Ok, toch nog maar even door doen, want ik heb het gevoel dat we er bijna zijn:
Het woordje "bewust" in "voor dat je dat goed en wel bewust bent", is dan wat ik bewustzijn noem (dat waarvan je goed en wel bewust bent), dat maar optreedt in de volgende fase. In die zin komt dit bewustzijn dus NA "dat je dat goed en wel bewust bent". En omdat je je ervoor NIET goed en wel bewust van was, zal je het daar mee moeten doen, zo goed? Dat bedoel ik met indirect, achteraf, de hechting is pas achteraf onderschept, bewustzijn (in de zin van jij die je goed en wel bewust kan zijn) gaat er dus achteraf mee aan de slag.
Gewaarzijn komt daar nog voor, gewaarzijn is dat wat visueel bewustzijn mogelijk maakt. M.a.w. er kan geen visueel bewustzijn zijn zonder gewaarzijn en er kan dus geen goed en wel bewust van zijn, zonder gewaarzijn. Gewaarzijn komt eerst en het komt nog voor de hechting, het is er al voor de hechting. Door gewaarzijn is het mogelijk dat visueel bewustzijn opkomt en er hechting ontstaat aan die visuele waarneming. Maar als gewaarzijn helder wordt, kan de hechting dus gezien worden in zijn ontstaan. Normaal gebeurt dit niet, gewaarzijn is laat ons zeggen dom, onwetend, het is er altijd, de mogelijkheid tot gewaarzijn is er al, voor er contact is met enig object, het is maar als een object in contact komt met het visuele, dat het gewaarzijn hiervan mogelijk maakt dat er visueel bewustzijn ontstaat.
In die zin zou je gewaarzijn bijna gelijk kunnen stellen aan visueel bewustzijn, maar dat is het niet, het is dat wat zowel visueel bewustzijn, als tactiel, en al de rest, inclusief mentaal bewustzijn mogelijk maakt. Het is niet specifiek. Het gaat dus vooraf aan elk bewustzijn, alle specifieke bewustzijns kunnen maar ontstaan dankzij gewaarzijn. Als er geen gewaarzijn is: diepe slaap, coma, dood, dan is er geen specifiek bewustzijn, en dus ook geen goed en wel bewust zijn van.
Het is geen reflex, het is een mogelijkheid, een mogelijkheid tot zien, zien in de zin van iets gewaar te zijn. Het is de gehele mogelijkheid van zien, of het nu met de ogen, oren, neus, mond of met de gedachten is. Iets is zowel gewaar van wat zich voor de ogen verschijnt, als voor de neus, etc. en voor de mentale geest verschijnt gewaar. Zien moet je hier met een zeer flexibele geest opvatten, het zien heeft niets met zien met de ogen te maken, maar is de verschijning ervaren van wat er verschijnt (ook geluid, smaak, gedachte, …).
Gewaarzijn ziet als het ware alles wat aan gewaarzijn verschijnt (is het nu een geluid, een gedachte, een sensatie, ...) als hetzelfde: gewaarwordingen, het is niet opdegeeld in tacktiel en visueel en mentaal, bewustzijn is de functie die gaat opdelen, uit elkaar gaat trekken. Bewustzijn ontstaat dus specifiek, het visuele bewustzijn ontstaat voor het object dat in contact komt met het oog, maar gewaarzijn ziet een beeld gewoon verschijnen, net als het een geluid ziet verschijnen, net als het een gedachte ziet verschijnen, verschijnen in die zin dat het gewaar is dat het opkomt en weer wegvalt, vandaar dat het woord zien gebruikt wordt, bij gebrek aan een beter woord. Zien verschijnen en weer verdwijnen.
Maar dit gewaarzijn is niet helder, niet bewust, en daarom zien we normaal gezien niet met gewaarzijn, we zien met bewustzijn, die in de vorm van "ik ben mij goed en wel bewust", het samenstellende bewustzijn, dat alle specifieke bewustzijnen weer samensteld tot een nieuw geheel, maar dit nieuw geheel is een gecreerd geheel, het is niet een geheel die in de werkelijkheid aanwezig is.
