Bevrijding gaat inderdaad de acteur aan, want die blijkt geen 'zelf' te zijn. Doch ik zie hier ...over zoiets als 'na de dood' schrijven. Als er geen zelf is, is er ook geen na de dood. Hoe kan iets dood gaan wat geen zelf heeft?
Dat zelf begrip ligt nogal ingewikkeld in boeddhisme vind ik, in de zin dat er heel veel uiteenlopende uitleg over is. Maar bij mij leeft het vooral op zo'n manier dat er niet echt een mentale entiteit in mensen zit of andere wezens die regeert, die alles bestiert, in controle is, en die ook emoties opwekt, dingen wil etc. Het lijkt misschien alsof we zo'n entiteit zijn die wil, voelt, kent, leeft ,maar dat is dan meer een indruk, een vertekende perceptie.
Het Pali Boeddhisme zit elke vorm van identificatie en mijn-maken als iets wat lijden veroorzaakt. Of je nu mentale verschijnselen die komen en gaan aanziet voor 'dit ben Ik, dit is van mij, dit is mijn zelf' of je ziet de lege ruimte, het lege gemoed aan voor 'dit ben Ik, dit is van-mij, dit is mijn zelf', in beide gevallen is dat gewoon identificatie en gehechtheid en verbeelding.
Waar je aan gehecht bent daar zit je vast. Daar verstart de boel. Daar is geen ontwikkeling meer. Geen proces, geen vloeiende situatie. Daar wordt je als een bloem die maar nooit uit zijn knop komt.
In MN2 raadt de Boeddha zelfonderzoek ook af om die reden. De kans is heel groot dat je een bepaalde zelf-visie ontwikkelt en daaraan extreem gehecht raakt.
Hij raadt aan: richt je niet op 'wat/wie ben Ik' maar op: Wat is je lijden, wat is de oorzaak, wat is de opheffing, wat is de weg. Kijk op die manier.
Hoe zet je je vast, welke neigingen spelen een rol, welke visies, hoe werkt dit allemaal bij jezelf.
Dat zou de focus moeten zijn en niet de vraag wie/wat ben Ik?
Ik vind die insteek wel eens wat beperkt omdat ik ook het gevoel heb dat het niet alleen maar draait en lijden en diens opheffing.
Het lukt me niet echt 100% te verbinden met dat doel maar ik gooi het ook niet echt weg.
Ik geloof wel dat de kennis die in boeddhisme is, heel waardevol is.