Boeddha Forum

@lang kwaat: Klopt, daarom schreef ik in mijn laatste reactie, ik citeer mezelf: "[een] overmatige gehechtheid aan het idee van een zelf". De crux zit hem in het overdrijven, het dramatiseren of erger maken dan het in werkelijkheid is. Daar is de menselijke geest namelijk erg goed in, allemaal een gevolg van de preoccupatie met de menselijke breinfunctie.

In het Westen hier heeft het ego over het algemeen een slechte reputatie. Het staat voor egoïsme, altijd op jezelf gericht zijn. Wonderwel wordt dat egoïsme wat enerzijds veroordeeld wordt anderzijds juist aangemoedigd! Eigenbelang in kapitalistische zin is opeens niet (zo) verkeerd, concurrentie is wat de klok slaat, ten koste van de ander. Het is allemaal zo tegenstrijdig, maar de mensen zijn hier over het algemeen blind voor.

Het menselijke ego is al een oude typering, maar psychoanalyticus Sigmund Freud heeft er een modern tintje aan gegeven. En hij typeerde dat ego niet zomaar als verkeerd, integendeel. Maar mensen kennen de definities maar zozo, lala, en bakken er maar wat van. Het in de ban doen van het ego door diverse pseudo-spirituele stromingen is funest en pertinent onjuist. Maar wie is wijs genoeg om dit in het juiste perspectief te zetten? Gautama de Boeddha kan dit, maar er zijn veel te veel snoeshanen die proberen de wannabee Leraar uit te hangen. Wees daarop voorbereid!

Er zijn altijd blinde charlatans die aanzetten tot de "dood van het ego", maar ze weten niet wat ze zeggen. Ze verblinden met hun verkeerde veronderstellingen in het ernstigste geval anderen, terwijl ze onderhand menen dat ze het volledig bij het rechte eind hebben. Je kunt het ego niet doden, wie denkt dat dit wel kan, leeft in een hallucinatie of een illusie. Met andere woorden, hij of zij is diep in slaap, terwijl men meent klaarwakker te zijn. De grootste idioten denken zelfs dat ze Verlicht zijn.

Het grote probleem in de spiritualiteit en het boeddhisme is, dat "het zelf" een verkeerde veronderstelling is, een niet werkelijk bestaande, overmatige gehechtheid aan het idee van een zelf, het gefixeerd zijn op het eigen denken, de persoonlijk veronderstelde geest. Dit is de fundamentele onwetendheid die de mens onnodig doet lijden (dukkha). We zitten als het ware gevangen in onze eigen geest, als vermeend en verondersteld zelf. En de hele wereld om ons heen voedt en versterkt de veronderstelling dat we een zelf zijn.

De dood van het ego, het zelf, is een ultieme illusie. Want als er geen zelf is, zoals de Boeddha stelt, hoe kun je dat zelf of dat ego dan doden? Je kunt niet iets (het zelf of ego) actief doden als dit helemaal niet bestaat, een illusie is, een hersenspinsel. Dus wie betoogt dat het ego dood moet, leeft in een zeer gevaarlijke droom, een hallucinatie.

Zoek liever een waarachtige Leraar of Meester, en laat zij die valse hoop proclameren met hun oeverloze praatjes achterwege.

Eenheid versus Verscheidenheid

"At Savatthi. Then a brahmin who was a cosmologist approached the Blessed One . . . and said to him:
"How is it, Master Gotama: does all exist?"
"'All exists': this, brahmin, is the oldest cosmology."
"Then, Master Gotama, does all not exist?"
"'All does not exist': this, brahmin, is the second cosmology."
"How is it, Master Gotama: is all a unity?"
"'All is a unity': this, brahmin, is the third cosmology."
"Then, Master Gotama, is all a plurality?"
"'All is a plurality': this, brahmin, is the fourth cosmology.
Without veering towards either of these extremes, the Tathagata teaches the Dhamma by the middle ...." (SN12.48)

Ik lees er dit in:
Er is een neiging in de geest (en ik herken dit als neiging ook bij mezelf) die wil grip. En die grip bestaat hieruit dat het alles in een hokje wil. Het wil de wereld begrijpen in termen van tegengestelden. Ook bijvoorbeeld in termen van : alles is in wezen Eén.. of... alles is in wezen Pluriform/verscheiden. Is het niet herkenbaar dat iets in je dit soort duidelijkheid wil?

