, in een tweede manier van uiteenzetten, worden alle mentale factoren opgesomd die aan- en afwezig zijn op dat moment als iemand in de eerste absorptie verwijlt. Er wordt vervolgens gezegd ...”met moeilijkheden in praktijk, het langzaam verdiepen van kennis, en leegte contempleert hij (de natuur van) het lichaam in het lichaam”. Hetzelfde herhaalt zich dan voor de contemplatie van (de aard van) gevoelens en (de aard van) geest en de (aard van) dingen in (uiteenlopende) dingen.

Wat er hier precies bedoeld wordt met “en leegte” in de zin ...”en met moeilijkheden in praktijk, het langzaam verdiepen van kennis, en leegte contempleert hij...” is me niet duidelijk maar het zou kunnen verwijzen naar de afwezigheid van zintuiglijk verlangen en onheilzame staten op dat moment.
Als iemand anders een ander idee heeft...

Een vijfde contemplatie volgt op de vier van (de aard van) lichaam, gevoelens, geest en dingen in dingen aan het einde van het hoofdstuk 2. Dit is een contemplatie op leegte (“..and he contemplates emptiness..”). Er volgt geen uitleg hiervan. Dit zou kunnen verwijzen naar de contemplatie van het opkomen, even verwijlen en weer verdwijnen van verschijnselen, hun niet-substantialiteit of karakter van niet-zelf.

Verder, zoals gezegd, heb ik de rest van Vibhanga niet kunnen verkennen. Mocht nou iemand dit document, ongescand, in word of pdf formaat bezitten, dan hou ik me aanbevolen...

Dit besluit voorlopig de verkenning van het tweede deel van de Abhidhamma genaamd de Vibhanga.

Siebe

[teksten Siebe]

Dit derde deel van de Abhidhamma is een verhandeling over de elementen, en er wordt van gezegd dat het de ideeen van de voorgaande boeken combineert in de vorm van vragen en antwoorden. Het bestaat uit veertien hoofdstukken. Het is vertaald in het Engels onder de titel `Discourse on Elements", door U. Narada.
Ik heb helaas geen document online kunnen vinden wat ik kan verkennen. Mocht iemand dit document hebben in word of pdf-formaat dan ontvang ik het graag.

Siebe

[teksten Siebe]

Het vierde deel van de Abhidhamma, genaamd Puggalapaññatti, geeft beschrijvingen van persoonlijkheid-typen. Het bestaat uit tien hoofdstukken en is door B.C. Law in het Engels vertaald als "A Designation of Human Types". Helaas heb ik op het internet geen documenten kunnen vinden die ik kon verkennen. Mocht iemand dit document hebben in word of pdf formaat dan ontvang ik het graag.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van de Katha-Vatthu-Inleiding

In dit document, het vijfde deel van de Abhidhamma, worden stellingen besproken die in de tijd van de Boeddha controversieel waren, en nu nog. Controversiele punten als het wel of niet bestaan van een ziel, karma en diens werking, hoe je bevrijding realiseert, eindeloos veel andere controversiele punten. In de Katha-Vatthu worden meer dan 200 van zulke punten besproken.
Ik beperk me in deze verkenning van de Katha-Vatthu ook weer tot het aanbieden van een soort overzicht van fragmenten waarin leegte of ledigheid een rol speelt. Ik vind het volgen van de dialogen wel interessant maar het ontcijferen daarvan is niet mijn doel. Dit is ook geen bespreking van de controverses noch van de dialogen.

Ik heb wel net als de vertalers informatie uit het commentaar van de Katha-Vatthu ingevoegd zodat de context van de controverses iets duidelijker wordt, denk ik. Mocht iemand de dialogen geheel willen nalezen, de Katha-Vatthu kan worden gedownload van het web. Ik moet ook kwijt dat ik het vertalen moeilijk vond.  Als iemand de moeite wil nemen dit te beoordelen en/of suggesties heeft voor verbeteringen, heel graag...Ook is misschien bespreking van de dialogen wel zinvol maar dan liever in een aparte draad.

Verkenning van de Katha-Vatthu, deel I
[bron: “Points of Controversy or Subjects of Discourse, being a translation of de Katha-Vatthu from the Abhidhamma-Pitaka” by Shwe Zan Aung en Mrs. Rhys Davids, London, 1915]

Boek I. H. 1 Over het bestaan van een Persoonlijke Entiteit
Het boek opent met het controversiele punt van het bestaan van een Persoonlijk Entiteit, in boeddhisme vaak vertaald als het bestaan van een Zelf en hier in dit boek consequent vertaald met ‘ziel’. Het controversiele punt wordt zo geformuleerd: “wordt de persoon gekend in de betekenis van een werkelijk en ultiem feit?”. Uit het ingevoegde commentaar: ‘Persoon’ betekent hier  “ziel, wezen of vitaal principe”. ‘Wordt gekend’ betekent hier benadert en bereikt (got at) door het bevattingsvermogen, gekend. ‘Ultiem’ betekent hier: in de hoogste betekenis, niet door traditie of van horen zeggen aangenomen. ‘Gekend’ als één van 57 ultiemen (“ultimates”, Siebe) van onze bewuste ervaring (in een noot uitgelegd als: vijf aggregaten, twaalf zintuigorganen en objecten, achttien elementen, tweeentwintig controlerende krachten, Siebe). 

Het gesprek gaat hier tussen een Theravadin (Th.) en een Puggalavadin (P.). De laatste is volgens het commentaar iemand die gelooft in het bestaan van een persoonlijke entiteit, ziel of altijddurende onsterfelijke essentie in de mens. Ik zal alleen de delen vertalen waarbij leegte een rol speelt. Dit begint vanaf § 234.

<begin vertaling>
[234] (Th.)- Wordt de persoon gekend in de betekenis van een werkelijk en ultiem feit?
Ja
Werd er niet door de Verhevene gezegd:

“O Mogharajan! Beschouw de wereld
Als leeg [van een ziel] en verblijf altijd aandachtig.
Verwijder de opinies in de wereld aangaande de ziel.
Zo zul je voorbij de dood gaan; wanneer je het zo beschouwt
zal de Koning van de Dood je niet meer zien”.

Staat het zo in de Sutta’s?
Ja
Dus, het is zeker onjuist om te beweren dat de persoon wordt gekend in de betekenis van een werkelijk en ultiem feit”.
<einde vertaling>

Het gesprek gaat dan verder en ik zal het vervolgen vanaf §241.

