Boeddha Forum

Vergeef me als ik woorden in je mond leg Dorje, maar doel je niet op je uitspraak dat de ‘enige juiste visie is dat er geen juiste visie is’ uit de draad van bolletje’s dharma vragen? Het is wat cryptisch verwoord hier, maar allee. Dus ik neem aan dat je in Hein’s visie ook aspecten van een juiste interpretatie van de dharma ziet? Dat lijkt mij een zeer interessante stelling voor verdere discussie...

Beste allen,

Een tijdje geleden heb ik wat geschreven over Hein Thijssen, die in 2003 in het boekje Leeg en bevrijd naar voren kwam met zijn ontwaken. Hij schrijft daarin ook over zijn relatie met het boeddhisme, en daar wou ik het even over hebben, want het is een iets ongewoon.

Hein zegt dat hij een tijdlang op het boeddhisme heeft gestudeerd, maar geen boeddhist is omdat het niet zijn pad was, maar dat het wel heel waardevol voor hem is geweest. Hij zegt ook dat de Boeddha niet zozeer een leer heeft, maar een aantal zeer scherpe observaties heeft gedaan, en dat als je die ter harte kunt nemen, dat je al de commentaren van Oosterse wijsgeren naast je neer kan leggen.

De vier fundamentele observaties: de eerste observatie, wij ervaren het leven als bitter en hard. De tweede observatie, bitterheid en frustratie worden veroorzaakt door het najagen van, het dorsten naar zaken die van voorbijgaande aard zijn en die verslavend werken, gehechtheid kweken en vervolgens vanwege de angst voor verlies, genoemde bitterheid, frustraties, verdriet en spanning veroorzaken. De derde observatie, dit onnatuurlijk streven dat verslaving en gehechtheid veroorzaakt, moet sterven, uitgeblust worden, met andere woorden, losgelaten worden. De vierde observatie, als eenmaal dat onnatuurlijke, die slavernij, dat systeem is uitgeblust en gestorven is, komt de natuur van de mens vrij en kan deze zich harmonisch en op volkomen natuurlijke wijze ontwikkelen, zodat hij vrij en natuurlijk kan handelen. Dit is het einde van alle bitterheid en hardheid, Nirwana.

Hij zegt ook dat de natuurlijke mens leeft in harmonie met de dharma, en eigenlijk niet anders kan, dat de dharma het natuurlijke is. Dat er niet zoiets is als een pad dat een beoefenaar kan bewandelen, maar een staat waarin de succesvolle beoefenaar terecht komt die word beschreven in het ‘achtvoudige pad’. Ook zegt hij dat deugden beoefenen fundamenteel zinloos is met betrekking tot het bereiken van ontwaken, en dat het iets gekunstelds is, iets artificieels.

Ik vond het een heel markant hoofdstukje van het boekje, het is maar kort maar verkondigt toch een heel andere visie op het boeddhisme dan het gewone, maar toch heeft het wel weerklank met andere dingen.

Ik lees graag wat jullie erover te zeggen hebben.

Met heldere voorjaarsgroet,
Bodhiboom

 

Nu ik de Dhamma heb, is die haat sterk gereduceert, maar nog niet helemaal weg natuurlijk. Ik ben niet de dalai lama ofzo. Ik ben niet een 'professionele' Dhamma beoefenaar

Dat is voor de meeste mensen zo. Haat en woede en andere negatieve emoties verdwijnen niet helemaal maar ze verminderen en als je kan leren ze niet zo onmiddellijk te beleven maar vanuit een afstand te bekijken dan ben je er een stuk minder bij betrokken.

Dus ja, je snapt mijn punt. Strijd, lijfbehoud, activisme, is soms genoodzaakt om jezelf te verdedigen tegen zij die de wereld verpesten. Als ik activisme voer, doe ik dat alleen om mijzelf te verdedigen, niet om de wereld te 'verbeteren' ofzo.

Thich Nhat Hanh is een ander voorbeeld van een monnik die ook wel activist is geweest, maar hij deed dat altijd vanuit een vredelievend standpunt. Er was geen ruimte voor woede in zijn beoefening. Absoluut wel het bekijken waard als je geïnteresseerd bent in geëngageerd boeddhisme. Je kan ook kijken naar de Zen Peacemakers, ook een organisatie met mooie bedoelingen.

Kortom, ik ben soms een beetje bang dat Dhamma leidt tot passiviteit en dan betreed je gevaarlijk vaarwater. Wees wel alert. Ik zeg niet dat je boos moet zijn, maar wees op je hoeden, wees opmerkzaam, heb strategie , respondeer op gevaren en op politieke vijanden.

Dat vind ik al een veel beter standpunt dan “woeddha”. Maar ik denk wel dat je dan attent moet zijn op hoeveel politiek je doet, te veel is niet goed voor de mens.

Kortom, ik ben soms een beetje bang dat Dhamma leidt tot passiviteit en dan betreed je gevaarlijk vaarwater. Wees wel alert. Ik zeg niet dat je boos moet zijn, maar wees op je hoeden, wees opmerkzaam, heb strategie , respondeer op gevaren en op politieke vijanden.

Dhamma die leidt tot passiviteit is gebaseerd op onjuiste visie, nl. de visie dat alles (goed) is zoals het is, wat in absolute zin juist is, als enige visie aan te houden. Je krijgt dan passieve acceptatie, je accepteert dan alles zoals het is op een passieve, niet-responsieve manier. Als de Boeddha dit had aangehouden, dan was er nu simpelweg geen Boeddhisme.