Bijvoorbeeld als je in je vinger snijdt, dan verschijnt er gewoon een senatie aan gewaarzijn, er is geen oordeel, over, geen hechting, noch afstoting, gewaarzijn is gewoon gewaar, het doet niets met wat het gewaar is. Het is tackiel bewustzijn die dit gewaarzijn gebruikt en er iets mee gaat doen, bij wijze van spreken, het gaat er een object van maken (iets afgescheiden), en razendsnel hierop onstaat er mentaal bewustzijn dat er over gaat oordelen, er gejammer aan gaat toevoegen of iets dergelijks (waarom moet mij dit nu altijd overkomen) en reflexen ontstaan ook (pijn moet vermeden worden), en dat wat zich dan goed en wel bewust wordt van het snijden in de vinger, maakt er weer een geheel van: een pijn die vermeden moet worden en erg jammerlijk is.
Gewaarzijn daarentegen is gewoon gewaar van zowel de sensatie in de vinger, het oordeel dat ontstaat, de reflexen die in gang schieten, en het samenstellen van dit alles tot een nieuw geheel, dat wordt door niemand gedaan, dat gaat vanzelf, gewaarzijn is gewoon gewaar zijn, alleen hoewel gewaarzijn altijd zo werkt, en nooit oordeelt en alles ziet zoals het is, en ziet dat alles onstaat en weer vergaat, is er normaal gezien niemand die dit opmerkt, want bewustzijn trekt alle aandacht naar zich toe. En zo, komt het dat goed en wel bewust zijn de hechting pas kan zien als het al ontstaan is.
En dus voor de tweede benadering is het zaak om het gewaarzijn, dat wat vooraf gaat aan het vormen van al die specifieke soorten bewustzijn EN de hechting die er aan ontstaat, helder te krijgen. Je krijgt dat niet helder, het wordt helder door het in helderheid te ontdekken, door met een heldere geest te ontdekken dat het er altijd is (behalve in diepe slaap, coma en dood), moeiteloos gaat en al die dingen kan zien verschijnen. De ontdekking hiervan maakt het helder, maakt dat je van daaruit kan zien hoe de dingen verschijnen en verdwijnen noch voor er hechting aan is.
Eigenlijk maakt de ontdekking hiervan het mogelijk de citta (de kennende essentie) weer te scheiden van alles waar het zich aan hecht (het hechten onstaat door bewustzijn, zoals je beschrijft, gewaarzijn komt er nog voor). En zo kan je echt wel in wijsheid, direct (niet indirect via het goed en wel bewust te zijn, dat maar ontstaat als een specifiek bewustzijn is opgekomen en er al razendsnel hechting aan is ontstaan, en dus enkel achteraf, indirect met deze hechting gewerkt kan worden) zien hoe dat hechting ontstaat, dan zie je met wijsheid dat al die visuele, tactiele, … al die gedachten en ook het weer samenstellen ervan, ontstaan, en vergaan, en geen essentie hebben en kan de hechting er aan dus al op dit primaire niveau afgesneden worden, als het gewaarzijn helder is en helder blijft natuurlijk, maar zo simpel is dat nu ook weer niet. Vandaar dat het zien van hieruit iets is dat zich moet stabiliseren.
Maar het is wel mogelijk, al is dat iets dat je niet moet aannemen, maar waarop je eventueel wel kan vertrouwen door bijvoorbeeld de teksten van de Thai woud monniken te lezen. Alleszins niet door te converseren met je Dzogchen vriend, want, ofwel ligt het aan jou, die het verkeerd overbrengt, ofwel ligt het aan hem, maar wat je er van doorgeeft mist zoveel diepgang en zoveel precisie.
Maar het is niet nodig, het is maar één benadering, de benadering van het directe inzicht, en het ligt je of het ligt je niet. De benadering van Lal is even valabel.
Dus ik hoop dat we het hier nu even bij kunnen laten rusten, ik zou het willen laten rusten en je kan mij hierbij helpen om niet steeds misconcepties te blijven maken er over. Ik vind die zeer lastig om te laten liggen.
Het kan later nog wel terugkomen, maar ik ga er de nadruk niet meer op leggen, ik heb nu "goed en wel beseft" dat de benadering van Lal even goed is. Het enige dat ik nog zal blijven doen is misconcepties in verband met de benadering van direct inzicht weerleggen, dat is toch waar ik mij voortaan zou willen toe beperken.
En voor de rest, laten we elkaar niet vergeten te stimuleren in onze ontdekkingstocht, welke deze ook moge zijn en hoe deze ook moge verschillen van elkaar.
Het ga je goed broeder!