<begin vertaling>
[241] Th.-nogmaals, zei de eerwaarde Ananda niet tegen de Verhevene: “Er wordt gezegd, heer, “de wereld is leeg/ledig, de wereld is leeg/ledig”. Welnu, op welke manier wordt bedoeld, heer, dat de wereld leeg/ledig is”[en antwoordde de Verhevene toen niet:] “Inzoverre, Ananda, het leeg is van een ziel (de vertaler vertaalt “atta” met ziel, Siebe) en wat een ziel toebehoort, daarom wordt de wereld leeg/ledig genoemd. En waarin, Ananda, is het leeg van een ziel en wat een ziel toebehoort? Het oog Ananda is waarlijk leeg van een ziel en van wat een ziel toebehoort, zo is ook een visueel object, en het zintuig en visueel contact. Zo zijn de andere organen en objecten van de zintuigen en de andere zinuigen. Zo is het coordinerende orgaan, kenbare objecten, mentaal bewustzijn en contact. Allemaal zijn ze leeg van een ziel en wat een ziel toebehoort. En welk aangenaam, onaangenaam of neutraal gevoel er ook ontstaat in relatie met de zintuigen en de zintuig-coordinerende geest, dat is ook leeg van een ziel en wat een ziel toebehoort. Hierom, Ananda, wordt gezegd dat de wereld leeg is".
Staat het zo in Sutta’s?
P.-Ja
<einde vertaling>

(voor de sutra’s waar hier naar wordt verwezen zie ook:
-http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/snp/snp.5.15.than.html en
-http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn35/sn35.085.than.html)

Boek III, H. 2 Over [de kwaliteit genaamd] Ariya
(over het gebruik van de term Ariya, zie: http://en.wikipedia.org/wiki/Arya_(Buddhism))

Het controversiele punt is of de kracht/vermogen van een Tathagata bijvoorbeeld in het onderscheiden wat de werkelijke oorzakelijke aanleiding van alles is, gedeeld wordt door een Ariya.
Uit het (ingevoegd) commentaar: “Dat van de voorgaande tien krachten van onderscheid of inzicht niet alleen de laatste (inzicht in de vernietiging van bezoedelingen), maar ook de voorgaande negen van een Ariya zijn, is een visie van de Andhaka’s” (A).

Nu volgt een gesprek waarin leegte een rol speelt. Ik vind het lastig te volgen en te vertalen, maar toch...

<begin vertaling>
[1] Th.- "Als het zo is, dan moet je ook van die kracht betuigen die het (Ariya) Pad is, [of andere Ariya leerstellingen, zoals] Vrucht, Nibbana, een van de Vier Paden tot Arhantschap, of van de Vier Vruchten daarvan, een van de Toepassingen van Indachtigheid, Superieure Inspanningen, Stappen tot Kracht/Vermogen, Controlerende Krachten, Krachten of Factoren van Verlichting. Maar je stemt hier niet mee in.
[2] Of is [het concept van] Leegte het object van die kracht? Als je dat ontkent, kun je je stelling niet bevestigen. Als je instemt dan moet je bevestigen dat iemand die aandacht besteedt aan de uitoefening van deze kracht ook aandacht besteedt aan Leegte. Als je ontkent dan kun je niet bevestigen dat Leegte het object is van de kracht in jouw stelling. Als je instemt dan claim je een combinatie van twee (mentale) contacten, twee bewustzijnen- dat je natuurlijk ontkent.
[3] Een gelijksoortig argument geldt ook voor de andere twee concepten van het ‘Tekenloze’ en het ‘Niet-Hunkerende’ (“Not-hankered-after”, wordt ook wel Wensloze genoemd, Siebe).
[4] [Of, om omgekeerd te redeneren], je geeft toe dat (1) de Toepassingen in Indachtigheid des Ariya’s is en als hun object de concepten van ‘Leegte’, ‘het Tekenloze’ en ‘het Niet-hunkerende’ hebben. Maar je ontkent dat deze het object zijn van die kracht van een Tathagata. Dus die kracht kan niet worden geclassificeerd als de dingen des ‘Ariya’s’.
[5] Dit argument is ook van toepassing op (2) de Superieure Inspanningen, en (3-6) de Stappen tot  Kracht/Vermogen, etc (§1).
[6] A. - Je zegt dat mijn stelling onjuist is-dat het niet des Ariya is, en niet Leegte, het Tekenloze of het Niet Hunkerende als diens object heeft. Toch ontken je niet dat de zes voorgaande doctrines des Ariya zijn, en ook dat drievoudige object hebben, waarom dezelfde van die kracht ontkennen waarover mijn stelling spreekt?".
<einde vertaling>

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van de Katha-Vatthu-Inleiding

In dit document, het vijfde deel van de Abhidhamma, worden stellingen besproken die in de tijd van de Boeddha controversieel waren, en nu nog. Controversiele punten als het wel of niet bestaan van een ziel, karma en diens werking, hoe je bevrijding realiseert, eindeloos veel andere controversiele punten. In de Katha-Vatthu worden meer dan 200 van zulke punten besproken.
Ik beperk me in deze verkenning van de Katha-Vatthu ook weer tot het aanbieden van een soort overzicht van fragmenten waarin leegte of ledigheid een rol speelt. Ik vind het volgen van de dialogen wel interessant maar het ontcijferen daarvan is niet mijn doel. Dit is ook geen bespreking van de controverses noch van de dialogen.

Ik heb wel net als de vertalers informatie uit het commentaar van de Katha-Vatthu ingevoegd zodat de context van de controverses iets duidelijker wordt, denk ik. Mocht iemand de dialogen geheel willen nalezen, de Katha-Vatthu kan worden gedownload van het web. Ik moet ook kwijt dat ik het vertalen moeilijk vond.  Als iemand de moeite wil nemen dit te beoordelen en/of suggesties heeft voor verbeteringen, heel graag...Ook is misschien bespreking van de dialogen wel zinvol maar dan liever in een aparte draad.

Verkenning van de Katha-Vatthu, deel II
[bron: “Points of Controversy or Subjects of Discourse, being a translation of de Katha-Vatthu from the Abhidhamma-Pitaka” by Shwe Zan Aung en Mrs. Rhys Davids, London, 1915]

Boek IX, H.1 , Over Bevrijding door het zien van het Goede
Het controversiele punt is of bevrijding van de Ketens plaatsvindt door de beschouwing van het slechte/nadelige van samsara of door juist het goede/positieve te beschouwen.
Het ingevoegd commentaar verklaart hierbij: “In onze leer zijn we er van overtuigd dat wanneer iemand (a). de ‘wereld’ (let. ‘het geconditioneerde’) onderscheidt als vol onraad/gevaar/nood, en (b) Nibbana als een zegen, de Ketens worden afgelegd. Maar sommige-bijvoorbeeld de Andhaka’s- nemen één van deze twee alternatieven en zeggen dat het alleen door de laatste onderscheiding is dat de Ketens worden afgelegd. De Theravadist spreekt om deze eenzijdige visie af te keuren”.

Ik zal niet het volledige gesprek weergeven, alleen dat deel waarin leegte een rol speelt.
<begin vertaling>
[1] Th.-Maar worden de Ketens ook niet afgelegd wanneer de wereld wordt beschouwd als vergankelijk? Je geeft dit toe, natuurlijk. Maar [dan moet je jezelf niet beperken tot de optimistische kant].
[2] Je geeft, ook, toe dat ze afgelegd worden wanneer de wereld wordt beschouwd als vol van Kwaad (Ill), als ziekte, als een tumor, een doordringende pijl, als wee/bedroefdheid, als een aandoening, als wezensvreemd, als afbrokkelend, als een calamiteit, als een beklemdheid, als onraad/gevaar/nood, als moeilijkheid, als fluctuerend, als ontbindend, als vergankelijk, als zonder bescherming, als geen retraite, als geen toevlucht, als zonder bescherming, als leeg, woest en ledig, als zonder ziel, als vol gevaar, en onbestendig. [Maar je stelling wordt hierdoor eenzijdig]. <einde vertaling>
Het gesprek vervolgt in §3 en 4. Dit laat ik verder onvertaald

Het rare vind ik dat het commentaar aangeeft dat volgens de Andhaka alleen door onderscheiding van het positieve de Ketens worden afgelegd terwijl in dit fragment, blijkbaar, de Andhaka ook toegeeft dat dit gebeurt door de nadelen van samsara in beschouwing te nemen. Hoe dan ook, het gaat mij hier in deze verkenning vooral om verslag te doen van waar en wat er gezegd wordt over leegte of ledigheid.