Boeddha was echter geen passivist tout cour, maar een zeer actieve passivist. Zo actief dat we nog steeds van hem horen en nog steeds zijn raadgevingen opvolgen. Zijn invloed op "wat is zoals het is" was en is dus nog altijd enorm groot, en toch is dit voortgekomen uit volledige acceptatie van "wat is": leven is lijden (eerste edele waarheid), dit moet geaccepteerd worden, anders is er geen helderheid, is er enkel vertroebeling, illusie dat het leven vrij kan zijn van lijden. Maar hier eindigt Boeddhisme niet, bij dit inzien en accepteren ervan begint het nog maar pas: dit lijden heeft een oorzaak (tweede edele waarheid), er is een einde mogelijk aan dit lijden (derde), en er is een pad dat je actief (niet passief) kan gaan om het lijden te beëindigen (vierde). Dit draait het passieve accepteren in een actieve betrokkenheid en responsiviteit (en responsibility!). Dit breidt het absolute inzicht (leven is zoals het is, leven is nu eenmaal lijden) uit met relatieve actie (bevrijding van mezelf en anderen uit het lijden). Het samengaan van wijsheid en mededogen, dan zit je op de juistere, bredere, bevrijdendere visie. Maar blijf je steken in één van de twee: woede door het niet accepteren wat is, of gelatenheid/onbetrokkenheid/Liefdeloosheide door het te passief accepteren wat is zonder er op te reageren, in beide gevallen blijf je dan steken in een onvolkomenheid, een beperktheid: in een kille/weinig-menselijke wijsheid of een emotionele reactiviteit en ben je niet bevrijdt en kan je anderen niet bevrijden van beide beperktheden.

In die zin is het niet persee nodig om tientalle jaren te mediteren om "juister" te reageren op de situaties die het leven je voorschotelt. Maar biedt elke situatie een kans om verschillende visies te verenigen, telkens opnieuw, hier en nu. Soms lukt het, soms niet. Maar in het niet lukken kun je dan nog steeds lukken in te zien wat niet lukte, in plaats van er onbewust voor te blijven of het te verantwoorden met dat een mens nu eenmaal zo reageert en hierin onvermijdelijk vast zit.

Als dat je lukt, dan opent zich de weg naar bevrijding uit je gecondtioneerde patronen, uit je geconditioneerde wijzen van reageren, uit je geconditioneerde wijzen van omgaan met de werkelijheid. En dan is bvb. woede niet meer iets dat nodig is als reactie op die werkelijkheid, maar wordt het eerder gezien als een gevolg van een verkeerde of beter een te beperkte visie, net als gelatenheid, gewoon maar laten gebeuren wat gebeurt zonder relatieve invloed uit te oefenen op dat wat gebeurt, een gevolg blijkt te zijn van een te beperkte visie.

En als dat je (nog) niet lukt, en je kan er (achteraf) toch naar kijken, dan opent zich de weg naar het jezelf klaar maken (bewuster worden, helderder worden) voor de weg naar bevrijding uit je geconditioneerde patronen, die nu nog steeds te sterk op automatische piloot draaien, maar (achteraf) toch al gezien worden.

Dan weet je tenminste al dat woede, haat en dergelijke nooit echt nodig is, dat woede een emotioneel, geconditioneerd gedreven reactie is op het niet accepteren wat er nu eenmaal al aan het gebeuren is, en dus nooit vanuit helderheid is (waarin verschillende visies tegelijk samen gehouden kunnen worden, ook de visie van die waartegen de woede opkomt), en dat gelatenheid ook niet nodig is, dat het een te passieve non-responsiviteit is op wat er aan het gebeuren is en waarin je nu eenmaal ook een rol (verantwoordelijkheid) speelt, en waarin gelatenheid juist zeer veel leed doet ontstaan of in stand houdt.

En dan kan er iets anders ontstaan dat meer iets heeft van een halt toeroepen aan zowel het leed dat aan jezelf en aan je dierbaren wordt aangedaan als zogezegde "slachtoffers" dan, als het leed dat de zogezegde "dader" zichzelf aanbrengt (die enkel maar tot die daden kan komen doordat die zelf ergens slachtoffer van is/was). Het mededogen dat zich dan aandient richt zich dan niet enkel tot "het zelf", wat dat ook allemaal mogen omvatten in die situatie (jezelf, je kinderen, je naasten, je politieke overtuiging, je land), maar neemt dan ook "de ander" op, de "aanvaller", die of dezen die in die situatie toevallig buiten het zelf vallen dat zich "aangevallen" weet. En de respons die daar uit voortkomt kan nooit één van woede zijn, en toch kordaat, krachtig en juist heel effectief zijn, veel effectiever als een emotionele reactie of een gelaten non-reactie.

De vraag is: wil je het wel zo bekijken? Of blijf je liever in je geconditioneerdheid (onbewustheid) hangen, of in het verdedigen ervan, of in het afschuiven van je mogelijkheid anders, beter, wijzer te reageren en evolueren op zij die hun leven kunnen wijden aan mediteren in één of ander klooster of grot, maar daardoor juist heel weinig van die kansen tegenkomen?

In die zin ben ik het eens met Siebe, dat woede, breed gezien (verschillende mogelijke zienswijzen tegelijk samen aanhoudend), nooit tot voordeel kan zijn, wat niet wegneemt dat kordate actie/respons juist wel tot ieders voordeel kan zijn (niet alleen van jezelf), waar ik het dan ook eens ben met jou, bolletje, alleen niet met het feit dat hier woede voor nodig is en ook niet met dat het enkel gaat om het eigen belang te verdedigen.

Dat wou ik hier toch even delen.

Voor de rest, ga lekker verder, maar durf ook soms eens te kijken of je niet te ver gaat in het ventileren van woorden, meningen, gedachten en of het nog wel bijdraagt tot je eigen inzichtelijke en mededogende vooruitgang, én (niet te vergeten) dat van anderen.

Voor wat het waard is.