De Boeddha breekt hiermee en ziet dit als overhellen naar extremen. Dit is ongeschikt om zaken werkelijk te begrijpen.  De Boeddha laat zien dat dit alleen maar extremen zijn, denk-posities. Maar de wijze heeft geen standpunten op dit vlak omdat ie ook begrijpt dat deze standpunten niet toepasselijk zijn om te beschrijven hoe zaken werkelijk bestaan en gaan.

"He perceives unity as unity. Having perceived unity as unity, he conceives [himself as] unity, he conceives [himself] in unity, he conceives [himself apart] from unity, he conceives
unity to be 'mine/ he delights in unity. Why is that? Because he has not fully understood it, I say. (MN1)

De neiging is enorm groot, -en heet in het onderricht sakkaya ditthi,- om na een bepaalde ervaring, bijvoorbeeld van eenheid, hierover weer te gaan bespiegelen in termen van 'dit ben Ik, dit van mij, dit is mijn (ware) zelf', en hierin te verheugen. Eindelijk heb je het zelf ontmoet, het ware geluk, de waarheid, en de waarheid is eenheid. De Pali Boeddha leert dat zolang dit opvatten/voorstellen in termen van Ik en mijn niet eindigt, van wat dan ook, is het ook niet begrepen. Want dan ga je toch weer doen wat de geest al zo lang doet in samsara, namelijk, dit of dat aanzien voor 'dit ben Ik, dit is van mij, dit mijn zelf'. Filosoferen. Weer een positie innemen.

 "Therein, bhikkhus, those recluses and brahmins who describe the self as percipient and unimpaired after death describe such a self, percipient and unimpaired after death, to
be either:
material;
or immaterial;
or both material and immaterial;
or neither material nor immaterial;
or percipient of unity;
or percipient of diversity;
or percipient of the limited;
or percipient of the immeasurable.
Or else, among those few who go beyond this, some assert the consciousness-kasina, immeasurable and imperturbable, [to be the self]

Al dit wordt niet goedgekeurd (MN102)

"Some assert thus: 'The self and the world are percipient of unity: only this is true, anything else is wrong.' (MN102)

Het zelf zou eenheid waarnemen...wat vaak verder wordt uitgewerkt in: 'het waarnemen van diversitieit/verscheidenheid is een illusie en gebeurt door het niet-zelf'
Het zelf zou alleen maar eenheid kunnen waarnemen, is het idee.
Of, de waarheid is eenheid, de illusie is verscheidenheid.

Hierover zegt de Boeddha:

.."that apart from faith, apart from approval, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from reflective acceptance of a view, they will have any pure and
clear personal knowledge of this - that is impossible. Since they have no pure and clear personal knowledge, even the mere fragmentary knowledge that those good recluses and
brahmins clarify [about their view] is declared to be clinging on their part. That is conditioned and gross, but there is cessation of formations. Having known 'There is this' seeing the escape
from that, the Tathagata has gone beyond that. (MN102)

-De basis van oordelen in termen van diversiteit/verscheidenheid wordt gevormd door de verschillende neigingen die we allemaal vertonen: emoties, lichamen, mentale staten, verlangens, etc. Daarmee identificerend geeft ons een gevoel van anders zijn, diversiteit. We verschillen van elkaar op dit vlak. 

-De basis van oordelen in termen van eenheid wordt gevormd doordat er ook de verstilde basis van de geest is. De perceptie daarvan is hetzelfde voor iedereen. Dit gaat over de perceptie van een oneindige ruimtelijkheid, van een oneindig bewustzijn, van 'er is niets', en de basis van noch iets onderscheiden noch iets niet meer onderscheiden.