Boek VI, H. 5, Dat het realiseren van Beëindiging ongeconditioneerd is
Het controversiele punt is of de realisatie (let. de verkrijging) van Beeindiging (van waarneming en gevoel, Siebe) ongeconditioneerd is. Ingevoegd is het commentaar. Dat stelt: “Met de realisatie van Beeindiging wordt hier de onderbreking van bewuste methode/werkwijze in Jhana bedoeld. Als iets gedaan, bereikt wordt het ‘volbracht’ genoemd maar er kan niet over gesproken worden als geconditioneerd of ongeconditioneerd, aangezien de kenmerken van één of andere staat afwezig zijn. Maar sommigen, zoals de Andhaka’s (A) en Uttarapathaka’s (U) geloven dat, omdat het niet geconditioneerd is, het daarom ongeconditioneerd is”.

In §1 wordt ontkent dat deze staat gelijk is aan Nirvana. Maar worden ze niet beide beschreven als ‘ongeconditioneerd’? Dat bevestig je? Zijn er dan twee ongeconditioneerden? ...twee Nirvana’s? Zo gaat het gesprek. Ik vertaal nu alleen dat deel waar leegte even ter sprake komt.

<begin vertaling>
[4] Na het weer uit Beeindiging te voorschijn komen, is men in contact met drie contacten: dat van de leegte (the void), van het tekenloze, van het niet-hunkerende. Kun je zo spreken over het weer uit het ongeconditioneerde te voorschijn komen? Of dat, wanneer men weer uit Beeindiging komt, bewustzijn helt naar, neigt naar het toevlucht nemen in eenzaamheid (solitude).
[5] A.U.- Als we verkeerd zitten, willen we jou alleen maar vragen; Is Beeindiging geconditioneerd? Nee, zeg je; dan moet het ongeconditioneerd zijn”.
<einde vertaling>. Dit is ook het einde van het gesprek.

Ja, het is opmerkelijk hoe je intellectueel gezien altijd vat wilt krijgen op iets via tegengestelden. Als iets niet geconditioneerd is, moet het dus wel geconditioneerd zijn. Dat is net zoiets als groot en klein denk ik. Als iets niet groot is, moet het dus wel klein zijn. Een mier is een klein beestje maar een reus vergeleken een amoebe. Toch zit er altijd iets dwingends in dat denken in tegenstellingen. Genoeg, elders zouden we over de dialogen kunnen uitwisselen. 

Boek X, H. 3, Over Pad-Cultivatie en de Zintuigen
De controverse is in hoeverre je het Pad kan ontwikkelen terwijl je acht slaat op/verwikkeld bent in/geniet van/opgaat in de vijfvoudige zintuiglijke gewaarwordingen.
Ingevoegd vanuit het commentaar staat er aan het begin te lezen: “Sommigen, zoals de Mahasanghika’s, verwijzend naar de Sutta’s: ‘Wanneer hij een object met het oog ziet grijpt hij er niet mentaal naar’ (“does not graps at it in idea”, niet mentaal?), houden de bovenstaande visie aan. Het argument van de Theravadin is, dat als dit zo is, ofwel het ontwikkelde Pad van wereldlijke aard is, of de zintuiglijke ervaring van de ontwikkelaar (van het Pad, Siebe) moet van de natuur van het Pad zijn. Maar geen van beide is mogelijk, omdat zintuiglijke-gewaarwording/kennisname wereldlijk is en niet Nibbana als diens object heeft”. (Toegevoegd van mijn kant: Leegte, het Tekenloze, Niet-Hunkerende/Wensloze worden aspecten genoemd van Nibbana. En blijkbaar is nu de controverse of je tegelijkertijd daarmee contact kan hebben en met zintuiglijke gewaarwordingen, zoiets, als iemand andere ideeen heeft hoor ik het graag, maar dan liever in een aparte draad).

Ik vertaal vanaf §2.
<begin vertaling>
[2] Beschouw visueel bewustzijn en één van de Pad onderwerpen -Leegte-, komt er een einde aan de eerste met betrekking tot (afhankelijk van?, Siebe) de laatste? Als je ontkent ga je tegen je stelling in. Als je instemt, vraag ik of het een juiste doctrine is niet alleen te zeggen:
‘Vanwege het oog en het visuele object ontstaat visueel bewustzijn’
Maar ook:
‘Vanwege het oog en Leegte ontstaat visueel bewustzijn?
Staat het zo in de Sutta’s [natuurlijk niet].
[3] Nogmaals, als je stelling waar is, moet je ook bevestigen dat visueel bewustzijn ontstaat aangaande het verleden en de toekomst. Bovendien dat het [niet enkel vanwege een visueel object, maar ook] ontstaat met betrekking tot mentaal contact, gevoel, perceptie, intentionaliteit, gedachte, de organen van het gezichtsvermogen, gehoor, reuk, smaak, aanraking en de objecten van horen, ruiken, proeven, voelen, -onmogelijke toezeggingen.
Nu kun je toegeven dat representatief (voorstellend/verbeeldend) bewustzijn ontstaat met betrekking tot Leegte, met betrekking tot het verleden en de toekomst, met betrekking tot fasen van de geest, factoren van ervaring, zoals net verklaart.
En men kan een Pad ontwikkelen terwijl men acht slaat op/verwikkeld is in representatieve (voorstellende/verbeeldende) cognitie aangaande één van die zaken, maar niet tijdens het acht slaan op/verwikkeld zijn in zintuig-bewustzijn, dat als zodanig niet daarin betrokken is".
<einde vertaling>

Pfff....misschien eens in een aparte draad bespreken?

Boek XIX, H.2 Over de Leegte/Ledigheid (theVoid)

Het controversiele punt is hier of ‘de Ledigheid/Leegte’ (the Void) inbegrepen is in (het vierde) aggregaat van mentale elementen (sankharakkhanda).
Ingevoegd vanuit het commentaar: “De Ledigheid [of Leegte] heeft twee implicaties: (a) Afwezigheid van een ziel, dat het saillante/prominente kenmerk is van de vijf aggregaten [geest en lichaam]; en (b) Nibbana zelf. Wat (a) betreft, sommige kenmerken van ‘geen ziel’ kunnen inbegrepen worden onder mentale elementen (het vierde aggregaat) bij wijze van spreken (noot 3: “kenmerken van andere aggregaten kunnen zo niet inbegrepen worden, zelfs niet bij wijze van spreken”, Siebe). Nibbana is hieronder niet inbegrepen. Maar sommigen, zoals de Andhaka’s, die niet zulk onderscheid maken, geloven in de visie zoals boven verklaard”. Ik vertaal dit gesprek in zijn geheel.

