Verkeerde inspanning
Wat verkeerde inspanning is, heb ik niet letterlijk omschreven zien worden in de zin van ‘verkeerde inspanning is…’, zoals wel bij verkeerde visie, verkeerde intentie, verkeerde spraak, verkeerd handelen en levensonderhoud. Wel wordt beschreven wat juiste inspanning is. Verkeerde inspanning kun je denk ik het beste zien als het tegendeel van juiste inspanning.
Juiste inspanning (samma-vayamo)
-“En wat, monniken, is juiste inspanning? Hier, monniken, vuurt een monnik zijn wil aan, spant zich in, wekt de energie op, wendt zijn geest aan en streeft er naar het ontstaan van nog niet opgekomen onheilzame mentale staten te voorkomen. Hij vuurt zijn wil aan, spant zich in, wekt de energie op, wendt zijn geest aan en streeft er naar om onheilzame staten die reeds verrezen zijn te overwinnen. Hij vuurt zijn wil aan, spant zich in, wekt energie op, wendt zijn geest aan en streeft er naar om nog niet opgekomen heilzame staten voort te brengen. Hij vuurt zijn wil aan, spant zich in, wekt energie op, wendt zijn geest aan en streeft er naar om reeds opgekomen heilzame staten te handhaven, om ze niet te laten uitdoven, om ze tot meer groei te brengen, tot de volledige perfectie van ontwikkeling. Dit wordt Juiste Inspanning genoemd” (DN22§21, MN141§28, SN45.8].
Dit wordt ook wel de vier juiste inspanningen genoemd (bijv. in DN29§17).
-“Doe afstand van wat niet vaardig is, monniken. Ontwikkel wat vaardig is monniken” (AN2.19)
-“Iemand spant zich in afstand te doen van verkeerde visie en juiste visie zich eigen te maken: dat is iemands juiste inspanning” (MN117§9).
-“Iemand spant zich in om afstand te doen van verkeerde intentie en om zich juiste intentie eigen te maken: dat is iemands juiste inspanning” (MN117§15).
-“Iemand spant zich in om afstand te doen van verkeerde spraak en om zich juiste spraak eigen te maken: dat is iemands juiste inspanning” (MN117§21).
-“Iemand spant zich in om afstand te doen van verkeerd handelen en om zich juist handelen eigen te maken: dat is iemands juiste inspanning” (MN117§27).
-“Iemand spant zich in om afstand te doen van verkeerd levensonderhoud en om zich juist levensonderhoud eigen te maken: dat is iemands juiste inspanning” (MN117§33).
-“Wanneer men verwijlt, niet in vuur en vlam gezet door wellust, niet geketend, niet verzot, het gevaar beschouwend, dan nemen de vijf aggregaten beïnvloed door gehechtheid in de toekomst af; en iemands begeerte- dat hernieuwd bestaan brengt en vergezeld gaat van verheugenis en wellust, en zich hierin en daarin verheugt- daar wordt afstand van gedaan. Van iemand lichamelijke en mentale kwellingen wordt afstand gedaan, van iemand lichamelijke en mentale koorts wordt afstand gedaan, en iemand ervaart lichamelijk en mentaal genoegen.
De visie van zo’n persoon is juiste visie, zijn inspanning is juiste inspanning, zijn mindfulness is juiste mindfulness, zijn concentratie is juiste concentratie. Maar zijn lichamelijke activiteit, zijn verbale activiteit en zijn levensonderhoud zijn al eerder goed gezuiverd” (MN149§10).
Niet te fanatiek, niet te laks
Een sutta die ook iets onthult over juiste inspanning is AN6.55. Deze sutta beschrijft Sona die één van Boeddha’s meest energieke personen was maar die toch niet de bevrijding van de asava’s realiseerde. Hij stond op het punt op te geven. Hij was een luit speler. De Boeddha instrueerde hem toen op een manier die hem direct aansprak. Hij gaf aan dat de snaren van een luit niet te strak en niet te slap moeten staan om een optimaal geluid voor te brengen. Zo ook met inspanning. Als men te geforceerd energie opwekt, leidt dat tot rusteloosheid en als men te laks is, leidt dat tot luiheid. Optimaal is dus een uitgebalanceerde energie of ingespannenheid.
Dit besluit verkeerde en juiste inspanning, een aspect van het edele achtvoudige pad.