Die bases ervaren leidt er toe dat sommige mensen overhellen naar het extreem van eenheid, en soms zelfs een hekel krijgen aan verscheidenheid. Zij menen bijvoorbeeld "Ik ben Niets". Ze zijn geïdentificeerd geraakt met de basis van de geest die zeer verstild is en wordt waargenomen als 'er is niets'.  En in die verstilling menen ze het zelf, zichzelf te herkennen, de waarheid over zichzelf. Maar wat hier nog steeds heerst is verbeelding en de eerste keten tot verlichting is nog altijd niet verbroken, want de geest houdt nog steeds vast aan een soort identiteitsvisie (dit ben Ik).

Of zelfkennis nu gebaseerd is op een perceptie van verscheidenheid of eenheid er is sowieso identificatie, Ik en mijn maken. Geen einde aan hechten.

Het denken in termen van diversiteit versus eenheid gaat over kennis-posities, hokjesdenken, maar niet over wijsheid. Wijsheid begrijpt zulke posities en overstijgt die.

De Pali suttas staan vol van dialogen die aangeven dat mensen hier geen vrede mee hebben. De geest wil toch duidelijkheid en duidelijkheid betekent: "iets moet zus zijn of zo', dus ook: 'alles is in wezen één, of alles is in wezen verscheiden'. Dat is de soort duidelijkheid die we heel vaak willen. De Boeddha overstijgt dit.

Het overstijgen van zulke posities (hokjesgeest) wordt de Boeddha ook kwalijk genomen in de teksten. In de dialogen. Mensen vinden dat de Boeddha niet de duidelijkheid geeft die ze willen. Ze geloven dat dit een teken is dat de Boeddha ook onwetend is op dit vlak. Hij weet het gewoon niet en daarom doet ie zo vaag, is de beschuldiging die de Boeddha krijgt. Maar het is niet om vaag te doen, volgens mij. Wijsheid ziet dat die posities extremen zijn die niet geschikt zijn om te beschrijven hoe zaken gaan en bestaan. Je kunt ook zeggen, denk ik, wijsheid ziet waarom mensen bepaalde posities innemen, en bijvoorbeeld kiezen voor 'alles is in wezen één'. En als je dat ziet overstijgt dat zicht dat ook.

Maar, en dat vind ik weer het mooie, de Pali Boeddha gaat weer niet mensen veroordelen omdat ze een behoefte hebben aan duidelijkheid in de vorm van hokjes. Hokjesdenken is heel normaal menselijk. De hokjesgeest is niet immoreel en slecht. Het is niet best als mensen ook hier weer oorlog over gaan maken. Maar het gebeurt wel!
Een ontwaakte kent die behoefte aan duidelijkheid via de hokjesgeest ook als zijn eigen neiging natuurlijk.  Een ontwaakte kan zich niet vervreemden van anderen en zich superieur achten. Een onontwaakte wil zich juist altijd boven iemand anders positioneren, en van die persoon vervreemden.

Het is denk ik ook alleen maar goed te zien en erkennen dat er de neiging is in jezelf om die duidelijkheid te willen van de hokjesgeest. Dat wil de soort duidelijkheid van tegenstellingen.
Maar zelfs over het wel of niet bestaan van een zelf vervalt de Pali Boeddha niet in deze tegenstellingen.

Wij mensen kunnen natuurlijk heel goed alles denken te weten, alles uitleggen, ook over het illusoire karakter van Ego, maar ondertussen in ons gedrag blijk geven dit helemaal niet echt te begrijpen. Dat is iets waar de boeddhistische leraren altijd wel op hameren en ook realistisch is,  vind ik. We kunnen eindeloos en prachtig praten over onze kennis van de leegte van alle verschijnselen, bijvoorbeeld, maar zodra we een pijntje voelen of een stel mooie billen zien, (vooral ervaringsgetuige:-) is opeens alle besef van de leegte van alle verschijnselen weg. Foetsie weg. We raken helemaal betoverd en in de ban.