<begin vertaling>
[1] Th. -Impliceer je dan dat ‘het Tekenloze’ en ‘het Niet-Hunkerende’ dus ook inbegrepen zijn? Zo niet, dan kan de Leegte niet zijn, (noot 1 verklaart hier: “Alle drie zijn namen voor Nibbana, ze worden aangehaald om de fout in een theorie te onthullen die geen onderscheid maakt) [2] want je kunt niet over de laatste beweren wat je over de eerste twee ontkent.
[3] Nogmaals, als het vierde aggregaat gemaakt wordt (tot iets) waar ‘de Leegte’ is inbegrepen, dan moet het niet vergankelijk zijn, niet ontstaan door een oorzaak, niet er toe neigend te vergaan, noch om begeerte te verliezen, noch om te eindigen, noch om te veranderen!
[4] Bovendien, is de ‘leegte’ van het materiele aggregaat inbegrepen in het vierde aggregaat? Of valt de ‘leegte’ van het tweede-, het derde,- en vijfde aggregaat daaronder?
Of is ‘de leegte’ van het vierde aggregaat zelf inbegrepen onder één van de andere vier?
[5] Als de ene insluiting onjuist is, zijn ook alle andere insluitingen onjuist.
[5] (de tekst noteert hier weer §5, Siebe) A.- Maar werd door de Verhevene niet gezegd: Leeg is dit, bhikku’s- de sankhara’s- ofwel van een ziel of van wat een ziel toebehoort’?”
<einde vertaling> zo eindigt dit gesprek.

De Andhaka heeft zo te zien niet goed begrepen wat de ledigheid of leegte van sankharakhanda (of welk aggregaat dan ook) betekent. Dat terzijde:-)

Dit besluit de verkenning van de Katha-Vatthu.

Mocht iemand zin hebben om deze controverses te bespreken dan graag in een aparte draad. Het zou wel goed zijn denk ik als iemand die het allemaal goed kan volgen gewoon eens in eigen woorden uitlegt wat er staat en bedoeld wordt, niet instartend vanaf andersman onbegrip of vragen maar de eigen rijkdom delend.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van Yamaka
[bronnen:
-The Book of Pairs (Yamaka), Volume One, A Text Translation from the Pali of de Chattha sangita Edition by U. Narada and U. Kumarabhivamsa, Penang, 1998, online gescand exemplaar van boek;
-Khanda Yamaka, Sacca Yamaka, onderdeel van een cursus Yamaka door dr. S. Nandamalabhivamsa, Myanmar, 2009, vertaling verwijst naar tekst van U. Narada, on-line pdf documenten;
-Sankhara Yamaka, Anusayo Yamaka, Citta Yamaka, Dhamma Yamaka, vertaald door Nandameda, 2011, online pdf documenten,
-Indriya Yamaka, orginally translated bij Banmaw Sayadaw Ven. Kumarabhivamsa, edited by Isi Nandameda, May 2012, online pdf document].

Dit zesde boek van de Abhidhamma bestaat uit tien hoofdstukken die elk een specifiek onderwerp behandelen. De hoofdstukken zijn:
-mula yamaka, khanda yamaka, ayatana yamaka, dhatu yamaka, sacca yamaka, sankhara yamaka, anusayo yamaka, citta yamaka, dhamma yamaka en indriya yamaka.

Van de Mula Yamaka, Ayatana Yamaka en Dhatu Yamaka had ik alleen het gescande boek. Deze Yamaka's heb ik vluchtig doorgenomen. Zowel in deze als in de andere Yamaka's heb ik geen informatie over leegte gevonden.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van de Patthana
Verkende Bronnen:
-Patthana Dhamma, Htoo Naing,
http://www.wisdomlib.org/buddhism/book/patthana-dhamma/
-Patthana, dr. S. Nandamalabhivamsa, pdf document via abhidhamma.com
-Patthana-arammana, Agganyani, pdf document via abhidhamma.com
-Patthana-suhajatu, Agganyani, pdf document via abhidhamma.com
-Patthana-Paccayaniddesa, Agganyani, pdf document via abhidhamma.com
-Patthana in Daily Live, U Hla Myint, pdf document via abhidamma.com
-Patthana Notes, Htoo Naing, pdf document via sanskritdocuments.org
-Patthana Notes, prepared by TY Lee, pdf document via StyloMilo.com

Patthana, het zevende en laatste deel van de Abhidhamma, behandelt 24 soorten voorwaarden of condities zoals object conditie, kamma conditie, basis/wortel conditie en andere. Ik heb begrepen dat dit werk in het Engels is vertaald in twee delen door U. Narada onder de naam ´Conditional Relations´. Deze vertalingen heb ik niet online gevonden. Narada heeft bij deze vertaling ook een gids gemaakt. Deze gids, een document van meer dan 800 bladzijden, is te vinden via abhidhamma.com. Ik kon echter niet werken met dit document.

Het onderstaande komt uit de Patthana Dhamma zoals te vinden op www.wisdomlib.org (zie bron).

Hoofdstuk 4, Nibbana of Absolute Vrede

<begin vertaling>
(...) “Vanuit het gezichtspunt van contemplatie zijn er drie soorten Nibbana. Het zijn sunnata nibbana , animitta nibbana en appanihita nibbana. Sunnata nibbana betekent dat nibbana vrij is van (een) arammana (object-voorwaarde, Siebe) voor tanha (hunkering, Siebe) om te (kunnen) ontstaan. Er is geen atta of ego in ultieme zin. Nibbana is vrij van attajiva of elk zelf of elk leven. Dus aangezien er het vrij zijn is van zulk leven, zelf of iets, wordt dat nibbana sunnata nibbana genoemd of geledigde leegte van vrede (voided emptiness of peace). Wanneer de te worden ariya dhamma('s) in beschouwing nam als anatta, dan wordt het nibbana dat hij zag toen magga citta ontstond, sunnata nirvana genoemd. Aangezien hij anatta in beschouwing nam en aangezien er geen atta is en vrij  (zijn) van atta, wordt het nibbana dat hij zag sunnata nibbana genoemd.
Animitta (tekenloos, Siebe) nibbana betekent dat nirvana vrij is van raga (hartstocht, Siebe), kilesa (bezoedelingen, Siebe) en het is vrij van fundamentele (Engels “bases things”, zaken die als grondvest kunnen dienen?, Siebe) en oorzakelijke dingen. Wanneer de te worden ariya bij magga citta dhamma('s) in beschouwing nam, (en) als hij dhamma('s) zag als anicca (vergankelijk/onbestendig, Siebe), dan wordt het nibbana dat hij zag animitta nibbana genoemd. Omdat er geen nicca is of permanent nimitta in dhamma('s). Dus zijn nibbana is animitta nibbana.
Appanihita (wensloos, Siebe) nibbana betekent dat nibbana niet één is waar men naar moet begeren zoals in gevallen van tanha, raga, kilesa, etc, etc. Wanneer de te worden ariya bij magga citta dhamma('s) in beschouwing nam, (en) als hij dhamma('s) als dhukka of lijden zag, dan wordt het nibbana dat hij zag appanihita nibbana genoemd. Omdat nibbana vrij is van tanha, raga en alle bezoedelingen.
Hoewel deze in beschouwing worden genomen, is er slechts een enkel nibbana in termen van diens karakter/aard en in ultieme zin. Nibbana is een absolute vrede. Deze vrede kan worden begrepen door te het beschouwen als de afwezigheid van enig vuur of enig lijden” (...).
<einde vertaling>

