Wat is het verschil tussen "ontwikkeld" en "gerealiseerd" .
Bewustzijn zonder oppervlak is echter gerelateerd aan de waarheid van het stoppen en kan als zodanig niet worden ontwikkeld.
Het kan alleen worden gerealiseerd.
staat bij voetnoot, helemaal onderaan , https://www.dhammatalks.org/suttas/DN/DN11.html
(voor Nederlands, google chrome, vertalen kiezen)
Wat ik uit die voetnoot haal is het volgende:
Er is een verschil tussen bewustzijn dat samen ontstaat met de zes zintuigen en bewustzijn zonder oppervlakte.
Deze eerste is wat ervaren wordt. Deze laatste kan niet ervaren worden (er is hier geen opdeling meer tussen subject dat ervaart en object dat ervaren wordt). Deze laatste zou je kunnen zeggen is de potentie tot ervaren, maar is zelf geen ervaring. Maar ook dat is weer teveel gezegd.
Het ligt buiten tijd en ruimte. Het kan dan ook niet beschreven worden, alles wat we (kunnen) beschrijven ligt binnen tijd en ruimte en de beschrijvingen ervan hebben dus enkel betekenis voor dat wat binnen die tijd en ruimte liggen.
Het gaat verder met de standaardbeschrijving van nibbana na de dood: "Alles wat wordt waargenomen en niet wordt genoten, zal hier koud worden". Volgens mij slaat dit als contrast met nibbana voor de dood: waarbij er nog waarneming is, maar er geen genieten meer van is. In nibbana na de dood valt ook die waarneming weg (de waarneming dooft uit). Maar dit "alles", zo gaat het verder, slaat op de zintuiglijke waarnemingen, 'alles' dat zich binnen tijd en ruimte bevindt. Dit wil dus niet zeggen dat bewustzijn zonder oppervlakte (het niet-geobjectiveerde, het ongeconditioneerde) wel eindigt.
Wil het dan zeggen dat bewustzijn zonder oppervlakte niet eindigt? Ook niet. Bewustzijn zonder oppervlakte bevindt zich buiten tijd en ruimte, dus ook buiten beginnen, niet-beginnen, eindigen en niet-eindigen. Het is buiten categorie. Hier kan niets over gezegd worden, want alles wat gezegd wordt kan maar betrekking hebben op het geobjectiveerde. Daarom is het beter de vraag niet te stellen. Of is het beter om geen betekenis proberen te geven aan dat wat nooit binnen betekenis kan gevat worden.
Vaak maken zoekers een toegeving voor zichzelf, nl. dat nibbana toch niet zou leiden naar een totale uitdoving van de ervaring, maar eerder naar iets dat permanent ervaren blijft. Dit is echter een toegeving, een houvast, iets waar men aan kan vasthouden als betekenis. Maar dit vasthouden, dit betekenis geven of zoeken, zo gaat het verder, staat het realiseren van het niet-geobjectiveerde (het ongeconditioneerde) in de weg.
Wat dit dus wil zeggen is dat het niets wil zeggen, dat je er beter niets over zegt. Realisatie valt buiten tijd en ruimte, valt buiten categorie en valt buiten betekenis geven.
Het is dus ook geen ont-dekken, ont-wikkelen, het kan alleen maar buiten tijd en ruimte, dus zelfs niet hier en nu, gerealiseerd worden. De realisatie zelf gebeurt niet in de tijd, noch in de ruimte, maar is buiten categorie van tijd en ruimte. Alles wat er over gezegd wordt, bevindt zich binnen tijd en ruimte en kan dus niet verwijzen naar wat gerealiseerd is.
Eigenlijk wilt dit zeggen dat het ont-dekken (het ontdoen van zijn dekking) en het ont-wikkelen (dat wat het omhult er weer afwikkelen) van het ongeconditioneerde, het realiseren van het ongeconditioneerde juist in de weg staat. Maar dit gaat over het realiseren van het ongeconditioneerde op zich.
Het zegt niet dat alle geconditioneerde dekking wegnemen of ontwikkelen zinloos is. Het zegt alleen dat wat je daar doet zich afspeelt in tijd en ruimte en je nooit rechtstreeks kan brengen tot buiten tijd en ruimte, maar het zegt niet dat dit er onrechtstreeks geen gelegenheid voor kan brengen. Zolang er ont-dekken is en ont-wikkelen is ZONDER naar iets te willen grijpen of iets te willen begrijpen, dan kan dit ont-dekken en ont-wikkelen gelegenheid worden voor Realisatie. Maar de Realisatie zelf kan zich maar voordoen als uiteindelijk 'elke' houvast losgetalen wordt, dus ook houvast aan ont-dekken, ont-wikkelen, willen bereiken, betekenis geven...