Kortom, werkelijke kennis en visie over dit soort zaken toont zich alleen maar in gedrag. Niet in woorden. Dit wordt wel vergeleken met een vrucht:
-een vrucht kan van buiten rijp lijken maar van binnen niet rijp zijn.
-een vrucht kan van binnen rijp zijn maar van buiten niet zo lijken
-een vrucht kan van buiten niet rijp aanvoelen en ook van binnen niet rijp zijn
-een vrucht kan van buiten rijp aanvoelen en ook van binnen rijp zijn.

Zo kunnen mensen ook zijn als het gaat om spirituele rijpheid. Wel een leuke vergelijking vind ik.

Ik vind niet dat begoocheling alleen maar over Ego gaat of moet worden gereduceerd tot de indruk dat er een soort Ego als een mentale entiteit bestaat. Maar eigenlijk gaat begoocheling überhaupt over onder de indruk geraken van iets. Of dat nu van het bestaan van zo'n entiteit Ik is die kent, voelt etc, of de indruk dat genot je gelukkig gaat maken, of dat iets of iemand van zichzelf mooi en aantrekkelijk is of juist weerzinwekkend, of dat iemand op een soort onveranderlijke manier je vriend of vijand is (alsof dit niet kan omslaan in het tegendeel), al dat soort onder de indruk geraken, verwijst naar begoocheling en de zaken niet echt zien zoals ze zijn. Zoals Marcel vaak zei en aanvoelde: je bent dan eigenlijk aan het overdrijven. Dit komt door hartstocht in jezelf. Die wind blaast je naar een extreme visie.

Eigenlijk gaat het over tekens die contant oplichten aan onze geest en die ons in de ban krijgen, die dus het begripsvermogen gaan kleuren en ons denken, spreken en doen gaan beheersen.
Begoocheling gaat dus over vertekening in algemene zin maar niet alleen maar de vertekening die we Ego noemen.

Het is best wel apart, vind ik, dat we eigenlijk alleen maar met onszelf bezig zijn. Eigenlijk is er nooit wat anders aan de hand dan dat we in de ban geraken van onze eigen indrukken bij iets of iemand. We zijn nooit echt in de ban van iets of iemand. Meer van onszelf:-)
De Pali sutta's leren dat als hebzucht, haat en begoocheling verdwenen is, dit in de ban geraken ook op natuurlijke of organische wijze verdwijnt. Dat vergt dan geen inspanning.
Want hebzucht, haat en begoocheling zijn de werkelijke condities dat we van iets in de ban geraken, en niet de zaken die we zien, horen, voelen, en kennen. Het komt van binnenuit.

Ja, Ik geloof ook dat dit waar is.

Als de Pali Boeddha beschrijft dat de oorzaak van lijden is:
“Now this, bhikkhus, is the noble truth of the origin of suffering: it is this craving which leads to renewed existence, accompanied by delight and lust, seeking delight here and there; that is, craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for extermination. (SN56.11)

Dan spreekt dit mijns inziens over in de ban geraken. Dat beschrijft de tweede edele waarheid vind ik.

Waarom precies de focus zo is verlegd van craving naar Ego weet ik niet.
Het idee lijkt te zijn dat craving berust op Ego perceptie maar ik geloof niet dat de Pali Boeddha dit onderwijst.

-Is Ego een soort noodzakelijke voorwaarde voor in de ban geraken?
-Moet je perse eerst een ego-besef hebben als je in de ban geraakt tijdens het zien van vrouwelijke vormen of mannelijke?
-Hebben alle dieren een Ego-besef of sommige niet? -Kunnen die dan niet in  de ban geraken? Zijn ze ontwaakt en verlicht omdat ze geen Ego-besef hebben?
-Is iemand die bewusteloos sterft, zonder Ego-besef verzekerd dat ie niet wedergeboren wordt, want er is geen Ego-besef?
-Waarom leren de Pali suttas niet het Ego als de tweede edele waarheid van de oorzaak van lijden maar craving (tanha, niet asmi mana)

@ervaringsgetuige,

Je bent van alles aangegaan en dat kan ik wel waarderen maar het idee dat 'het' met jou zou gebeuren, je voorspelt door Francois, en je eigen idee dat 'het' met je gebeurd is, beschouw ik als iets wat je hoofd en hart dol heeft gemaakt.