Hoofdstuk 6
(Lijkt op het voorgaande)

<begin vertaling>
(...)”Maar vanuit het gezichtspunt van diegenen die nog steeds in samsara zijn, wordt gezegd dat er drie soorten nibbana bestaan. Ze zijn sunnata nibbana, animitta nibbana en appanihita nibbana. Sunnata nibbana is geheel vrij van (een) arammana of een object voor tanha om te (kunnen) ontstaan. Er is geen atta of ego in ultieme zin. Nibbana is vrij van attajiva of elk zelf of elk leven. Dus aangezien er het vrij zijn is van zulk leven, zelf of iets dergelijks, wordt dat nibbana sunnata nibbana genoemd of geledigde leegte van vrede (voided emptiness of peace). Wanneer de te worden ariya dhamma('s) in beschouwing nam als anatta, dan wordt het nibbana dat hij zag bij magga kala, sunnata nibbana genoemd. Het is anatta, geen atta, geen jiva, geen leven, niets is daar, leeg (sunna) is daar. Dus het is sunnata nirvana.
Animitta nibbana betekent dat nirvana vrij is van raga, kilesa en het is vrij van fundamentele en oorzakelijke dingen. Wanneer de te worden ariya net voor het ontstaan van magga citta, dhamma('s) in beschouwing nam als anicca, en hij nibanna zag als anicca, wordt dit nibbana animitta nibbana genoemd.  Omdat er geen nicca nimitta is of geen permanent nimitta. Dus dit nibbana wordt animitta nibbana genoemd.
Appanihita nibbana betekent dat nibbana niet één is waar men naar moet begeren zoals in gevallen van zintuiglijke of andere wereldlijke dingen zoals tanha, raga, kilesa, etc, etc. Wanneer de te worden ariya dhamma('s) in beschouwing nam als dhukka, als hij nibbana zag bij magga kala, dan wordt het nibbana wat hij zag appanihita nibbana genoemd. Omdat nibbana vrij is van tanha, raga, kilesa waar anders, indien aanwezig, naar verlangd zou worden. Maar aangezien er niet zulke dingen zijn om naar te verlangen, wordt dit nibbana appanihita nibbana genoemd. Hoewel nibbana als drie soorten wordt beschouwd is er alleen een enkel nibbana in termen van karakter en in ultieme zin” (...)
<einde vertaling>

Dit besluit (voorlopig) de verkenning van het zevende en laatste deel van de Abhidhamma, de Patthana.
Siebe

[teksten Siebe]

Er zijn veel werken die de Abhidhamma bespreken. Dit zijn niet specifieke vertalingen van de werken van  de Abhidhamma. Vaak bieden ze meer een soort overzicht uit meerdere werken.  Ik kwam in zulke documenten  toch wel interessante informatie tegen over leegte. Daarom een vertakking 'divers' toegevoegd.

Abhidhamma, Verkenning Divers
-bron:  A Survey of Paramattha Dhammas by Sujin Boriharnwanaket, pdf document via abhidhamma.com

Uit Hoofdstuk 5, Expositie van Paramattha Dhammas III (Nibbana)

<begin vertaling>
“Nibbana paramattha dhamma kan volgens drie kenmerken worden ingedeeld:
leegte, sunnata
tekenloosheid, animitta
verlangen/wensloosheid, appanihita

Nibbana wordt leegte genoemd, sunnata, omdat het leeg is van alle geconditioneerde realiteiten (sankhara dhammas). Het wordt tekenloosheid, animitta, genoemd, omdat het leeg is van “tekens”, kenmerken, van geconditioneerde realiteiten. Het wordt verlangen-/wensloosheid, appanihita, genoemd omdat het zonder enige basis van verlangen/wensen is, namelijk geconditioneerde realiteiten.

Wanneer iemand pañña heeft ontwikkeld in die mate dat hij op het punt staat verlichting te bereiken, dan kan hij de dhamma’s die op die momenten ontstaan, doorzien als vergankelijk, dukkha of als anatta. Alleen één van deze drie algemene kenmerken kan op een moment worden begrepen. Wanneer hij nibbana bereikt is zijn wijze van bevrijding verschillend, afhankelijk van welke van de drie algemene kenmerken van geconditioneerde dhamma’s hij begrepen/doorzien heeft in het proces tijdens welke verlichting wordt bereikt. Wanneer hij de dhamma’s die verschijnen begrijpt/doorziet als vergankelijk wordt hij bevrijd (realiseert de Vier Edele Waarheden) door de bevrijding van tekenloosheid (animitta vimokka). Wanneer hij dhamma’s als dukkha begrijpt, wordt hij bevrijd door de bevrijding van verlangen/wensloosheid (appanihita vimokkha). Wanneer hij dhamma’s begrijpt als anatta, niet-zelf, wordt hij bevrijd door de bevrijding van leegte (sunnata vimokkha).

Met betrekking tot deze drie manieren van bevrijding, vimokkha, kunnen vier verschillende aspecten worden onderscheiden (noot 21 geeft hier aan dat dit deel verwijst naar de Patisambhidamagga van de Khuddaka Nikaya, Siebe):
1. Door overheersing: wanneer iemand dhamma’s begrijpt als vergankelijk, dan is de tekenloze bevrijding, animitta vimokkha, overheersend. Wanneer hij dhamma’s begrijpt als dukkha is de verlangen/wensloze bevrijding, appanihita vimokkha, overheersend. Wanneer hij dhamma’s begrijpt als anatta is de leegte bevrijding, sunnata vimokkha, overheersend.
2. Door standvastigheid/stabiliteit: wanneer iemand dhamma’s begrijpt als vergankelijk is de citta standvastig door de tekenloze bevrijding. Wanneer hij dhamma’s als dukkha begrijpt, is de citta standvastig door de verlangen/wensloze bevrijding. Wanneer hij dhamma’s als anatta begrijpt, is de citta standvastig door de leegte bevrijding.
3. Door geneigdheid/neiging: wanneer iemand dhamma’s begrijpt als vergankelijk, wordt de citta gedirigeerd door de geneigdheid tot tekenloze bevrijding. Wanneer hij dhamma’s begrijpt als dukkha wordt de citta gedirigeerd door de geneigdheid tot verlangen/wensloze bevrijding. Wanneer hij dhamma’s begrijpt als anatta, wordt de citta gedirigeerd door de geneigdheid tot de leegte bevrijding.
4. Door de weg tot bevrijding op het moment van het bereiken van nibbana: wanneer iemand het aspect van vergankelijkheid begrijpt, wordt de citta naar nibbana geleid, beeindiging, door de invloed van tekenloze bevrijding. Wanneer hij het aspect van dukkha begrijpt wordt de citta tot nibbana geleid, beeindiging, door de invloed van verlangen/wensloze bevrijding. Wanneer hij het aspect van anatta begrijp, wordt hij tot nibbana, beeindiging, geleid, door de invloed van leegte bevrijding”.
<einde vertaling>

In hoofdstuk 2 worden stadia van vipassana besproken. Dit maakt denk ik zaken duidelijker en hier komt ook leegte weer aan bod.

<begin vertaling, blz 194>
“Het tiende stadium van vipassana nana is (de) kennis van reflectie/bezinning (reflection), patisankha nana.

Wanneer pañña ontstaat dat bevrijd wil worden van nama en rupa en deze wens is sterker geworden, dan zal pañña geneigd zijn om telkens weer de drie algemene kenmerken van geconditioneerde dhamma’s te overwegen: vergankelijkheid/onbestendigheid, dukkha en anatta. Wanneer pañña het kenmerk van vergankelijkheid van alle geconditioneerde dhamma’s die ontstaan en verdwijnen duidelijk begrijpt/inziet, ziet het ze als verstoken van elke veiligheid, als vluchtig, niet-voortdurend, veranderlijk, onstabiel en als geen toevlucht. Wanneer pañña het kenmerk van dukkha van alle geconditioneerde realiteiten die ontstaan en verdwijnen duidelijk begrijpt, ziet het hen als continue benauwend/verstikkend, als iets bedreigends waar geen ontsnappen aan is, als iets ongeneeslijks, als gevaar, als iets onaantrekkelijks, niet de moeite waard om je aan vast te klampen. Wanneer pañña het kenmerk van anatta van alle geconditioneerde realiteiten die ontstaan en verdwijnen helder begrijpt, dan ziet het hen als leeg, ledig, als iets dat men niet in bezit kan nemen, als voorbij controle. De pañña die helder de drie kenmerken van alle geconditioneerde dharma’s,  sankhara dhamma’s, begrijpt, is de kennis van reflectie/bezinning, patisankha nana.

Het elfde stadium van vipassana nana is de kennis van gelijkmoedigheid/evenwichtigheid omtrent geconditioneerde dhamma’s, sankharupekkha nana.

Wanneer pañña die de drie algemene kenmerken van alle geconditioneerde dhamma’s helder inziet/begrijpt meer verwezenlijkt is geworden, dan zal er minder de neiging bestaan om geconditioneerde dhamma’s te houden voor duurzaam, voor geluk en voor zelf. Dus er kan meer gelijkmoedigheid zijn naar geconditioneerde dhamma’s. De persoon die vipassana ontwikkelt, weet dat zolang nibbana niet verschijnt en pañña daarom diens kenmerk niet kan doordringen, door moet gaan met het onderzoeken van welke van de drie algemene kenmerken van geconditioneerde realiteiten dan ook als object verschijnen. De pañña die leidt naar gelijkmoedigheid jegens geconditioneerde dhamma’s die ontstaan en verdwijnen, is de kennis van gelijkmoedigheid jegens geconditioneerde dhamma’s,  sankharupekkha nana. Deze kennis is het inzicht dat leidt tot het bereiken van wat allerhoogst/superieur is, het leidt tot verschijning/manifestatie (emergence). Het is de pañña die de voorwaarde vormt dat iemand de staat van een doorsnee persoon verlaat, en dit gebeurt wanneer magga-citta, pad-bewustzijn, ontstaat”.
(...) <einde vertaling>

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning Abhidhamma, Divers
-bron: Buddha Abhidhamma, Ultimate Science by dr. Mehm Tin Mon, 1995, pdf document, via www.abhidhamma.com

Hoofdstuk 9, bladzijde 395-400

Ik heb op basis van de informatie op deze bladzijden een overzicht gemaakt.  Omdat in de vorige post(en) dit ook al uitgebreid besproken is, beperk ik me tot een weergave/vertaling van alleen het sunnata/leegte deel.

Drie Kenmerken         Drie Contemplaties              Drie Manieren                     Drie Poorten
Van Bestaan                                                       Van Bevrijding                    Tot Bevrijding
         
-Anicca                      Aniccanupassana               Animitta-vimokkha             Animitta-vimokkha-mukha
-Dukkha                    Dukkhanupassana            Appanihita-vimokkha           Appanihita-vimokkha-mukha
-Anatta                      Anattanupassana               Sunnata-vimokkha             Sunnata-vimokkha-mukha


“Anatta-het karakteristieke kenmerk van niet-zelf”.

“Anattanupassana-herhaaldelijke contemplatie over de zelfloze of niet-ziel natuur van geest en materie in de vijf aggregaten van bestaan”.

“Sunnata-vimokkha- bevrijding door het concept van leegte door anattanupassana. ‘Sunnata-ledigheid of leegte’ betekent hier de afwezigheid van ‘atta’ of ‘zelf’ of elke permanente entiteit in nama-rupa en de vijf aggregaten van bestaan. De yogi die anattanupassana beoefent, realiseert dit concept van leegte, en wanneer hij bevrijding bereikt terwijl hij anattanupassana beoefent, dan wordt zijn magga-phala of bevrijding ‘sunnata-vimokkha’ genoemd”.

“Anattanupassana is Sunnata-vimokha-mukha. Het realiseert dat de nama-rupa formaties leeg zijn van ‘atta’ of ‘zelf’ of ‘ego’. Sunnata verwijst naar ‘leeg van atta’".

Op blz 396 wordt ook iets gezegd over wat in deze context bedoeld wordt met contemplatie.
“Het woord ‘contemplatie’ zelf is misleidend. ‘Contemplatie’ impliceert ‘diepe gedachte’ of ‘in een nadenkende staat zijn’. In vipassana-meditatie is er geen plaats voor denken of nadenkend zijn. Met de hulp van concentratie (samadhi), doorzie je de ultieme realiteiten en zie je met je eigen geest-oog de ware natuur van deze realiteiten-dat is de drie karakteristieke kenmerken van nama en rupa”.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning Abhidhamma, Divers
bron: Drie werken van Nina van Gorkom, via abhidhamma.com
-"The Conditionalilty of Life, An outline of twenty-four conditions as taught in the Abhidhamma", van Gorkom, 2010
-"Abhidhamma in Daily Life", van Gorkom, 2011
-"Introduction to the Abhidhamma", van Gorkom, 2011

In hoofdstuk 13 van “Introduction to the Abhidhamma” behandelt van Gorkom de Vier Grote Elementen:
- het element Aarde (pathavidhatu) of soliditeit
- het element Water (apodhatu) of cohesie
- het element Vuur (tejodhatu) of warmte
- het element Wind (vayodhatu) of beweging

Blz. 17 van het document:
“In de Abhidhamma vertegenwoordigen ze (de elementen, Siebe) ultieme realiteiten, specifieke rupa’s, elk met zijn eigen kenmerken. Het element Aarde, pathavidhatu, in het Engels (lees Nederlands) vertaald als “soliditeit” of “uitgebreidheid” heeft het kenmerk van hardheid of zachtheid. Het kan rechtstreeks ervaren worden wanneer we iets hards of zachts aanraken. We hoeven deze rupa niet het “element Aarde” te noemen om het te kunnen ervaren. Het is een element dat ontstaat en weer verdwijnt, het heeft geen verwijlende substantie, het is verstoken van een “zelf”. We houden de zachtheid en hardheid van het lichaam voor (ons) zelf, maar dit zijn slechts elementen die ontstaan vanwege voorwaarden (hoewel niet hier besproken geldt iets soortgelijks volgens mij voor de andere elementen, Siebe). Het kan lijken alsof hardheid een tijdje kan aanhouden, maar in realiteit verdwijnt het onmiddellijk. De hardheid die nu ervaren wordt is reeds verschillend van de hardheid die een moment geleden ontstond. Het element Aarde verschijnt als hardheid en zachtheid; het element vuur als warmte en koude; het element wind als beweging of druk”.

In hoofdstuk 18 van “Abhidhamma in Daily Life” behandelt van Gorkom de achttien elementen en mijns inziens ook de leegte van Nibbana in de zin van verstoken van een zelf. Ik vermeld het toch...
De achttien elementen zijn:
-de vijf zintuig-elementen: oog element, oor-element, neus-element, tong-element, lichaam-element.
-de vijf objecten (ervaren door de vijf zintuigen): visueel object element, geluid-element, geur-element, smaak-element, element van tastbare objecten die de volgende drie soorten rupa behelzen: aarde-element, vuur-element en wind-element.
-de vijf paren van zintuig-bewustzijn: visueel-bewustzijn-element, auditief-bewustzijn-element, geur-bewustzijn-element, smaak-bewustzijn-element, lichaam-bewustzijn-element.
In aanvulling zijn er nog drie elementen:
-geest element (mano-dhatu), dhamma-dhatu, geest-bewustzijn-element (mano-vinnana-dhatu).

De tekst doet verslag van een gesprek tussen Ananda en Boeddha over iemand die bedreven is/helemaal thuis is in kennis van deze (en andere) elementen. Aan het einde van dit gesprek geeft Boeddha aan dat er twee soorten elementen zijn; het element dat geconstrueerd is (sankhata) en niet-geconstrueerd (asankhata). Wanneer iemand deze twee element kent en ziet dan volstaat het volgens de Boeddha om in dit stadium te zeggen dat “een monnik bedreven/thuis is in de elementen”.

Van Gorkom schrijft hierna: “Het element dat “geconstrueerd” is (sankhata) betreft alle geconditioneerde realiteiten (de vijf skandha’s) en het element wat “niet-geconstrueerd” (asankhata) is, is nibbana. Nibbana is ook een element, het is niet een persoon, het is verstoken van zelf, anatta. We lezen in deze sutta over de monnik die de elementen kent en ziet. Het kennen en zien van de elementen betekent niet dat men ze alleen in theorie kent en aan ze denkt. Men kent en ziet de elementen wanneer er pañña is en die nama en rupa realiseert zoals ze zijn: alleen elementen, niet (het) zelf. Deze kennis zal tot het einde leiden van angsten, zorgen en tegenspoed, tot het einde van dukkha”.

Siebe

[teksten Siebe]

Verkenning van de Abhidhamma, Divers
[Bron: “Handbook of Abhidhamma Studies” by Ven. Sayadaw Silananda, Part I, II, III]

De eerwaarde becommentarieert onder andere fragmenten uit een werk van Narada Thera genaamd “Comprenhensive Manual of Abhidhamma” (CMA), een herziene uitgave van Narada Thera’s “A Manual of Abhidhamma”. Dit is zelf weer een vertaling van de Abhidhammatthasangaha van Anuruddha Thera. De tekst uit de CMA die de eerwaarde becommentarieert heb ik in italic weergegeven. Het is meeste is al aan bod geweest hier. Maar soms worden zaken net iets anders aangeboden en dat kan toch verhelderend zijn, vind ik. De drie handboeken zijn het resultaat van een serie lezingen.

In Handbook, deel II, blz 392

-"Het (Nibbana, Siebe) is drievoudig overeenkomstig diens verschillende aspecten, namelijk, leeg (void), tekenloos, en verlangenloos”. (CMA, VI, §31, p. 259)

De eerwaarde:
“Het kan ook beschreven worden als drie soorten Nibbana volgens diens verschillende aspecten (leeg, tekenloos, verlangenloos, Siebe). Deze drie aspecten noemen we drie soorten Nibbana. De eerste is leeg, in Pali Suñña or Suññata. Hier betekent ‘Suñña’ verstoken van hebzucht, haat en begoocheling. Het wordt ook Suñña genoemd omdat het verstoken is van al het geconditioneerde. Twee verklaringen worden gegeven voor de leegte of Suñña. Suñña is leeg; het is verstoken van hebzucht, haat en begoocheling. Het is verstoken van al het geconditioneerde. Er is niets in Nibbana dat geconditioneerd is en Nibbana zelf is ongeconditioneerd.”

Handbook deel III, bladzijde 384-388

De drie soorten contemplaties worden genoemd:
- contemplatie van niet-zelf (Anattanupassana)
- contemplatie van vergankelijkheid (Annicanupassana)
- contemplatie van lijden (dDukkhanupassana)

<ik vertaal>
“Er zijn drie Anupassana. Deze drie anupassana’s worden feitelijk drie poorten/deuren tot bevrijding genoemd omdat door middel van één van deze drie een persoon verlichting realiseert, men realiseert bevrijding. Er is bevrijding en er zijn de poorten tot bevrijding.

Wanneer een persoon contempleert op Anatta, legt/dankt (of verwijderd) hij het hechten aan een zelf af omdat hij geen enkel Atta ziet. Dus die contemplatie wordt de poort tot bevrijding, genaamd de contemplatie van de leegte (Sunnatanupassana). Dus Anattanupassana wordt ook Sunnatanupassana genoemd. Het ziet Nama en Rupa als leeg van Atta.

Wanneer een persoon contempleert op vergankelijkheid legt/dankt hij het teken van vertekening af. Dat betekent dat hij het vertekende begrip aflegt dat dingen duurzaam zijn. Feitelijk dankt hij de notie van duurzaamheid af. Die contemplatie wordt de poort tot bevrijding, genaamd de contemplatie van het tekenloze (Animittanupassana).

Wanneer een persoon contempleert op lijden tijdens Vipassana, dan legt/dankt hij verlangen door hunkering/begeerte af, want wanneer men Dukkha ziet, kan er geen hunkering/begeerte zijn. Het wordt de poort tot bevrijding, genaamd de contemplatie op het verlangenloze (Appanihitanupassana).

Dus er zijn drie poorten/deuren tot bevrijding en drie bevrijdingen. Deze deuren tot bevrijding worden Sunnatanupassana, Animittanupassana en Appanihitanupassana genoemd”.

-“Wanneer inzicht diens hoogtepunt bereikt, vestigt (settles) het zich op één van de drie contemplaties- op vergankelijkheid, of lijden of niet-zelf- zoals bepaald door geneigdheid van de meditator” (CMA, IX, Guide to §35, p. 356)”

　
“Een meditator zou alle drie soorten meditaties kunnen doen voordat hij Vutthana-gamini bereikt, het inzicht dat leidt tot manifestatie/verschijning (emergence). Maar tijdens het stadium van inzicht dat leidt tot manifestatie/verschijning kan hij één van deze drie doen. Hij kan contempleren op Anatta, of vergankelijkheid, of lijden. Als zijn Vipassana de contemplatie op niet-zelf is, wordt zijn Magga¹ Sunnata-vimokkha genoemd. Als hij contempleert op Anicca en hij verkrijgt Magga, wordt zijn Magga tekenloos genoemd (Animitta-vimokkha). Als hij contempleert op lijden dan wordt de Magga Appanihita-vimokkha genoemd”.

(1. Wat ‘Magga’ aangaat: uit handboek I, blz. 186-188, begrijp ik dat er verschillende soorten Magga’s worden onderscheiden, Stadia, bijvoorbeeld van de Stroom-betreder t/m Arahatta-magga. Verschillende Magga’s verwijderen verschillende soorten obstakels. Als ik me vergis hoop ik dat iemand dit herstelt, Siebe)

-“Volgens de commentaren is het zo dat iemand waarbij vertrouwen de dominante faculteit is, zich vestigt op de contemplatie van vergankelijkheid; iemand waarbij concentratie de dominante faculteit is, vestigt zich op de contemplatie van lijden; en iemand met wijsheid als de dominante faculteit richt zich op de contemplatie van niet-zelf” (CMA, IX, Guide to §35, p.356)

“Dit is overeenkomstig de commentaren. Je kunt het nalezen in de Visuddhimagga”.

“We hebben hier twee sets- bevrijding en de poorten tot bevrijding. Hun namen komen overeen”.

-“Dus, als met het inzicht wat leidt tot manifestatie/verschijning men contempleert op niet-zelf, dan staat het pad (magga, Siebe) bekend als de leegte bevrijding; als men contempleert op   vergankelijkheid, dan staat het pad bekend als de tekenloze bevrijding; als men contempleert op lijden, dan staat het pad bekend als de verlangenloze bevrijding. Dus het pad verkrijgt drie namen overeenkomstig de wijze van inzicht” (CMA, IX, §36, p. 357)”.

Deze zijn feitelijk niet belangrijk. Of het Pad tekenloos is, ofwel leeg of wat dan ook is niet belangrijk. Het Pad kan leeg, tekenloos of verlangenloos genoemd worden. Het wordt leeg genoemd wanneer de Vipassana Anattanupassana is. Het wordt tekenloos genoemd wanneer de Vipassana Aniccanupassana is. Het wordt verlangenloos genoemd wanneer de Vipassana is Dukkhanupassana is. Wanneer een yogi contempleert op Anatta en hij verkrijgt Magga, wordt zijn Magga Sunnata genoemd. Wanneer een yogi contempleert op Anicca en hij krijgt Magga, wordt zijn Magga Animitta-Magga genoemd. Als een yogi op Dukkha contempleert en hij verkrijgt Magga, wordt zijn Magga, Appanahita-magga genoemd. Magga krijgt een naam overeenkomstig de wijze van inzicht.

“Phala¹ krijgt in deze gedachtengang ook drie namen overeenkomstig de wijze van het Pad. Dat betekent overeenkomstig het Pad. Als het Pad leeg is, dan is ook de Vervulling/de Vrucht (Fruition) leeg. Als het tekenloos is, is de vervulling/vrucht ook tekenloos. Als het verlangenloos is, is de vervulling/vrucht ook verlangenloos”.

(1. Wat ‘Phala’ aangaat: in handboek I op blz. 184 staat: “het woord ‘Phala” betekent vrucht, verwezenlijking, resultaat”...Als voorbeeld, op blz. 191; “Na het Verlicht te zijn geworden, een Sotapanna, kan die persoon wanneer ie ook maar wil de Sotapanna-phala verwezenlijking binnengaan", Siebe)

“In de Phala-samapatti Vithi is het anders. Er is geen Magga. Om in Phala-samapatti Vithi te komen moet een persoon weer Vipassana beoefenen. Dan ontstaan Phala Citta’s”. (In deel II, blz 87 staat dat dit gepaard gaat met intense vrede. Verlichte personen kunnen dit via Vipassana teweegbrengen. Men kan maximaal 7 dagen in Phala-samapatti verwijlen. Ik ben te weinig thuis in de Abhidhamma om dit goed te kunnen uitleggen, Siebe).

“Deze Phala Citta’s kunnen Sunnata, Animitta of Appanihita genoemd worden, hier overeenkomstig de Vipassana die aan de Phala voorafging. Stel dat een persoon Vipassana beoefent, laten we zeggen op Anatta, en hij verkrijgt Magga. Die Magga en Phala worden leeg (void) genoemd. Maar later gaat die persoon Phala-samapatti binnen. Wat is zijn Phala? Is het enkel leeg? Nee. Tijdens de Phala-samapatti krijgt de Phala de naam van de Vipassana dat er onmiddelijk aan vooraf gaat. Als hij Vipassana beoefent op Anatta vóór Phala-samapatti, dan is zijn Phala leeg/ledig. Als het Anicca Vipassana is, dan is het tekenloze Phala. Als het Dukkha Vipassana is dan is het verlangenloze Phala. Dus in de Magga gedachtengang krijgt Phala de naam overeenkomstig de Magga, en Magga krijgt de naam van de Vipassana die er aan vooraf gaat. In de Phala samapatti (gedachtegang) krijgt Phala de naam overeenkomstig de Vipassana die hij onmiddelijk vóór Phala-samapatti beoefent, niet overeenkomstig zijn aanvankelijke Vipassana die tot Verlichting leidde. Dat is het verschil”.

“Dus er zijn drie namen, drie vrijmakingen, drie bevrijdingen, drie poorten tot bevrijding. Magga en Phala krijgen deze verschillende namen overeenkomstig de soort Vipassana die beoefend wordt onmiddelijk voor hun ontluiken/ontstaan (arising)”.

-“Maar wat objecten en desbetreffende kwaliteiten aangaat, worden de drie namen overal gelijkelijk toegepast bij (alle paden en vruchten)”. (CMA, IX, §37, p.358)

"Laten we veronderstellen dat iemand Anattanupassana beoefent en hij verkrijgt Magga en daarna Phala. Wat objecten aangaat, Magga en Phala hebben Nibbana als hun object. Nibbana wordt Sunnata, Animitta en Appanihita genoemd. In dit geval kan het elk van deze drie namen hebben ongeacht welke soort Vipassana hij beoefent. ‘Desbetreffende kwaliteiten’-  dat betekent dat ze hun eigen desbetreffende kwaliteiten hebben- tekenloos, verlangenloos en leeg. Magga is tekenloos. Magga is verlangenloos. Magga is leeg. Overeenkomstig hun desbetreffende kwaliteiten kunnen ze elke naam krijgen. Ze een naam geven hangt af van de manier waarop je er naar kijkt. Ze krijgen de naam van de aanvankelijke Vipassana of van de Vipassana die onmiddelijk aan Phala-samapatti voorafgaat of ook overeenkomstig hun desbetreffende kwaliteiten”.

Het zou handig zijn wanneer iemand die thuis is in deze materie iets zou willen posten over Magga, Phala en Phala-samapatti. Het liefst in een aparte draad.

Ik kan nog wel meer documenten verkennen van de Abhidhamma maar het begint zich allemaal te herhalen. Daarom, dit besluit (voorlopig) de verkenning van de Abhidhamma.

Siebe